Skróty wybranych artykułów

Łukasz Łowiński

Przemysłowy instytut Maszyn Rolniczych, Poznań

Kompostowanie przy użyciu gnojowicy

Kompostowanie jest metodą uszlachetniania nawozu zdecydowanie niedocenioną przez rolników w Polsce. Prawdopodobnie fakt ten wynika z ograniczonej wiedzy na ten temat, gdyż możliwości sprzętowe nie są na chwilę obecną problemem, a korzyści wynikające z kompostowania aż trudno zliczyć.

Czym jest kompostowanie

Kompostowanie jest procesem zachodzącym w warunkach aerobowych, będącym efektem działania mikroorganizmów – bakterii tlenowych w warunkach dostępu tlenu, w odpowiedniej temperaturze i wilgotności, prowadzącym do częściowej mineralizacji i humifikacji materii organicznej. W procesie mineralizacji następuje przemiana substancji organicznych w związki mineralne. W trakcie procesu mineralizacji następuje utlenienie substancji organicznych do produktów takich, jak: dwutlenek węgla, woda, azotany, fosforany i siarczany. Proces humifikacji polega na przekształceniu resztek roślinnych i zwierzęcych w próchnicę, która z kolei warunkuje urodzajność gleb.

Kompostowanie może być stosowane po mechanicznej separacji frakcji stałych z gnojowicy świńskiej lub po dodaniu suchego materiału organicznego do względnie stałej, wilgotnej frakcji. Frakcjonowanie gnojowicy można prowadzić z wykorzystaniem różnych metod i technik, np.: sedymentacji, przesiewania, odwirowania, odwodnienia, filtracji ciśnieniowej, filtracji membranowej czy też na drodze rozdziału chemicznego spowodowanego dodatkiem koagulantów i flokulantów, jednak metodą ostatnio najpopularniejszą, wygodną, wydajną i opisywaną na łamach tego czasopisma są separatory do gnojowicy.

Proces jest względnie prosty i może być zastosowany na małą skalę, ale wymaga kontroli w celu uniknięcia procesów beztlenowych, które prowadzą do niepożądanego odoru. Jeśli wymagany jest proces kontroli i redukcji emisji, wówczas potrzebna jest bardziej skomplikowana instalacja dla efektywnej obsługi.

Proces kompostowania przebiega w trzech podstawowych fazach:

Faza pierwsza (termofilna) – charakteryzuje się samoczynnym i gwałtownym wzrostem temperatury do około 70°C przez okres 10-14 dni. W tym czasie rozwijają się gwałtownie wszelkie mikroorganizmy, szczególnie bakterie termofilne. W procesach metabolizmu tych bakterii ulegają utlenieniu substancje białkowe, węglowodany, kwasy organiczne, tłuszcze itp. Wysoka temperatura niszczy poczwarki owadów, jaja robaków oraz przeważającą część bakterii z grupy coli. Osiągnięcie tej fazy, jest możliwe przy stałym doprowadzaniu tlenu, bowiem w przeciwnym przypadku może dojść do utworzenia się warunków beztlenowych. Będzie to zjawisko niekorzystne, a sam materiał nie ulegnie korzystnym przemianom.

Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Wykorzystanie nanotechnologii w produkcji trzody chlewnej

Nanotechnologia to technika tworzenia i operowania materią w nano skali, czyli cząstkami, w których co najmniej jeden wymiar nie przekracza 100 nm, tj. na poziomie pojedynczych atomów i cząsteczek. Dzięki rozdrobnieniu do skali nano, cząstki nabywają nowych właściwości, istotnie różniących się od makrostruktur, stanowiących ten sam związek chemiczny. Nanocząstki są powszechnie obecne w środowisku, gdyż w sposób naturalny powstają w skutek erozji, wybuchów wulkanów, rozkładu materiałów geologicznych lub organicznych. Znaczne ilości nanocząstek pojawiają się także w wyniku działalności człowieka, zarówno jako produkty uboczne (produkty spalania, odparowywania, utleniania, spawania, gotowania) oraz nanocząstki projektowane.

