Skróty wybranych artykułów

dr n. wet. Piotr Kołodziejczyk
Gniezno

Zegarmistrzowska precyzja w porodówce

Zaawansowane prace nad genetyką świń zaowocowały zwiększeniem ich płodności i plenności. W dzisiejszych chlewniach nierzadko spotykamy lochy karmiące 14 prosiąt i więcej. Przestały zaskakiwać wyniki na poziomie 28-30 prosiąt odsadzanych rocznie od lochy. Właśnie ze względu na coraz liczniejsze mioty zmienia się również rola i zakres obowiązków obsługi porodówek. Potrzeba specjalistycznej wiedzy, czasu, staranności, cierpliwości i zaangażowania, aby móc osiągać takie wyniki. Możliwości genetyczne loch to jedno. Drugie, to umiejętność utrzymania i odchowania licznych miotów.

Czas porodu
Poród, tak bardzo wyczerpujący dla każdej samicy, jest niemałym wysiłkiem również dla prosiąt. Dlatego dla ich przeżywalności kluczowy jest nadzór obsługi w czasie oproszenia. Sygnałem do rozpoczęcia obserwacji lochy są zazwyczaj pierwsze bóle parte, które wprowadzają samicę w niepokój. Od tego momentu trzeba ją otoczyć opieką – pierwsze prosię pojawi się za ok. godzinę. Przebiegający bez komplikacji poród, w zależności od liczby prosiąt, może trwać od 4 do nawet 6 godzin przy licznych miotach. Czas ten liczymy od pierwszego urodzonego prosięcia. Kolejne oseski powinny przychodzić na świat w odstępach nie większych niż 20-30 minut. Poza pierwszym – tu przerwa może być dłuższa i dochodzić nawet do 1,5 godziny. Jeżeli późniejsze przerwy przekraczają pół godziny, jest to sygnał do kontroli drożności dróg rodnych. Po umyciu okolic sromu, wykorzystując specjalne, jednorazowe rękawice i preparat poślizgowy należy wprowadzić rękę do dróg rodnych pomiędzy skurczami. Z kanału rodnego możemy wyciągać prosię jedynie w czasie parcia samicy. W sytuacji, kiedy kilka prosiąt mamy już urodzonych, a przerwa w porodzie się przedłuża i mamy pewność drożności dróg rodnych, powinniśmy ostrożnie podać losze oksytocynę. Nie częściej jednak niż co 1,5 godziny i nie więcej jak 2 ml.

Postępowanie z prosiętami tuż po porodzie
Prosięta jak najszybciej po wyjściu z dróg rodnych należy ogrzać. Praktyczną wskazówką może być zawieszenie w okolicy sromu lochy promiennika. Dzięki temu prosięta wychodzące z kanału rodnego nie będą narażone na nadmierne wychłodzenie. Ponadto, tuż po narodzinach noworodki należy jak najszybciej osuszyć. Warto stosować w tym celu jednorazowe ręczniki papierowe. Po oczyszczeniu z błon płodowych prosięta należy „panierować” w przeznaczonym do tego celu preparacie do suchej dezynfekcji. Kolejną czynnością jest skrócenie do ok. 6-8 cm sznura pępowinowego np. przez zmiażdżenie i zerwanie palcami oraz dezynfekcja np. roztworem jodyny lub pioktanią.

Zygmunt Pejsak
Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Mikotoksyny
Notatki z konferencji hyopatologicznej w Puławach cz. 5

Mając na uwadze ożywioną i niedokończoną dyskusję nad tematem mikotoksyn, która miała miejsce na konferencji w Puławach w roku 2012, organizatorzy tegorocznego spotkania (2013) postanowili poświęcić temu niezwykle ważnemu i potęgującemu się problemowi w całości jedną sesję (3 kolejne wykłady). Wykłady w trakcie „sesji mikotoksynowej” wygłosili profesorowie: W.H. Close z wielkiej Brytanii, G. Schatzmayr z Austrii i M. Gajęcki z Polski Niniejsza publikacja poświęcona jest zagadnieniom, które przedstawił w swoim referacie pierwszy z wymienionych autorów.

Na wstępie ten znany na całym świecie, niezależny – prywatny konsultant przedstawił ogólne dane między innymi na temat mechanizmów oddziaływania mikotoksyn na organizm zwierzęcia. Uwidocznił, że substancje te oddziaływają poprzez cztery pierwotne mechanizmy:

1. Ograniczenie pobierania pasz lub odmowę jej pobierania przez świnie,
2. Zmiany w składzie pokarmowym paszy, jak również w szybkości trawienia i absorpcji składników pokarmowych,
3. Wpływ na układ wewnątrz- i zewnątrz wydzielniczy,
4. Immunosupresję.

