Małgorzata Kasprowicz-Potocka
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Substancje antybakteryjne stosowane w żywieniu świń
„Substancje przeciwbakteryjne” to pojęcie, które hodowcom zwierząt może „źle” się kojarzyć. Określenie to obejmuje bowiem antybiotyki, sulfonamidy i chinolony (Dyrektywa Rady 96/23/WE z dnia 29 kwietnia 1996 r.). Są to związki zaliczane do zagrożeń chemicznych, które mogą występować w paszy lub żywności i mieć negatywny wpływ na zdrowie człowieka.
Od 2006 roku stosowanie tych związków w paszach zostało zakazane lub ograniczone regulacjami. Działanie przeciwbakteryjne wykazywać może jednak wiele grup substancji i dodatków nienależących do antybiotykowych stymulatorów wzrostu. Należą do nich m.in. związki cynku, miedzi i srebra, bakteriocyny, peptydy, fitoczynniki czy kwasy organiczne.
Związki cynku, miedzi i srebra
Cynk jest mikroelementem, który pełni istotną rolę w utrzymaniu odporności zwierząt. Ogranicza rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych znajdujących się w przewodzie pokarmowym poprzez stymulację komórek nabłonka jelitowego do wydzielania substancji wspomagających układ odpornościowy. Cynk, regulując metabolizm i wchłanianie niektórych elektrolitów, oddziałuje na konsystencję treści przewodu pokarmowego, ograniczając występowanie biegunek. Niedoborom cynku towarzyszy zwykle zanik grasicy, co przyczynia się do spadku odporności i zwiększenia podatności organizmów na zakażenie bakteriami i wirusami oraz słabe gojenie ran. Najczęściej wykorzystywanym źródłem cynku jest tlenek.
Przez wiele lat był on stosowany profilaktycznie, głównie u warchlaków, przez dwa-trzy tygodnie po odsadzeniu, jako alternatywa dla antybiotyków i jednocześnie promotor wzrostu, gwarantujący duży przyrost masy mięśniowej, rozwój układu nerwowego i działanie przeciwbiegunkowe. Dostępność cynku z tlenku jest jednak stosunkowo niska (około 50%), dlatego cynk stosuje się także w postaci biopleksów. Biopleksy (kompleksy organiczne) są całkowicie przyswajalne i można je stosować w ilości 30% dotychczasowego zapotrzebowania na cynk (lub miedź) w formie nieorganicznej, co dodatkowo znacznie ogranicza uwalnianie pierwiastka do środowiska.
Przez cały okres tuczu warto podawać zwierzętom chelaty cynku i miedzi, które sprawdzają się w przypadku wystąpienia dyzenterii i po 3 dniach stosowania hamują występowanie biegunek. Przy regularnym stosowaniu soli cynku i miedzi w wysokich dawkach może dojść jednak do tzw. koselekcji opornych bakterii. Od 2004 roku poziom cynku i miedzi w paszach podlega więc regulacjom i kontroli. W jednym kilogramie mieszanki pełnoporcjowej dla świń zawartość cynku lub miedzi, łącznie ze wszystkich źródeł, nie może przekraczać poziomu 150 mg. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów dla świń zawierających związki cynku w połączeniu z innymi dodatkami paszowymi, np. tlenek cynku – 72%, Aliosept, Feedbuster, Agro-cynk, Carbotox, Suibicol®, Dolzin.