Rodzaje nanocząstek

Nanocząstki charakteryzują się różną budową, kształtem i właściwościami, łącząc się ze sobą w nanomateriały (fot. 1). Pod względem strukturalnym nanocząstki mogą być zawieszone w fazie gazowej w postaci aerozolu, w fazie ciekłej w formie roztworu koloidalnego lub osadzone w strukturze ciała stałego. Można je też podzielić na nieorganiczne, organiczne, emulsje, zawiesiny i nanoglinki.

Do najpopularniejszych nanozwiązków nieorganicznych zalicza się nanometale, a w szczególności: nanosrebro, nanozłoto, nanomiedź, nanoplatynę i nanopallad.Rozpylone nanocząstki pozwalają uzyskać nanokoloidy o silnym działaniu grzybobójczym i bakteriobójczym. Nanocząstki organiczne obejmują białka, tłuszcze i cukry, i mogą być wykorzystane do zwiększenia wartości odżywczej składników pokarmowych w żywności i paszach poprzez poprawę lub zmianę efektów ich działania. Są one najczęściej stosowane w formie nanokapsułek dostarczających do żywności np. witaminy, bez wpływu na jej smak i wygląd.

Nanokapsułki zamykają składniki odżywcze we wnętrzu swojej struktury i przenoszą je przez przewód pokarmowy do krwioobiegu, zwiększając ich biodostępność w docelowych miejscach, a ograniczając wpływ enzymów w miejscach niepożądanych. Do nanomateriałów należą także pochodzące z roślin nutraceutyki, stosowane jako dodatki paszowe i żywieniowe, np. micele, liposomy czy biosensory.

Innym rodzajem nanostruktur mogą być np. fulereny – struktury składające się z 60-80 atomów węgla ułożonych w sferyczne kształty, stosowane np. do kontrolowanego uwalniania leków lub dendrymery – rozgałęzione, struktury, które, mogą służyć jako nośniki dla leków, uwalniając je w pożądanym miejscu, a także tzw. kropki kwantowe, czyli kryształy nanometryczne przeznaczone do zastosowań optycznych i elektronicznych.

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Żywienie loch karmiących – cz. 1

Żywienie i zarządzanie stadem mają kluczowe znaczenie dla wykorzystania potencjału genetycznego loch. Uzyskiwane w praktyce wyniki produkcyjne są często niższe od potencjalnych możliwości. W dużej mierze ma to związek z niedostatecznym pokryciem potrzeb pokarmowych. Z tego względu istotne znaczenie ma poznanie potrzeb loch karmiących w tym zakresie.

Lochy, w okresie karmienia prosiąt, charakteryzują się dużym zapotrzebowaniem na składniki pokarmowe, w tym na energię i białko (aminokwasy). Obecnie utrzymywane lochy produkują 10-12 kg mleka dziennie (Aherne 2007). Jego produkcja wzrasta z ok. 6 kg w 2 dniu laktacji do ok. 11-14 kg/dzień w 10 dniu laktacji. Szczyt produkcji jest osiągany ok. 17-19 dnia (w zależności od wielkości miotu i przyrostu masy ciała prosiąt), a lochy o największej wydajności produkują 15-17 kg mleka dziennie (Hansen i in. 2012).

Czynniki takie jak wielkość produkcji mleka, masa loch, liczebność miotu i długość laktacji wpływają na wymagania pokarmowe w tym okresie. Pokrycie potrzeb pokarmowych loch związane jest z wielkością pobrania paszy i wartością pokarmową stosowanych mieszanek paszowych. Poznanie aktualnej lub potencjalnej wielkości pobrania paszy pozwala na określenie parametrów wartości pokarmowej mieszanek.

