Skróty wybranych artykułów

Robert Eckert
Instytut Zootechniki – PIB w Krakowie

Remont stada – właściwa struktura wiekowa loch

Właściwa organizacja remontu stada loch powinna mieć na celu zachowanie odpowiedniej jego struktury wiekowej. Zróżnicowany wskaźnik wyproszeń jak i zdolności loch do odchowu licznych miotów są ściśle uzależnione od wieku lochy (a właściwie kolejnego miotu). Planując remont stada loch powinno się uwzględnić możliwość zapewnienia przez cały okres działania fermy jak największej liczby matek między 3 a 6 oproszeniem.

Podstawą prawidłowej i efektywnej produkcji każdej fermy trzody chlewnej jest wysokiej wartości stado loch. Niezwykle istotną sprawą jest więc zapewnienie jego właściwego remontu. Oczywiście nie można zapomnieć o prawidłowym doborze wysokowartościowych knurów do produkcji tuczników czy zwierząt hodowlanych. Jednak przy bardzo szeroko rozwijającej się inseminacji, dobór knurów jest o wiele łatwiejszy. Oferta osobników męskich ze strony hodowli krajowej czy firm komercyjnych jest duża, co pozwala na dokonywanie bardziej trafnych wyborów. Rozwiązań prowadzenia remontu stada loch jest wiele, co omówiono już w różnych opracowaniach czy artykułach (między innymi – Trzoda Chlewna 10/2006). W fermach większych, przez naturalną i zrozumiałą obawą przed zbyt częstym wprowadzaniem nowego materiału zwierzęcego, dominują rozwiązania zmierzające do produkcji własnych loszek remontowych. Podobne rozwiązania spotyka się i w mniejszych obiektach, choć w tym przypadku nie są one często uzasadnione. Przy małej liczbie loch organizacja remontu stada powinna opierać się na ścisłej współpracy z jednostką hodowlaną, wyspecjalizowaną w produkcji loszek remontowych. Wydaje się to być może droższym rozwiązaniem, ale faktycznie nie różni się tak bardzo istotnie od kosztów produkcji własnych loszek. Być może cena zakupu nowej loszki w stosunku do ceny sprzedaży starej lochy wydaje się jednostkowo większą kwotą. Zakładając cenę loszki remontowej – 90 kg w wysokości 700 zł oraz pewien margines zakupu większej stawki loszek (choćby o 20%), daje to koszt jednostkowy zakupu loszki w wysokości 840 zł. Za wycofaną z produkcji lochę (200 kg) można było uzyskać w roku 2006 – 400 zł. Jest to więc różnica 440 zł. Tyle więc wynosi rzeczywisty koszt zakupu 1 loszki remontowej, którą skutecznie udało się wprowadzić do stada. Niestety nie zauważa się lub nie chce się zauważyć, że wyprodukowanie we własnym stadzie 1 loszki remontowej to też pewien koszt. Szacuje się, że w fermach towarowych wyprodukowanie 1 loszki remontowej to koszt ok. 350 zł (i to chyba wartość dość optymistyczna). Tak więc 440 zł – 350 zł = 90 zł, to bardziej prawdziwa różnica między kosztem zakupu nowej loszki remontowej, a produkcją jej we własnym stadzie. Czy to dużo, czy mało? To zależy od skali remontu stada loch. Czy jest to zakup 15 loszek, czy 300 loszek remontowych. W tym drugim przypadku to duża różnica i zrozumiałym jest i z tej strony dążenie dużych ferm do posiadania własnych stad prarodzicielskich. Czy jednak w przypadku zakupu 10 – 15 loszek warto wprowadzać dodatkowe elementy w organizacji pracy fermy? Muszą być przecież dokonane specjalne kojarzenia pod kątem przydatności żeńskiego potomstwa do rozpłodu a nie pod kątem dobrych parametrów tucznych i rzeźnych.

Ryszard Pleskot
Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa
Oddział Poznań

Ocieplamy budynki

Wysokie koszty ogrzewania budynków powodują, że użytkownicy poszukują nowych pomysłów na obniżenie wydatków na cele grzewcze. Można znacznie je zmniejszyć, gdy budynek mieszkalny czy inwentarski ocieplimy.

