Skróty wybranych artykułów

Magdalena Kozera
Akademia Rolnicza w Poznaniu

Przewidywania cenowe dla rynku trzody na 2007 rok

Początek roku przynosi zawsze nowe nadzieje i odsuwa na dalszy plan stare obawy. Prawidłowość ta dotyczy każdej dziedziny życia, spełnia się też na rynku. Określenie, co przyniesie bliższa i dalsza przyszłość jest zawsze trudne i tylko w niewielkim stopniu wymierne, jest jednak niezbędne dla przybliżonego oszacowania korzyści, które mają wynikać z podejmowanej działalności produkcyjnej.

Podstawowym elementem niezbędnym dla zaplanowania skali i rodzaju produkcji jest przewidywany poziom cen. Sporządzane prognozy cenowe nawiązują na ogół do sytuacji na rynku trzody wynikającej między innymi z przebiegu cyklu świńskiego oraz zmian cen na rynkach zbóż i rynku środków do produkcji rolniczej. Określają one przybliżony poziom opłacalności produkcji, jednak nie w pełni odzwierciedlają kształtowanie się cen w najbliższej przyszłości. Ma to związek z faktem, że na ostateczny poziom cen, obok spekulacji związanych z fazami cyklu świńskiego, dochodzi jeszcze szereg czynników niezależnych, które dodatkowo wpływają na sytuację na tym rynku. W rozpoczynającym się 2007 r. czynniki te dotyczą zarówno aspektów przyrodniczych, jak i społeczno-gospodarczych oraz politycznych. Wśród nich wymienić należy niepewność związaną z możliwym, wraz z wiosną, powrotem zagrożenia ptasią grypą, przedłużający się kryzys w handlu mięsem na linii Polska – Rosja, przejęcie przewodnictwa w UE przez Niemcy oraz rozszerzenie wspólnoty o Bułgarię i Rumunię. Nie bez znaczenia dla rynku trzody jest też emigracja zarobkowa Polaków, która popularyzując polskie produkty żywnościowe na wyspach brytyjskich i w Irlandii stymuluje popyt na nie. O sile oddziaływania pierwszego z wymienionych czynników można było przekonać się na początku minionego roku. Chociaż epidemia ptasiej grypy dotyczyła w zasadzie tylko produkcji drobiarskiej wywarła też znaczący wpływ na rynek mięsa wieprzowego. Nastąpiły bowiem widoczne przesunięcia w strukturze spożycia mięsa w kierunku ograniczenia konsumpcji drobiu na rzecz mięsa wieprzowego. Epidemia ptasiej grypy okazała się czasowym stymulatorem rynku wieprzowiny, wskazała jednak na dwie istotne, a ostatnio pomijane nieco kwestie: zagrożenia związanego z przemysłową produkcją zwierząt gospodarskich oraz efekty presji mediów na preferencje i gusty konsumentów. Ten ostatni element ma również pewne szczególne znacznie „propagandowe”, a jego elementy odnaleźć można w przebiegu konfliktu związanego z eksportem polskiej wieprzowiny do Rosji. Przedłużający się konflikt nie wpływa korzystnie na rynek, a terminy i sposoby jego rozwiązania kolejno odsuwają się w dal. Wydaje się też, że prezydencja Niemiec w UE niewiele zmieni w tej kwestii w ciągu najbliższego półrocza. Spośród istotnych wydarzeń politycznych minionego okresu na uwagę zasługuje również włączenie dwóch nowych państw – Rumunii i Bułgarii – w struktury unijne. Chociaż ich akcesja znacznie powiększa rynek wewnętrzny UE, to jednak optymistyczne prognozy rozwoju tamtejszych rynków, zwłaszcza zaś ich chłonności, wydają się być znacznie przesadzone z przyczyn ekonomicznych.

