Pytania czytelników

Odpowiedzi na pytania z TCh numer 08-09/2008

Monikaa:Co sądzicie na temat biogazowni? Słyszałam o dofinansowaniach z UE?!
W Niemczech, Danii i Holandii stoi ich bardzo dużo, u nas prawie zero. A interes podobno bardzo pewny i mocno opłacalny.

Biogazownia

Biogazownia rolnicza, czyli instalacja służąca do celowej produkcji biogazu z odchodów zwierzęcych, biomasy roślinnej lub organicznych odpadów (przemysł spożywczy) składa się z: układu podawania biomasy, komory fermentacyjnej, zbiornika biogazu, zbiornika magazynowego przefermentowanego substratu i agregatu kogeneracyjnego.

Biogaz to paliwo gazowe wytwarzane przez mikroorganizmy z materii organicznej w warunkach fermentacji beztlenowej (metanowej) i jest mieszaniną: metanu CH₄ (40-80%), dwutlenku węgla CO₂ (20-25%), siarkowodoru H₂S (0,1-5,5%) oraz śladowych ilości wodoru, tlenku węgla, tlenu i azotu. Proces przetwarzania biomasy na biogaz składa się z czterech etapów:

·       hydroliza (rozkład złożonych związków organicznych do cukrów prostych, kwasów tłuszczowych, aminokwasów – fermentacja tlenowa),

·       kwasogeneza (upłynnianie związków powstałych podczas hydrolizy – fermentacja beztlenowa); powstają: kwasy organiczne, alkohole, aldehydy, ketony, CO₂, H₂, glicerol). Część związków powstałych w tym etapie jest źródłem węgla i energii dla bakterii octowych,

·       octanogeneza (wytwarzanie kwasu octowego, CO₂, H₂ – fermentacja beztlenowa)

·       metanogeneza (wytwarzanie metanu z kwasu octowego, CO₂ i H₂ – fermentacja metanowa).

Efektywność metanogenezy ma zasadniczy wpływ na przebieg procesów kwasogenezy i octanogenezy, które mogą zachodzić sprawnie pod warunkiem, że bakterie metanowe będą usuwały wodór ze środowiska wykorzystując go do syntezy metanu. Z badań wynika, że ok. 70% metanu powstaje w czasie fermentacji metanowej z kwasu octowego, a pozostałe 30% z dwutlenku węgla i wodoru.

Temperatura ma istotny wpływ na czas trwania metanogenezy; w temperaturze 32-35º C (bakterie mezofilne) proces fermentacji trwa od 18 – 38 dni, a w temperaturze 52-55º C (bakterie termofilne) proces trwa 14 – 16 dni, przy czym fermentacja w wyższej temperaturze wymaga dogrzewania. Wsad odpadów organicznych musi zawierać 30 – 60% suchej masy. Jeśli do wytwarzania biogazu będzie wykorzystywana gnojowica z ferm trzody chlewnej, musi być ona przed przerobem w biogazowni zmieszana z innymi odpadkami organicznymi (np. z kiszonką z kukurydzy, słomą itp.).

Wykorzystanie biogazu na dwa sposoby

Wartość opałowa biogazu zależy głównie od zawartości w nim metanu i wynosi ok. 21 MJ/m³. W procesie fermentacji z 1 kg węglowodanów powstaje średnio 0,42 m³ metanu, z 1 kg białek 0,47 m³ metanu, a z 1 kg tłuszczów 0,75 m³ metanu. Energia zawarta w 1 m³ metanu odpowiada energii zawartej w 0,93 m³ gazu ziemnego, 1 litra oleju napędowego, 1,25 kg węgla lub 9,4 kWh energii elektrycznej.

Biogaz można wykorzystywać w dwojaki sposób. Pierwszy polega na spalaniu go w kotle i produkowaniu pary wodnej, wykorzystywanej do ogrzewania urządzeń biogazowni i pomieszczeń. Drugim sposobem jest spalanie biogazu w specjalnych silnikach napędzających generator wytwarzający energię elektryczną i ciepło (agregaty kogeneracyjne); wykorzystujemy wtedy zarówno energię elektryczną, jak i ciepło pochodzące z silnika i ze spalin.

Na razie biogaz jest drogi, ale…

Niestety, prąd i ciepło z biomasy są drogie; wymagają dwukrotnie wyższych nakładów inwestycyjnych w porównaniu do elektrowni wiatrowych czy konwencjonalnych. „1 MW prądu w biogazowni będzie kosztował 12-14 mln złotych” – twierdzi Wojciech Adamczyk, dyrektor biura Stowarzyszenia Energii Odnawialnej. „Dlatego potencjalni inwestorzy będą potrzebowali dodatkowe wsparcie finansowe z budżetu państwa, a to z kolei wymaga wprowadzenia zmian w polskim prawie energetycznym” – dodaje Adamczyk.

Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej została zatwierdzona przez polski Sejm w sierpniu 2001 roku. W oparciu o ten dokument Ministerstwo Gospodarki wspólnie z organizacjami pozarządowymi przygotowało program „Innowacyjna energetyka – rolnictwo energetyczne”. „Program zakłada powstanie w ciągu najbliższych 12 lat biogazowni w każdej gminie – mówi Zbigniew Kamieński, dyrektor Departament Energetyki MG. „Powstanie 2500 biogazowni będzie kosztowało 35-42 mld złotych” – dodaje Kamieński.

Gorącym zwolennikiem biogazowni rolniczych jest Marek Sawicki, minister rolnictwa. „Budowa minielektrowni na biomasę ożywi tereny wiejskie i pozwoli stworzyć 80-100 tysięcy nowych miejsc pracy na wsi” – uważa minister rolnictwa. „Pod uprawę roślin energetycznych będzie można wykorzystać co najmniej jedną trzecią obszarów uważanych obecnie za nieużytki” – podkreśla SEO. Polskie Grupy Energetyczne „Bioenergia” przygotowują się do uruchomienia pierwszych biogazowni pilotażowych, finansowanych ze środków unijnych będących w gestii Ministerstwa Rolnictwa lub Ministerstwa Gospodarki. „Inwestycja jest na etapie studium wykonalności, za kilka tygodni będziemy mogli o niej powiedzieć więcej” – wyjaśnia Jan Kowalski, odpowiedzialny za projekt w PGE „Bioenergia”.

Mariusz1986: W Niemczech aktualna cena tucznika to 1,70 euro/kg (wg wbc w klasie za E), natomiast żywa ok. 1,40 euro/kg. Pewna informacja od kilku rolników z Niemiec. Czyli podobnie jak u nas. (post zamieszczony na FORUM 14 czerwca 2008)

Poniżej wyjaśniamy, gdzie i w jaki sposób można śledzić bieżące ceny żywca wieprzowego w wybranych krajach europejskich.

Ceny skupu świń budzą wielkie emocje wśród rolników na całym świecie. Zmieniając się są odbiciem okresowych wahań w wielkości produkcji świń i wynikających z tego zmian popytu i podaży: ceny spadają, gdy ma miejsce tzw. „górka świńska”, albo rosną, gdy ma miejsce tzw. „dołek świński”. Dla producentów świń cena skupu jest ważna, wszak decyduje o opłacalności chowu. Ale opłacalność zależy też od kosztów produkcji (cena paszy, energii, leków, loszek remontowych, prosiąt itd.).

Polscy rolnicy z uwagą śledzą zmiany cen skupu świń na rynku krajowym; świadczy o tym rekordowa liczba postów i odwiedzin zakładki CENY TRZODY na FORUM na naszej stronie internetowej www.trzoda-chlewna.com.pl Polscy rolnicy porównują też cenę, którą proponuje im zakład mięsny do ceny, po jakiej aktualnie sprzedają swoje świnie rolnicy w innych krajach Unii Europejskiej. Najłatwiejszym sposobem do ogłaszania, a potem śledzenia zmian cen skupu świń w innych krajach jest Internet.

Dwa największe zakłady mięsne w Danii (Danish Crown, TiCan) ogłaszają w każdy czwartek cenę bazową skupu tuczników na cały następny tydzień; informację można znaleźć na stronie internetowej Danish Meat Association www.danishmeat.dk lub Notowań Rolniczych www.landbrugsavisen.dk (Wykres zmian i porównanie cen skupu w 6 krajach UE).

Podobnie dzieje się w Niemczech. ZMP (Zentrale Markt- und Preisberichtstelle GmbH) zamieszcza na swojej stronie internetowej (www.zmp.de) w każdy piątek cotygodniowe zmiany cen skupu tuczników, natomiast ISN (Interessengemeinschaft der Schweinehalter Deutschlands) zamieszcza na swojej stronie internetowej w każdy wtorek (www.schweine.net) Tabelę i Wykres z cenami skupu świń na bieżący tydzień oraz komentarz. W Tabeli podawane są ceny skupu dla 13 krajów UE.

Interesującym sposobem informowania producentów o cenie skupu świń w niektórych krajach UE jest wysyłanie SMS na telefon komórkowy. Usługę taką zapewnia np. w Holandii tygodnik farmerski „Boerderij” (www.boerderij.nl) wspólnie z operatorem komórkowym Emexus.

