Skróty wybranych artykułów

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

 

Żywienie loszek

 

W ostatnich latach uzyskano znaczący wzrost produkcyjności loch, w takich cechach jak liczebność prosiąt w miocie, masa urodzonego i odsadzonego miotu. Obecnie ten kierunek doskonalenia jest dalej utrzymywany, ale pojawiły się inne problemy wymagające rozwiązania. Coraz częściej czynnikiem ograniczającym efektywność produkcji świń jest duże brakowanie loch i ich zwiększona śmiertelność, szczególnie dotyczy to młodszych loch. Nasilają się również problemy z kończynami.

Właściwe żywienie i utrzymanie loszek hodowlanych wpływa bardzo wyraźnie na cały okres użytkowania loch. Dotyczy to ich ogólnej kondycji i zdrowotności, jak i uzyskiwanych wyników reprodukcyjnych. Wychów i żywienie loszek ma na celu uzyskanie zdrowych i prawidłowo rozwiniętych zwierząt. Aby uzyskać zamierzony efekt należy loszki hodowlane wybierać, kiedy osiągną masę ciała ok. 60 kg i przejść na specjalną mieszankę i system żywienia dla loszek (tab. 1).

Tabela 1. Żywienie fazowe loszek hodowlanych* (Close, 2003)

 

 

*sugerowane wartości. Masa ciała i grubość słoniny mogą się trochę różnic, w zależności od genotypu i uwarunkowań środowiskowych.

 

 

Obecnie użytkowanie nowoczesne rasy swiń charakteryzują się szybkim tempem wzrostu. Z tego względu w pierwszym okresie do 50-60 kg masy ciała loszki należy żywić intensywnie w celu wykorzystania ich genetycznie uwarunkowanych możliwości wzrostu. W żywieniu loszek o masie ciała 25-50 kg stosowane są mieszanki zawierające w 1 kg 13,0-13,5 MJ EM, 19% białka ogólnego i 1,15-1,20% lizyny. W późniejszym okresie intensywność żywienia należy zmniejszyć. Istotne znaczenie mają pomiary grubości słoniny w punkcie P2 w czasie selekcji lub zakupu loszek. Strategia żywienia loszek musi być dostosowana do masy ciała i kondycji loszek, stosownie do ich wieku. Duże znaczenie mają również warunki utrzymania i jakość stosowanych pasz, która jednak zawsze powinna być najlepsza. W praktyce system żywienia loszek powinien być dostosowany do specyfiki danej fermy. Należy również zwrócić uwagę na inne czynniki. Stres transportowy, przemieszczanie i mieszanie zwierząt powodują znaczący spadek spożycia paszy, które w pierwszym tygodniu pobytu loszki na nowej fermie wynosi nawet ok. 1,7 kg, a w pierwszych trzech tygodniach – ok. 2,7 kg. Aby kontrolować prawidłowe tempo wzrostu i przyrostu tkanki tłuszczowej po przybyciu loszek powinniśmy badać grubość słoniny grzbietowej w punkcie P2. Możliwe są różne strategie żywienia, w zależności od wieku loszek i wielkości rezerw (P2).

Romana Chojnacka

Studium Wiejskiego Gospodarstwa Domowego

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

 

 

Boże Narodzenie tuż, tuż….

 

 

Na okoliczność bożonarodzeniowego biesiadowania przyrządzamy zazwyczaj wyjątkowe dania. Co zatem na tegoroczne święta zaproponujemy najbliższym?

 

 

 

Jako naród lubimy mięso, temu nikt nie zaprzeczy. Tak też, by celebrować rodzinny obiad świąteczny i sprawić kulinarną przyjemność współbiesiadnikom nie ma nic lepszego niż doskonała pieczeń z wieprzowiny.