Zygmunt Pejsak
Państwowy Instytut Weterynaryjny – PIB w Puławach

Krwotoczny zespół jelitowy – narastający problem w tuczarniach i chlewniach wykorzystujących serwatkę

Walka o coraz lepsze przyrosty świń oraz optymalną ich mięsność przyczynia się do tego, że „nowe” linie genetyczne świń w coraz większym stopniu spełniają oczekiwania hodowców, producentów świń i technologów z zakładów mięsnych, z drugiej zaś strony są zdecydowanie bardziej wrażliwe na wszelkiego rodzaju błędy czy wręcz nawet niedoskonałości w zakresie żywienia czy postępowania ze zwierzętami. W ich wyniku dochodzi do ujawniania się zaburzeń zdrowotnych w postaci technopatii lub też ujawniania się nowych chorób, których przyczyną bywają drobnoustroje warunkowo chorobotwórcze. Cechą charakterystyczną tego rodzaju schorzeń jest: po pierwsze zazwyczaj trudna do ustalenia ich etiologia, po drugie wieloczynnikowy ich charakter i po trzecie trudności w zakresie skutecznego zapobiegania. Jedną z tego rodzaju chorób jest krwotoczny zespół jelitowy (Haemorrhagic bowel syndrome – HBS). Mimo stwierdzania w naszym kraju coraz częstszych klinicznych przypadków, charakteryzujących się przebiegiem, objawami klinicznymi i zmianami sekcyjnymi, typowymi dla tej choroby, w polskim piśmiennictwie brak jest jakichkolwiek danych na temat tej jednostki chorobowej. Na świecie krwotoczny zespół jelitowy uznawany jest za nową (emerging), coraz częściej uwidaczniającą się chorobę świń i bydła mlecznego. U trzody chlewnej HBS opisano po raz pierwszy już w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Ze względu na sporadyczne przypadki tej choroby w ówczesnym czasie, zarówno praktycy jak i naukowcy nie poświęcali jej uwagi. Jak wynika z badań autorów amerykańskich, w okresie ostatnich 5 lat obserwuje się istotny wzrost liczby przypadków HBS zarówno u świń jak i u bydła.

Czynnik etiologiczny
Jak wskazują na to niepełne, jak na razie, wyniki badań, etiologia HBS jest złożona. Za potencjalne przyczyny tej choroby, zarówno u świń jak i u bydła, uznaje się szczepy Cl. perfringens – przede wszystkim typu A, wytwarzające toksynę alfa, epsilon i beta 2. Należy podkreślić, iż zdaniem większości specjalistów sama obecność Cl. perfringens nie może determinować ujawnienia się choroby. Warto pamiętać, że beztlenowce uznawane są za jeden z fizjologicznych składników flory bakteryjnej jelit większości ssaków. Pośrednim dowodem na udział Cl. perfringens typu A w etiologii HBS jest stwierdzanie obecności tych bakterii w zmienionych patologicznie odcinkach jelit świń padłych z objawami HBS. Autorzy szwajcarscy i amerykańscy zwracają uwagę na udział grzybów w etiologii omawianej choroby; najczęściej wymienia się drożdże Aspergillus fumigatus. Grzyby mogą być pierwotną przyczyną objawów chorobowych w jelitach lub też poprzez produkcję mykotoksyn mogą osłabiać sprawność układu immunologicznego. Ważną rolę w etiologii HBS odgrywa podawanie świniom dużych ilości płynnej karmy; przede wszystkim gdy karmi się je tylko raz dziennie. Karmienie serwatką sprzyja ujawnianiu się HBS. Według niektórych występowanie choroby wyzwala żywienie świń paszą wysokoenergetyczną. Wykazano, że choroba ujawnia się przede wszystkim w okresie lata.

Robert Eckert
Instytut Zootechniki – PIB w Krakowie

Remont stada – właściwa struktura wiekowa loch

Właściwa organizacja remontu stada loch powinna mieć na celu zachowanie odpowiedniej jego struktury wiekowej. Zróżnicowany wskaźnik wyproszeń jak i zdolności loch do odchowu licznych miotów są ściśle uzależnione od wieku lochy (a właściwie kolejnego miotu). Planując remont stada loch powinno się uwzględnić możliwość zapewnienia przez cały okres działania fermy jak największej liczby matek między 3 a 6 oproszeniem.