Katarzyna: Kochani, mam prośbę. Jaka jest najbardziej aktualna cena prosiaka krajowego (waga około 20 kg) w różnych województwach?

Takie i wiele podobnych pytań o cenę prosiąt często pojawia się na naszym Forum.

Ceny prosiąt w sprzedaży targowiskowej różnią się między poszczególnymi województwami. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że różnice te mogą sięgać nawet 300 i więcej procent (Wykres 1). Hodowca420 dziwi się w swoim poście na FORUM: „Albo to śmieszne albo przykre… Jak prosiak, dajmy na to 20 kg, w jednym miejscu kosztuje 40 zł, a w drugim 180 zł – paranoja… Ja sprzedaję prosięta tylko i wyłącznie do 3 odbiorców – aktualna cena za prosiaki ok. 17-18 kg to 7,80 zł za kg. (ceny kontraktowane z odbiorcami co 2 miesiące).” Ceny prosiąt różnią się zwłaszcza między województwami w regionie południowo-wschodnim (Rysunek 1).

Notowania cen prosiąt z różnych targowisk w Polsce Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podaje co tydzień na swojej stronie internetowej www.minrol.gov.pl w Biuletynie Informacyjnym „Rynek Mięsa Wieprzowego”. Dane te można też znaleźć na naszej stronie internetowej www.trzoda-chlewna.com.pl w dziale WOKÓŁ ŚWINI > Notowania (Tabela) oraz w postaci Mapy „Ceny prosiąt” w dziale WOKÓŁ ŚWINI > Wokół świni.

Najwyższe ceny prosiąt w sprzedaży targowiskowej w okresie od października 2007 r. do maja 2008 r. zanotowano w województwach małopolskim, podkarpackim, śląskim i podlaskim. Ceny podobne do średniej krajowej (72,59 zł/prosię) zanotowano w województwach lubuskim, warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim, a w pozostałych województwach ceny były niższe od średniej krajowej.

Dokładniejsze wyjaśnienie przyczyn, z powodu których ceny prosiąt w sprzedaży targowiskowej różnią się między poszczególnymi województwami, wymaga szerszego omówienia aniżeli jest to możliwe w krótkiej odpowiedzi na pytanie Czytelnika-Internauty. Jednocześnie warto zwrócić uwagę, że ceny prosiąt w sprzedaży fermowej są wyższe od cen targowiskowych (Wykres 1), bardziej wyrównane w całej Polsce i – najogólniej mówiąc – zależą od aktualnej ceny skupu świń wg wagi żywej z różnymi dodatkowymi uwarunkowaniami, wynikającymi z umowy pomiędzy sprzedającym i kupującym.

Wykres 1. Cena prosiąt (średnia, maksymalna i minimalna) w sprzedaży targowiskowej w Polsce oraz średnia cena prosiąt w sprzedaży między fermami w okresie od października 2007 r. do maja 2008 r.

Stefan: Moje stado, liczące 20 loch, zakażone jest nosoryjówką. Potwierdziły to badania laboratoryjne. W jaki sposób najlepiej będzie można ją zwalczać?

Opanowanie problemu występowania choroby nosoryjowej (ZZZN) w stadzie jest możliwe. Przede wszystkim wprowadzić należy szczepienia loch przeciw tej chorobie. Na rynku jest kilka szczepionek, każda z nich spełnia swoje zadanie. Całe stado podstawowe w momencie rozpoczynania programu zwalczania choroby drogą immunoprofilaktyki zaszczepić należy dwa razy. Po dwóch miesiącach od tego zabiegu  kolejno wszystkie lochy szczepić należy
jednokrotnie około 2 tygodnie przed porodem. Tak postępować należy w każdym kolejnym cyklu rozrodczym. Włączane do stada loszki przed wprowadzeniem zaszczepić należy
dwukrotnie w odstępie około 4 tygodni, później szczepić je przed każdym kolejnym porodem – termin szczepienia tak jak w przypadku loch. Prosiętom w 6 dniu życia i tuż przed odsadzeniem podać odpowiednio dobrany antybiotyk lub kombinację dwóch antybiotyków. Zazwyczaj najlepsze efekty daje podanie tiamuliny i/lub tetracykliny.

Wetman: Czy ktoś stosował mączkę rybną stabilizowaną śruta sojową? Parametry: s.m. 98%, białko ogólne 44%, białko strawne 43%, włókno 3%, tłuszcz surowy 18,5%. Więcej parametrów nie mam. Ile i w jakiej dawce? Do jakiej wagi i jakie efekty? Bardzo proszę o wypowiedzi.
           