 

 

 

Polędwica z aromatyczną skórką

 

 

 

Składniki: 2 duże polędwice wieprzowe, 4 łyżki masła, 8 dag orzeszków piniowych lub pestek z dyni, 3 łyżki drobno posiekanej natki pietruszki, łyżka posiekanych liści świeżej bazylii lub płaska łyżeczka suszonej, sok z cytryny, sól, świeżo mielony pieprz

 

· Umyte, osuszone i oczyszczone z błon polędwiczki przecieramy skropioną octem ściereczką i odstawiamy w chłodne miejsce. Orzeszki piniowe lub dyniowe pestki niezbyt drobno siekamy, układamy na blasze wyłożonej papierem do pieczenia i wstawiamy na chwilę do nagrzanego piekarnika, aby nabrały złocistego koloru (zamiast w piekarniku możemy je uprażyć na patelni).

 

· Miękkie masło ucieramy na krem, dodajemy posiekane zioła, sok z cytryny uprażone orzeszki lub pestki dyni, całość dokładnie mieszamy i doprawiamy do smaku solą oraz pieprzem.

 

· Pastą smarujemy polędwiczki, mięso ostrożnie wkładamy do specjalnej foliowej torby do pieczenia tzw. rękawa. Przygotowane do pieczenia mięso układamy w brytfannie lub żaroodpornym naczyniu i wstawiamy do gorącego piekarnika.

 

· Po około 20-30 minutach pieczenia (czas zależy od wielkości polędwicy), usuwamy folię, sos z torebki (rękawa) zlewamy do brytfanki i jeszcze przez kilka minut dopiekamy mięso bez przykrycia.

 

· Gdy mięso się ładnie zrumieni wyjmujemy z piekarnika, naczynie przykrywamy, utrzymujemy na ciepłej płycie kuchennej przez 10 minut, żeby „doszło”.

 

Upieczoną polędwicę kroimy w zgrabne plastry, podajemy z dodatkiem wigilijnej kapusty lub z dowolną surówką.

 

 

 

Rolada z boczku nadziewana owocami

 

 

 

Składniki: 1 kg chudego, cienkiego, świeżego boczku bez kości i skóry, sól, pieprz, majeranek, mielona papryka, 2 duże winne jabłka, 12 suszonych śliwek bez pestek, kilka goździków, 2 łyżki oliwy z oliwek, 2 średniej wielkości cebule, szklanka bulionu mięsnego (może być z kostki), łyżka mąki ziemniaczanej, ½ szklanki gęstej śmietany

 

 

 

· Płat mięsa nacieramy solą wymieszaną z pieprzem, majerankiem i papryką, odstawiamy w chłodne miejsce. Obrane ze skórki jabłka kroimy w kostkę, śliwki w paseczki, cebule obieramy.

 

· Rozdrobnione owoce rozkładamy równomiernie (płat powinien być całkowicie przykryty) na przygotowanym boczku, ciasno zwijamy i obwiązujemy białą bawełnianą nitką lub cienkim sznureczkiem. W kilka miejsc wbijamy goździki.

 

· W brytfannie rozgrzewamy tłuszcz, obsmażamy roladę ze wszystkich stron na dużym płomieniu, dodajemy cebule i trochę bulionu, zmniejszamy ogień, naczynie przykrywamy. Dusimy, aż mięso będzie miękkie. Na początku duszenia polewamy roladę bulionem, a pod koniec sosem z duszenia. Przez ostatnie 10 minut dusimy bez przykrycia.

 

· Miękkie mięso wyjmujemy, układamy na półmisku, usuwamy goździki i zdejmujemy sznurek. Sos zagęszczamy zawiesiną z mąki ziemniaczanej i wody, zagotowujemy, na końcu dodajemy gęstą śmietanę, mieszamy.

 

· Przed podaniem roladę kroimy na ukośne plastry, przybieramy zieleniną. Sos podajemy oddzielnie w sosjerce.

 

 

 

Warto wiedzieć

 

 

 

Orzeszki piniowe, zwane piniolami, to obrane z łusek, jadalne nasiona niektórych gatunków sosny. Pochodzą z krajów śródziemnomorskich, najszlachetniejsze odmiany rosną w Toskanii.