Świnie są szczególnie wrażliwe na mikotoksyny we wszystkich stadiach produkcji, włącznie z etapem rozrodu. Rozwój nowoczesnych systemów karmienia i utrzymania wymusił wprowadzenie nowych systemów kontroli mikotoksyn w produkcji trzody chlewnej. Kontakt świń z mikotoksynami może mieć miejsce zarówno przy stosowaniu żywienia na sucho, jak i na mokro. Szczególnie prawdopodobne jest to w tym ostatnim przypadku, jeżeli stosowane są długie linie dystrybucji trudne do czyszczenia. Ponadto, systemy utrzymania o wysokim standardzie dobrostanu, gdzie stosuje się ściółkę, pociągają za sobą dodatkowe ryzyko, szczególnie odnoszące się do systemów utrzymania grupowego loch – co odgrywa istotną rolę – przede wszystkim w zakresie wpływu na efektywność rozrodu. Mikotoksyny zaburzają funkcje odpornościowe organizmu świń, co pociąga za sobą zmniejszenie odporności na choroby zakaźne, nawroty chronicznych infekcji i/lub ograniczenie skuteczności szczepień i leczenia.

Krzysztof Lipiński
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Żyto w żywieniu świń

Żyto jest znaną rośliną paszową, stosowaną w żywieniu zwierząt w postaci ziarna, zielonki, otrąb i innych pasz. Ziarno żyta jest też wykorzystywane w przemyśle zbożowo-młynarskim jako surowiec do produkcji maki. Ziarno żyta jest z reguły relatywnie tanim zbożem, co powoduje, że jest często stosowane w żywieniu świń, ale nie zawsze taka sytuacja występuje. W tym roku ceny żyta powodują duże zainteresowanie jego paszowym wykorzystaniem.

Ziarno żyta należy do pasz treściwych. W tabeli 1 przedstawiono podstawowy skład chemiczny oraz zawartość skrobi w ziarnie zbóż uprawianych w naszym kraju. Najważniejszym źródłem energii w ziarnie zbóż są związki bezazotowe wyciągowe – BAW (głównie skrobia). Żyto ma relatywnie wysoką zawartość skrobi, aczkolwiek mniejszą niż kukurydza, pszenica i pszenżyto. Najbardziej skoncentrowanym źródłem energii jest tłuszcz surowy, którego ilość w ziarnie żyta wynosi jednak tylko ok. 1,6%. Włókno surowe, główny czynnik odpowiedzialny za mniejszą strawność składników pokarmowych w ziarnie zbóż, występuje w życie w ilości poniżej 3,0%.
Ziarno żyta charakteryzuje się relatywnie małą strawnością składników pokarmowych (tab. 2). Ma to związek ze specyfiką składu chemicznego, a przede wszystkim z ilością i składem składników trudno strawnych, takich jak polisacharydy nieskrobiowe (NSP – non-starch polysaccharides). 
Wymienione czynniki powodują, że dostępność energii i wartość energetyczna jest z reguły większa w ziarnie pszenicy i kukurydzy niż w ziarnie żyta. Ziarno zbóż charakteryzuje się stosunkowo małą zawartością białka (zwykle od 8 do 14% s.m.). Zawartość białka w ziarnie żyta jest relatywnie mała (9,1% ±1,2%), może się jednak wahać, zależnie od odmiany i warunków uprawy, a zwłaszcza nawożenia. W składzie białka przeważają mniej wartościowe frakcje białek, takie jak prolaminy (gliadyny) i gluteniny. Zawartość prolaminy w białku żyta jest jednak mniejsza niż w białku pszenicy. Występujące w mniejszej ilości albuminy i globuliny, bogatsze w lizynę, są zlokalizowane głównie w warstwie aleuronowej i w zarodku, z tego też względu białko otrąb jest bardziej wartościowe niż białko całego ziarna. 
Białko żyta w porównaniu z innymi zbożami zawiera relatywnie duże ilości lizyny, charakteryzuje się jednak, podobnie jak kukurydza, małą zawartością tryptofanu. W mieszankach paszowych z dużym udziałem tego zboża, szczególnie w warunkach produkcji mieszanek o relatywnie małej zawartości białka, należy powyższy fakt uwzględnić dodając ten aminokwas do mieszanek. Zawartość aminokwasów w ziarnie zbóż została przedstawiona w tabeli 3. Białko (aminokwasy) żyta charakteryzuje się jednak gorszą strawnością (tab. 4) w porównaniu z pszenicą i pszenżytem.