Nakłady na koszty ogrzewania bezpośrednio związane są ze stratami ciepła z budynku i sprawnością instalacji centralnego ogrzewania. Oprócz tego, wpływ na straty ciepła ma wielkość powierzchni przegród zewnętrznych (ścian, dachów), szczelność okien i izolacyjność termiczna przegród budowlanych. Najczęściej najwięcej ciepła przedostaje się (ucieka) przez ściany, gdyż ich powierzchnia w budynku jest bardzo duża. Dlatego ściany zewnętrzne najczęściej się ociepla, aby zmniejszyć straty ciepła wewnątrz budynku. Gdy ocieplimy ściany, obniżymy straty ciepła a tym samym koszty ogrzewania, poza tym usuniemy wilgoć z wewnętrznych powierzchni, która powstała z kondensacji pary wodnej. Na wilgotnej powierzchni bardzo dobrze rozwijają się pleśnie, grzyby, które występują w formie różnorakich wykwitów i nie są pożądane na powierzchniach wewnętrznych pomieszczeń.

Systemy ociepleń
Metoda lekko-mokra Jest to bezspoinowy system ociepleń (BSO), złożony z materiału termoizolacyjnego, siatki zbrojącej oraz wyprawy tynkarskiej. Ta metoda docieplania obecnie jest jedną z najpopularniejszych technologii, stosowaną w budowanych jak i modernizowanych budynkach. Tą metodą można wykonywać docieplanie wszystkich ścian z wyjątkiem ścian drewnianych. System BSO polega na przymocowaniu do ściany od strony zewnętrznej, warstwy materiału termoizolacyjnego w postaci płyt, siatki zbrojącej oraz wyprawy tynku cienkowarstwowego. Jako termoizolację stosuje się płyty o różnej grubości (w zależności od potrzeb współczynnika przenikania ciepła) ze styropianu lub wełny mineralnej (szklanej lub skalnej). Prace ociepleniowe mogą być prowadzone przy temperaturze od 5 do 25oC, przy niższej może nie występować wiązanie zaprawy klejowej, natomiast powyżej 25oC zbyt szybko wyparowuje woda z zaprawy, a także następuje nadmierne wchłanianie wody przez ocieplane podłoże (ścianę). Prace ociepleniowe składają się z następujących etapów: przyklejanie płyt termoizolacyjnych, wykonanie warstwy zbrojonej (wzmacniającej) oraz wykonanie tynku.

Krzysztof Lipiński
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Tłuszcz w żywieniu prosiąt

Małe prosięta mają duże możliwości szybkiego wzrostu. Szereg czynników decyduje o ich ujawnieniu. Wśród czynników żywieniowych największe znaczenie ma pobranie energii. Druga część laktacji i okres po odsadzeniu prosiąt uważane są za główne okresy, w których występuje wyraźny deficyt pobrania energii. Małe pobranie mleka (energii) u nowo narodzonych prosiąt również wpływa na rozwój i przeżywalność prosiąt.

Prosięta mają do dyspozycji następujące źródła energii: rezerwy ciała, mleko (siara) oraz skarmiane dodatkowo pasze. Zapasy glikogenu u nowo narodzonych prosiąt są bardzo małe, a proces glukoneogenezy (synteza glukozy) jest niewystarczający. Ponadto rezerwy tłuszczu ciała u urodzonych prosiąt są małe (1-2%). Z tego względu początkowy okres życia (do 3 dnia) jest najbardziej krytyczny w zakresie zaopatrzenia w energię oraz przeżywalności prosiąt. W późniejszym okresie ilość dostępnej energii w mleku i dodatkowo skarmianych paszach jest głównym czynnikiem limitującym tempo wzrostu prosiąt oraz osiągniecie pożądanej masy ciała przy odsadzeniu. Skoncentrowanym źródłem energii jest tłuszcz. Ważne znaczenie ma poznanie metabolizmu oraz możliwości zaopatrzenia organizmu prosiąt w ten składnik pokarmowy. Tłuszcz jest hydrolizowany w przewodzie pokarmowym przez lipazę żołądkową i trzustkową. Badania przeprowadzone na prosiętach nowo narodzonych i w wieku 16 dni wykazały, że 25-50% tłuszczu dawek pokarmowych może być hydrolizowane w żołądku. Jednak ogólna aktywność lipolityczna w treści żołądka wynosiła tylko ok. 3% aktywności trzustki w tym zakresie. Głównym miejscem trawienia tłuszczów jest jednak jelito cienkie. Aktywność lipazy trzustkowej jest stosunkowo mała do 2 tyg. i gwałtownie wzrasta od 2 do 4 tyg. życia, co wskazuje, że w pierwszym tygodniu życia zdolność trawienia tłuszczu jest ograniczona. U starszych prosiąt wzrost pobrania tłuszczu wpływa na większą sekrecję lipazy. Pojawienie się tłuszczu w treści jelita cienkiego wpływa na uwalnianie żółci. Głównym jej zadaniem jest tworzenie emulsji (rozbijanie tłuszczu na małe cząsteczki), co daje możliwość działania lipazie trzustkowej, która hydrolizuje triacyloglicerole na diacyloglicerole, monoacyloglicerole i wolne kwasy tłuszczowe. Składniki lipidowe i sole kwasów żółciowych wzajemnie oddziaływują na siebie i tworzą micele. Sole kwasów żółciowych tworzą zewnętrzną otoczkę, a składniki lipidowe (monoacyloglicerole, kwasy tłuszczowe) znajdują się wewnątrz miceli. Powstałe cząsteczki przyłączają lipidy i stanowią mechanizm umożliwiający ich transport do enterocytów (komórek nabłonka jelit), czyli umożliwiają absorpcję produktów trawienia tłuszczów.