Podstawą prawidłowej i efektywnej produkcji każdej fermy trzody chlewnej jest wysokiej wartości stado loch. Niezwykle istotną sprawą jest więc zapewnienie jego właściwego remontu. Oczywiście nie można zapomnieć o prawidłowym doborze wysokowartościowych knurów do produkcji tuczników czy zwierząt hodowlanych. Jednak przy bardzo szeroko rozwijającej się inseminacji, dobór knurów jest o wiele łatwiejszy. Oferta osobników męskich ze strony hodowli krajowej czy firm komercyjnych jest duża, co pozwala na dokonywanie bardziej trafnych wyborów. Rozwiązań prowadzenia remontu stada loch jest wiele, co omówiono już w różnych opracowaniach czy artykułach (między innymi – Trzoda Chlewna 10/2006). W fermach większych, przez naturalną i zrozumiałą obawą przed zbyt częstym wprowadzaniem nowego materiału zwierzęcego, dominują rozwiązania zmierzające do produkcji własnych loszek remontowych. Podobne rozwiązania spotyka się i w mniejszych obiektach, choć w tym przypadku nie są one często uzasadnione. Przy małej liczbie loch organizacja remontu stada powinna opierać się na ścisłej współpracy z jednostką hodowlaną, wyspecjalizowaną w produkcji loszek remontowych. Wydaje się to być może droższym rozwiązaniem, ale faktycznie nie różni się tak bardzo istotnie od kosztów produkcji własnych loszek. Być może cena zakupu nowej loszki w stosunku do ceny sprzedaży starej lochy wydaje się jednostkowo większą kwotą. Zakładając cenę loszki remontowej – 90 kg w wysokości 700 zł oraz pewien margines zakupu większej stawki loszek (choćby o 20%), daje to koszt jednostkowy zakupu loszki w wysokości 840 zł. Za wycofaną z produkcji lochę (200 kg) można było uzyskać w roku 2006 – 400 zł. Jest to więc różnica 440 zł. Tyle więc wynosi rzeczywisty koszt zakupu 1 loszki remontowej, którą skutecznie udało się wprowadzić do stada. Niestety nie zauważa się lub nie chce się zauważyć, że wyprodukowanie we własnym stadzie 1 loszki remontowej to też pewien koszt. Szacuje się, że w fermach towarowych wyprodukowanie 1 loszki remontowej to koszt ok. 350 zł (i to chyba wartość dość optymistyczna). Tak więc 440 zł – 350 zł = 90 zł, to bardziej prawdziwa różnica między kosztem zakupu nowej loszki remontowej, a produkcją jej we własnym stadzie. Czy to dużo, czy mało? To zależy od skali remontu stada loch. Czy jest to zakup 15 loszek, czy 300 loszek remontowych. W tym drugim przypadku to duża różnica i zrozumiałym jest i z tej strony dążenie dużych ferm do posiadania własnych stad prarodzicielskich. Czy jednak w przypadku zakupu 10 – 15 loszek warto wprowadzać dodatkowe elementy w organizacji pracy fermy? Muszą być przecież dokonane specjalne kojarzenia pod kątem przydatności żeńskiego potomstwa do rozpłodu a nie pod kątem dobrych parametrów tucznych i rzeźnych.

Ryszard Pleskot
Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa
Oddział Poznań

Ocieplamy budynki

Wysokie koszty ogrzewania budynków powodują, że użytkownicy poszukują nowych pomysłów na obniżenie wydatków na cele grzewcze. Można znacznie je zmniejszyć, gdy budynek mieszkalny czy inwentarski ocieplimy.

Nakłady na koszty ogrzewania bezpośrednio związane są ze stratami ciepła z budynku i sprawnością instalacji centralnego ogrzewania. Oprócz tego, wpływ na straty ciepła ma wielkość powierzchni przegród zewnętrznych (ścian, dachów), szczelność okien i izolacyjność termiczna przegród budowlanych. Najczęściej najwięcej ciepła przedostaje się (ucieka) przez ściany, gdyż ich powierzchnia w budynku jest bardzo duża. Dlatego ściany zewnętrzne najczęściej się ociepla, aby zmniejszyć straty ciepła wewnątrz budynku. Gdy ocieplimy ściany, obniżymy straty ciepła a tym samym koszty ogrzewania, poza tym usuniemy wilgoć z wewnętrznych powierzchni, która powstała z kondensacji pary wodnej. Na wilgotnej powierzchni bardzo dobrze rozwijają się pleśnie, grzyby, które występują w formie różnorakich wykwitów i nie są pożądane na powierzchniach wewnętrznych pomieszczeń.