Zapotrzebowanie loch karmiących na energię składa się z potrzeb bytowych i związanych z produkcją mleka, a te ostatnie stanowią 65-80% ogólnego zapotrzebowania. Z uwagi na duży wpływ ubytków masy ciała w laktacji na wyniki w kolejnych cyklach produkcyjnych poznanie potrzeb energetycznych, a przez to minimalizacja strat m.c., jest bardzo ważne. Istotne znaczenie mają w tym zakresie również uwarunkowania środowiskowe.

Potrzeby bytowe loch uzależnione są masy ciała i szacowane są na ok. 110 kcal EM na kg masy metabolicznej dziennie (NRC, 2012). Są to wartości nieco większe niż w przypadku loch prośnych (100 MJ). Dla loch o masie ciała od 150 do 300 kg zapotrzebowanie bytowe na energię może wzrastać z 20,3 do 34,1 MJ EM/dzień. Dla określenia potrzeb bytowy potrzebna jest informacja o masie ciała loch.

W prawidłowym oszacowaniu potrzeb energetycznych należy uwzględnić również uwarunkowania środowiskowe, w tym przede wszystkim temperaturę otoczenia. Przyjmuje się, że optymalna temperatura dla loch karmiących wynosi 18ºC. Dolna krytyczna temperatura strefy komfortu termicznego wynosi 18ºC, natomiast górna temperatura krytyczna, według różnych autorów wynosi 18-25ºC. Najczęściej przyjmuje się, iż wynosi 22ºC. W przypadku niższej temperatury otoczenia na każdy 1ºC poniżej 20ºC należy poziom energii zwiększyć o 0,67 do 1,34 MJ EM/dzień (przy wzroście masy ciała od 120 do 300 kg). W temperaturze powyżej strefy komfortu termicznego spada pobranie energii metabolicznej.  Określono, iż spadek pobrania energii metabolicznej wynosi 1,6% na każdy stopień dziennie powyżej 22ºC (22-25ºC), natomiast przy wyższych temperaturach otoczenia (pow. 25ºC) jest jeszcze większy i wynosi 3,67 MJ EM na każdy stopień dziennie (NRC 2012).

Łukasz Łowiński

Przemysłowy Instytut Maszyn Rolniczych w Poznaniu

Zbiorniki na gnojowicę i sposoby ich zakrywania

Ustawa o nawozach i nawożeniu nakłada na każdego producenta trzody chlewnej obowiązek przechowywania nawozów naturalnych w postaci płynnej (gnojowica i gnojówka) wyłącznie w szczelnych zbiornikach o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 4-miesięcznej produkcji tego nawozu (dla OSN okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy). Ze względu na dużą koncentrację nawozu w zbiorniku na małej przestrzeni i jego uciążliwości dla otoczenia warto zadbać o efektywnie zmniejszenie odorów, nie tracąc nic z funkcjonalności oraz bezpieczeństwa użytkowania zbiornika.

Z kluczowych wymagań dotyczących wszystkich zbiorników wymienić można zamknięte zbiorniki na płynne odchody zwierzęce, które muszą posiadać nieprzepuszczalne dno i ściany, szczelne przykrycie (z wyłączeniem zbiorników na płynne odchody zwierzęce lub ich części znajdujących się pod budynkiem inwentarskim, stanowiących technologiczne wyposażenie budynku inwentarskiego), wylot wentylacyjny i zamykany otwór wejściowy.

Zbiorniki na gnojówkę i gnojowicę powinno się sytuować w odpowiedniej odległości od budynków inwentarskich w celu ograniczenia uciążliwości zapachowej, chronić przed działaniem czynników atmosferycznych (lokalizacja w miejscu zacienionym i osłoniętym od wiatrów) oraz lokalizować na stosunkowo równej powierzchni, nie zalewanej przez wody deszczowe. Ważnym wymogiem ze względów bezpieczeństwa jest także zabezpieczenie ogrodzeniem o wysokości co najmniej 1,8 m w przypadku, gdy wysokość zbiornika jest mniejsza niż 1,8 m.