 

Na surowo są miękkie, mają delikatny maślany, lekko żywiczny smak. Podpieczone stają się chrupkie i lekko słodkie.

 

Są bogate w korzystne dla organizmu nienasycone kwasy tłuszczowe, zawierają dużo magnezu, fosforu i cynku.

 

W sprzedaży dostępne są surowe, prażone i solone. Surowe, z powodu tendencji do jełczenia, należy przechowywać w lodówce.

 

 

 

Krzysztof Lipiński

Instytut Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

 

Żywienie knurków

 

 

Ze względu na bardzo duże znaczenie knura w rozrodzie, należy zwrócić szczególną uwagę na jego poprawne żywienie już w okresie odchowu. Żywienie może wpływać na wiek osiągnięcia dojrzałości płciowej oraz stopień rozwoju płciowego.

 

 

 

Wymienione cechy, istotne z punktu widzenia użytkowania rozpłodowego, mogą być pogorszone przez niewłaściwe żywienie i złe warunki utrzymania. Z drugiej strony, żywienie może poprawić użytkowość rozpłodową. Uzyskanie dobrego libido, wysokiej produkcji nasienia i płodności wiąże się z pokryciem specyficznych potrzeb knurków. Na tym etapie rozwoju knura głównym celem powinno być osiągnięcie przez zwierzę dojrzałości płciowej w normalnym czasie.

 

Żywienie w okresie wychowu może wpłynąć na osiągnięcie dojrzałości płciowej. Dutt i Barnhart (1959) żywiąc rosnące knurki na poziomie 100, 70 i 50% wymagań określonych w normach amerykańskich (NRC) obserwowali zróżnicowanie wieku osiągnięcia dojrzałości płciowej, który zmieniał się od 203 do 212 dni. Masa ciała była znacząco zróżnicowana i wynosiła odpowiednio: 101, 78 i 61 kg. Kim i in. (1977) również zaobserwowali, że zmniejszenie pobrania paszy wpłynęło na opóźnienie osiągnięcia dojrzałości płciowej. Obniżenie pobrania paszy o 30% wpłynęło na opóźnienie wieku osiągnięcia dojrzałości płciowej o 42 dni (knurki czystorasowe) i 30 dni (knurki mieszańce). W innych badaniach (Uzu, 1979) wykazano, że knurki żywione dietą o małej zawartości białka (120 g/kg) w porównaniu z knurkami, które otrzymywały 180 lub 230 g białka na kilogram mieszanki odznaczały się niższymi przyrostami masy ciała. Od knurków ze wszystkich grup pobierano nasienie po osiągnięciu masy ciała 88 kg. Wiek pierwszego pobrania był jednak zróżnicowany 193 (120 g), 182 (180 g) i 177 dni (230 g białka w kg mieszanki).

 

Przedstawione dane wskazują, że żywienie podczas odchowu może wpływać zarówno na wiek dojrzałości jak i stopień rozwoju płciowego młodych knurków.

 

W normalnych warunkach knurki osiągają dojrzałość płciową w wieku 5-8 miesięcy, kiedy ważą ok. 80-120 kg. Knurki powinny ważyć w wieku 6,5-7 miesięcy średnio 120 kg. W praktyce daje to przyrosty dobowe od urodzenia na poziomie ok. 600 g/dzień. W okresie od 25 do 120 kg przyrosty te kształtują się na poziomie 750 g/dzień. Bezpośrednio po osiągnięciu dojrzałości płodność knura nie jest wysoka i wzrasta, aż osiągnie maksimum w wieku 15-18 miesięcy, kiedy w ejakulacie pojawia się 20-100×109 plemników w 200-400 ml nasienia.