Mączka rybna od bardzo wielu lat jest jednym z podstawowych surowców paszowych dla trzody chlewnej. Mączki rybne wytwarzane są z całych ryb, w tym także z jednego gatunku ryb, lub z odpadów powstających w procesie przetwórstwa rybnego i zawierają ok. 50 – 70% białka ogólnego, z czego ponad 90% to białko strawne bogate w aminokwasy egzogenne (lizyna, metionina, tryptofan, treonina i inne). Mączki rybne mogą zawierać znaczne ilości tłuszczu (do 13 – 14%), dzięki czemu charakteryzują się wysoką koncentracją energii metabolicznej strawnej, która dla świń może wynosić nawet ponad 16 MJ/kg.

Ze względu na możliwość powstawania nieprzyjemnego zapachu mięsa nie zaleca się używania w końcowej fazie tuczu świń mączek rybnych o wysokiej zawartości tłuszczu; najlepiej, gdy mączka rybna przeznaczona na ostatni okres tuczu zawiera 2 – 5% tłuszczu. Ponadto zawarte w mączce rybnej tłuszcze ulegają dość łatwo procesowi jełczenia, a powstające w wyniku tych reakcji substancje mogą być toksyczne dla zwierząt, zwłaszcza dla młodych. Aby uchronić mączki przed jełczeniem dodawane są do nich przeciwutleniacze.

Największymi producentami mączek rybnych na świecie są Peru, Chile, Chiny, Tajlandia, USA, Japonia i Dania. Rocznie produkuje się na świecie ponad 6,3 mln ton mączek rybnych (dla porównania: na świecie produkuje się rocznie 215 mln ton śruty sojowej, a głównymi producentami śruty sojowej są USA, Brazylia, Argentyna, Chiny i Indie).

Na rynku surowców paszowych dla trzody chlewnej od wielu lat można spotkać różne koncentraty rybne, w skład których – oprócz mączek rybnych – wchodzą też inne surowce i dodatki paszowe. W zależności od zawartości mączka rybna może stanowić główne źródło białka i aminokwasów w koncentracie, ale może też stanowić doskonałe uzupełnienie zawartości aminokwasów egzogennych jakiegoś innego surowca paszowego podnosząc w ten sposób jego wartość pokarmową. Zawartość białka w koncentratach rybnych może być różna i najczęściej wynosi od 30 do 55%. Strawność białka oraz jego zawartość w nim aminokwasów egzogennych zależą w dużej mierze od składu surowcowego danego koncentratu. Koncentraty rybne są też uzupełniane tłuszczami, w tym również olejami rybnymi i mogą zawierać nawet 20 i więcej procent tłuszczu w swoim składzie. Przy szczególnie wysokiej zawartości tłuszczu trzeba pamiętać, że może on ulegać jełczeniu.

Niektórzy producenci oferują wysoko przetworzone produkty z mączek rybnych, także hydrolizaty białka rybnego, najczęściej pozbawione przykrego zapachu rybnego, zawierające nawet ponad 70 i więcej procent białka o strawności przekraczającej poziom 95%. Ponieważ są to najczęściej dość drogie produkty, przemysł paszowy wykorzystuje je przede wszystkim do produkcji specjalistycznych mieszanek dla prosiąt. Warto wiedzieć, że wysoko uszlachetnione mączki rybne są wykorzystywane w produkcji żywności dla ludzi, podnosząc wartość odżywczą produktów, do których są dodawane.

Chcąc wykorzystać mączkę rybną lub koncentrat rybny jako składnik przygotowywanej w gospodarstwie mieszanki paszowej dla warchlaków, tuczników lub loch należy bardzo dokładnie zapoznać się z deklarowaną przez producenta wartością pokarmową danego produktu (zawartość energii metabolicznej, białka i jego strawność, aminokwasów, a także mikroelementów i witamin), a następnie uwzględnić te wielkości podczas układania receptury. Producent koncentratu rybnego jest zawsze zobowiązany dokładnie poinformować kupującego, z jakich surowców został dany koncentrat wyprodukowany. Warto także zwrócić uwagę na zawartość włókna surowego w koncentracie; wysoki udział włókna surowego może obniżać strawność białka.

Specjaliści w zakresie żywienia świń zalecają, aby udział mączki rybnej w paszy dla tuczników wynosił 2 – 5%, a dla warchlaków i loch do 10%. Natomiast udział mączki rybnej w paszach dla prosiąt może być znacznie wyższy (nawet do 15%), ale musi to być mączka wysokiej jakości, przeznaczona specjalnie do produkcji pasz dla młodych zwierząt.