Systemy ociepleń
Metoda lekko-mokra Jest to bezspoinowy system ociepleń (BSO), złożony z materiału termoizolacyjnego, siatki zbrojącej oraz wyprawy tynkarskiej. Ta metoda docieplania obecnie jest jedną z najpopularniejszych technologii, stosowaną w budowanych jak i modernizowanych budynkach. Tą metodą można wykonywać docieplanie wszystkich ścian z wyjątkiem ścian drewnianych. System BSO polega na przymocowaniu do ściany od strony zewnętrznej, warstwy materiału termoizolacyjnego w postaci płyt, siatki zbrojącej oraz wyprawy tynku cienkowarstwowego. Jako termoizolację stosuje się płyty o różnej grubości (w zależności od potrzeb współczynnika przenikania ciepła) ze styropianu lub wełny mineralnej (szklanej lub skalnej). Prace ociepleniowe mogą być prowadzone przy temperaturze od 5 do 25oC, przy niższej może nie występować wiązanie zaprawy klejowej, natomiast powyżej 25oC zbyt szybko wyparowuje woda z zaprawy, a także następuje nadmierne wchłanianie wody przez ocieplane podłoże (ścianę). Prace ociepleniowe składają się z następujących etapów: przyklejanie płyt termoizolacyjnych, wykonanie warstwy zbrojonej (wzmacniającej) oraz wykonanie tynku.

Krzysztof Lipiński
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Tłuszcz w żywieniu prosiąt

Małe prosięta mają duże możliwości szybkiego wzrostu. Szereg czynników decyduje o ich ujawnieniu. Wśród czynników żywieniowych największe znaczenie ma pobranie energii. Druga część laktacji i okres po odsadzeniu prosiąt uważane są za główne okresy, w których występuje wyraźny deficyt pobrania energii. Małe pobranie mleka (energii) u nowo narodzonych prosiąt również wpływa na rozwój i przeżywalność prosiąt.

Prosięta mają do dyspozycji następujące źródła energii: rezerwy ciała, mleko (siara) oraz skarmiane dodatkowo pasze. Zapasy glikogenu u nowo narodzonych prosiąt są bardzo małe, a proces glukoneogenezy (synteza glukozy) jest niewystarczający. Ponadto rezerwy tłuszczu ciała u urodzonych prosiąt są małe (1-2%). Z tego względu początkowy okres życia (do 3 dnia) jest najbardziej krytyczny w zakresie zaopatrzenia w energię oraz przeżywalności prosiąt. W późniejszym okresie ilość dostępnej energii w mleku i dodatkowo skarmianych paszach jest głównym czynnikiem limitującym tempo wzrostu prosiąt oraz osiągniecie pożądanej masy ciała przy odsadzeniu. Skoncentrowanym źródłem energii jest tłuszcz. Ważne znaczenie ma poznanie metabolizmu oraz możliwości zaopatrzenia organizmu prosiąt w ten składnik pokarmowy. Tłuszcz jest hydrolizowany w przewodzie pokarmowym przez lipazę żołądkową i trzustkową. Badania przeprowadzone na prosiętach nowo narodzonych i w wieku 16 dni wykazały, że 25-50% tłuszczu dawek pokarmowych może być hydrolizowane w żołądku. Jednak ogólna aktywność lipolityczna w treści żołądka wynosiła tylko ok. 3% aktywności trzustki w tym zakresie. Głównym miejscem trawienia tłuszczów jest jednak jelito cienkie. Aktywność lipazy trzustkowej jest stosunkowo mała do 2 tyg. i gwałtownie wzrasta od 2 do 4 tyg. życia, co wskazuje, że w pierwszym tygodniu życia zdolność trawienia tłuszczu jest ograniczona. U starszych prosiąt wzrost pobrania tłuszczu wpływa na większą sekrecję lipazy. Pojawienie się tłuszczu w treści jelita cienkiego wpływa na uwalnianie żółci. Głównym jej zadaniem jest tworzenie emulsji (rozbijanie tłuszczu na małe cząsteczki), co daje możliwość działania lipazie trzustkowej, która hydrolizuje triacyloglicerole na diacyloglicerole, monoacyloglicerole i wolne kwasy tłuszczowe. Składniki lipidowe i sole kwasów żółciowych wzajemnie oddziaływują na siebie i tworzą micele. Sole kwasów żółciowych tworzą zewnętrzną otoczkę, a składniki lipidowe (monoacyloglicerole, kwasy tłuszczowe) znajdują się wewnątrz miceli. Powstałe cząsteczki przyłączają lipidy i stanowią mechanizm umożliwiający ich transport do enterocytów (komórek nabłonka jelit), czyli umożliwiają absorpcję produktów trawienia tłuszczów.