 

W okresie miedzy pierwszym a drugim rokiem życia wskazane jest żywienie knurów na poziomie zapewniającym przyrosty masy ciała ok. 180 – 250 g/dziennie (65 – 90 kg/rok). Po przybyciu knura na fermę istotne jest kontrolowanie masy ciała i kondycji. Nadmierny przyrost masy ciała lub otłuszczenie wpływają negatywnie na możliwości fizyczne knura i mogą w późniejszym okresie powodować problemy z kończynami. Zbyt skąpe natomiast żywienie wpływa nie tylko na kondycję, ale również na jakość i ilości plemników

 

 

 

Zygmunt Pejsak

Zakład Chorób Świń

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

 

Zasady uwalniania stad od mykoplazmowego zapalenia płuc

 

 

 

Mykoplazmowe zapalenie płuc (Mycoplasmal pneumoniae of swine – MPS) określane niekiedy mianem enzootycznej pneumonii świń (enzootic pneumonia, EP) jest chorobą układu oddechowego świń, powodującą ogromne straty ekonomiczne w produkcji trzody chlewnej. Choroba ta występuje na wszystkich kontynentach, w tym we wszystkich krajach, w których prowadzona jest intensywna produkcja trzody chlewnej.

 

 

 

W krajach tych, do których zaliczyć można również Polskę, choroba ta występuje praktycznie we wszystkich chlewniach (w 90 – 100% gospodarstw produkujących świnie). W Wielkiej Brytanii chorobę tą stwierdza się w ponad 90% stad świń, zaś w stadach dotkniętych ostrą postacią MPS zmiany patologiczne, typowe dla tej choroby, stwierdza się w płucach u ponad 90% ubijanych w wadze 80-90 kg tuczników. Ostatnio przeprowadzone badania przeglądowe stad świń w Belgii, Hiszpanii, Niemczech i we Włoszech (2008) wykazały, że w ponad 90% stad zlokalizowanych na terenie tych krajów stwierdza się obecność seroreagentów dla Mycoplasma hyopneumoniae (Mhp). Podobna sytuacja ma miejsce w Polsce – przede wszystkim w gospodarstwach średnio i wielkotowarowych. Zmiany zapalne w płucach stwierdza się u około 40-50% ubijanych w naszym kraju świń.

 

Skutkiem MPS jest opóźnienie rozwoju prosiąt, warchlaków oraz tuczników, pogorszenie wskaźnika wykorzystania paszy, wydłużenie czasu tuczu, zwiększona śmiertelność i koszty interwencji weterynaryjnych.

 

Pierwotnym czynnikiem etiologicznym MPS jest Mhp. W jej rozwoju często wtórnie uczestniczą: jeden lub więcej gatunków warunkowo chorobotwórczych drobnoustrojów, np. Pasteurella multocida lub Streptococcus suis.

 

 

 

Szerzenie się zakażeń i choroby w stadzie

 

Nowo narodzone prosięta mogą ulegać zakażeniu przez Mhp niebawem po urodzeniu od loch, względnie drogą aerogenną za pośrednictwem zawierających ten drobnoustrój aerozoli. Istniej też możliwość zakażenia horyzontalnego między prosiętami. Choroba szerzy się stosunkowo wolno, doświadczalnie wykazano, że współczynnik szerzenia się infekcji waha się w granicach 3 – 3,5 co oznacza, że w ciągu 3 tygodni od jednego zainfekowanego prosięcia zakaża się 3 – 3,5 osobników. Źródłem pionowego zakażenia – od matki do prosiąt – są częściej pierwiastki niż lochy wieloródki. Okresy utrzymywania się nosicielstwa M. hyopneumoniae u prosiąt ssących przedstawiają się różnie (od 2-14 tygodni).

 

Skutkiem infekcji może być wystąpienie ze strony układu oddechowego objawów chorobowych, włącznie do zejść śmiertelnych u świń w wieku od 3-20 tygodni.

 

Wcześniejsze odsadzanie (< 3 tygodnie) może ograniczyć transmisję Mhp od lochy do potomstwa, ale nie jest to dozwolone w krajach członkowskich Unii Europejskiej.