W przypadku budowy zbiorników na gnojówkę i gnojowicę o pojemności do 25 m3, według ustawy Prawo budowlane (Dz.U.2010.243.1623z późn. zm.), nie jest wymagane pozwolenie. Przed rozpoczęciem budowy należy zgłosić takie działanie do organu właściwego do wydania pozwolenia na budowę. Rozpoczęcie robót może nastąpić po uzyskaniu zgody lub w terminie 30 dni od daty zgłoszenia, gdy organ nie wniesie sprzeciwu. W przypadku pojemności powyżej 25 m3 należy złożyć wniosek o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu do właściwego organu samorządowego.

Rolnik, który udokumentuje, że nadwyżkę nawozów w stosunku do posiadanej rzeczywistej pojemności ich przechowywania, usuwa w sposób nieszkodliwy dla środowiska (np. przekazując innemu rolnikowi lub oddaje do biogazowni), może uniknąć konieczności realizacji działań inwestycyjnych. Warto jednak nawóz organiczny zagospodarowywać we własnym zakresie. Wprowadzenie składników nawozowych z gnojowicy na pola pozwala na znaczne oszczędności w zakupie nawozów sztucznych.

Mariusz Soszka1, Agata Karpowicz2

1Doradca żywieniowy, Ostrówek

2Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach

Uprawa soi w warunkach polskich

Białko, obok energii stanowi jeden z najdroższych składników pokarmowych niezbędnych do wzrostu i prawidłowego funkcjonowania każdego organizmu. Analizując rynek surowców paszowych, najczęściej używanym materiałem paszowym, typowo białkowym, szczególnie w mieszankach dla świń i drobiu, jest soja i produkty z niej uzyskiwane.

Notowany od wielu lat spadek opłacalności produkcji świń niejako wymusił na producentach konieczność poszukiwania możliwości tańszego produkowania świń. Jedną z podstawowych możliwości, które wpływają na ograniczenie kosztów produkcji jest dokładne bilansowanie dawek i mieszanek paszowych, uwzględniające w recepturach materiały paszowe bogate w białko, charakteryzujące się wysokim udziałem aminokwasów egzogennych oraz ich wysoką strawnością i przyswajalnością. Dziś niewiele osób jest w stanie wyobrazić sobie intensywną produkcję świń bez stosowania prawidłowo zbilansowanych mieszanek, w których składzie, oprócz zbóż, olbrzymią część stanowią śruty poekstrakcyjne, w tym poekstrakcyjna śruta sojowa, najczęściej GMO. Coraz częściej w recepturach mieszanek pojawiają się także pełnotłuste nasiona soi, które poddane obróbce znacząco podwyższają udział energii, białka oraz cennych aminokwasów i składników mineralnych. Dobrze zbilansowane dawki pokarmowe i mieszanki paszowe, oparte na dobrej jakości komponentach umożliwiają uzyskanie optymalnych efektów produkcyjnych, określonych liczbą prosiąt odchowanych od lochy, ich zdrowiem, przyrostami masy ciała i zużyciem paszy, a także produkcję surowca, który spełni oczekiwania przetwórców i konsumentów.

Coraz więcej soi z Ameryki

Według raportów opublikowanych przez Oil World, dotyczących światowej produkcji i sprzedaży soi, państwa należące do czołówki największych eksporterów, czyli Stany Zjednoczone, Argentyna, Brazylia oraz Paragwaj w pierwszych 7 miesiącach sezonu 2013/2014 wyeksportowały łącznie ponad 60 mln ton soi. W porównaniu do analogicznego okresu w sezonie 2012/2013 stanowi to wartość większą o 16,4 mln ton.

Do największych odbiorców soi w sezonie 2013/2014 należały Chiny, których udział w światowym imporcie soi wynosi 67% oraz Unia Europejska, z udziałem 11%. Według Oil World, przyczynami większego popytu na soję w krajach UE były m.in. niewystarczająca podaż śruty sojowej w Europie, utrzymujące się korzystne marże na przerobie soi oraz niższy od oczekiwanego przerób rzepaku w końcówce sezonu 2013/2014.