 

 

 

Romana Chojnacka

Studium Wiejskiego Gospodarstwa Domowego

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

 

 

Przekąski z mięsa

 

 

Karnawałowe przyjęcie, czy to klasyczne „zasiadane” przy stole, czy typu „szwedzki bufet”, nie może się obejść bez apetycznych i kuszących przekąsek.

 

 

 

Najczęściej na przekąskowy bufet wybieramy szlachetne odmiany wędlin: gotowaną szynkę, polędwicę, suchą kiełbasę krakowską, myśliwską, kabanosy oraz pieczone, duszone lub gotowane mięsa (mięs smażonych zazwyczaj na zimno nie podajemy). Przygotowanie przekąsek mięsnych jest proste i bardzo wygodne. Najmniej zachodu jest z wędlinami, które na ogół kupujemy pokrojone w plastry, rozkładamy tylko ozdobnie na paterach. Natomiast mięsa przyrządzamy wcześniej i gotowe przechowujemy w lodówce. Przed podaniem wystarczy je pokroić w plastry, ułożyć na półmisku i przybrać mniej lub bardziej wymyślną dekoracją.

 

Obowiązują tu jednak określone zasady:

 

zimne, uprzednio ugotowane lub upieczone, mięsa, a także wędliny kroimy ostrym nożem w cienkie płaty (plastry) jednakowej grubości, zawsze w poprzek włókien;

 

płaty mięs układamy na półmiskach oparte jeden o drugi, tak, aby jeden zachodził do połowy poprzedniego; zbyt ciasne ułożenie utrudnia później częstowanie się i nabieranie pojedynczych porcji;

 

plastry wędlin – zwłaszcza te większe – rzadziej układamy płasko; ładniej wyglądają zwinięte w rulony albo rożki, w które wkładamy różnego rodzaju elementy dekoracyjne w postaci warzyw, a nawet owoców;

 

wędliny o dużej średnicy kroimy prostopadle, a te o małym przekroju skośnie, uzyskując tym sposobem większą powierzchnię;

 

przekąski dają nieograniczone możliwości dekorowania. By jednak nie zepsuć ostatecznego efektu, warto pamiętać, że dyskretny garnir jest dowodem gustu i dobrego smaku, czasami warto ułożyć tylko bukiecik z koperku albo jarmużu;

 

ozdoby dostosowujemy do smaku potrawy, nie wykorzystujemy elementów dekoracyjnych tylko w jednym kolorze, używamy wyłącznie produktów jadalnych i kolorystycznie harmonizujących z kolorem potrawy;

 

Nieocenionymi dodatkami do garnirowania są między innymi – liście sałaty, jarmużu, selera, natka pietruszki, gałązki koperku, por, mięta, melisa, pomidory, papryka, rzodkiewki, zielony groszek, marynowane grzyby, oliwki, kapary, różnego rodzaju kiełki np. słonecznika, mandarynki, winogrona, gruszki, śliwki, jabłka. Tak naprawdę wszystko zależy od naszej inwencji. Ze zwiniętego plastra pomidora możemy zrobić różyczkę, z cienkich plasterków ogórka czy rzodkiewki ułożyć rybią łuskę, z plasterków schłodzonego żółtego sera wyciąć kwiatki (np. kielichy tulipanów), a następnie dołożyć do nich gałązki ze szczypiorku lub koperku.

 

 

 

 

 

Rulony z szynki z musem jabłkowym

 

Składniki: 8 -10 dużych plastrów gotowanej szynki, ½ szklanki musu jabłkowego, ½ szklanki majonezu dekoracyjnego, łyżka musztardy, sól, cukier, świeżo mielony biały pieprz, do dekoracji: liście selera naciowego, cząstki pomarańczy, marynowane śliwki, połówki marynowanych gruszek, plastry jabłek

 

 

 

Mus jabłkowy łączymy z majonezem, musztardą, doprawiamy solą, odrobiną cukru i pieprzem.

 

Przygotowaną masą smarujemy plastry szynki, zwijamy w ruloniki, układamy na półmisku. Przybieramy majonezem, cząstkami owoców oraz listkami selera naciowego.