Andrzej Konarkowski
Poznań

Torf w produkcji świń Część I.

Torf pomaga zapewnić świniom dobrostan Wykorzystanie torfu w produkcji świń jest coraz częściej przedmiotem ożywionych dyskusji wśród producentów. Czy można bezpiecznie stosować torf dla świń? – pytają na internetowym Forum. Czy torf może być źródłem pewnych składników pokarmowych? Spróbujmy powiedzieć coś więcej o torfie. Torf jest jednym z tradycyjnych, naturalnych materiałów stosowanych od wielu lat w produkcji świń.
Torf może spełniać wiele zadań:
• służy jako uzupełnienie materiałów ściołowych,
• pozwala świniom zaspokoić ich naturalną potrzebę rycia w podłożu,
• służy lochom prośnym jako jeden z materiałów do budowania gniazda przed oproszeniem w kojcu porodowym,
• pasteryzowany torf (lub preparaty torfowe) jako dodatek paszowy stanowi źródło niektórych składników pokarmowych dla świń, zwłaszcza dla prosiąt, a także działa stymulująco na przewód pokarmowy (perystaltyka jelit, namnażanie się bakterii przyjaznych). Niestety, torf może być też źródłem bakterii chorobotwórczych, zwłaszcza z rodzaju Mycobacterium avium complex (MAC). Dlatego, jeśli chcemy wykorzystywać torf w produkcji naszych świń, stosować musimy tylko torf odpowiednio do tego przygotowany.

Co to jest torf?

Torf (ang. peat, fran.: tourne, niem. Torf) jest skałą osadową, należącą do grupy skał organogenicznych. Stanowi produkt procesu torfienia polegającego na biochemicznych i strukturalnych przemianach obumarłych szczątków roślinności bagiennej (torfowiskowej), zachodzących w warunkach silnego uwilgotnienia i trwałej anaerobiozy (braku dostępu tlenu). W skład torfu wchodzą substancje organiczne, głównie nie rozłożone szczątki roślin oraz pozbawiona uporządkowanej struktury (amorficzna) masa humusu (kwasy huminowe i ich związki, celuloza, hemiceluloza, lignina, bituminy), zawierające duże ilości węgla (ok. 60 – 70%) i azotu, a także substancje mineralne (krzemionka, żelazo oraz w niewielkiej ilości fosfor, wapń i in.).

Stanisław Ignatowicz

Katedra Entomologii Stosowanej

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Zwalczanie much w chlewniach

Mucha domowa (Musca domestica) od dawna towarzyszy człowiekowi i razem z nim rozprzestrzeniła się szeroko po całym świecie. Występuje wszędzie tam, gdzie żyją ludzie i żywi się tym samym pokarmem, co człowiek. Przebywa wokół nas i naszych zwierząt inwentarskich, którym bardzo dokucza.

Muchy domowe znamy bardzo dobrze. Wiemy, że są to owady średniej wielkości. Mają ciało długości 7-9 mm, z szarym tułowiem, na którym są 4 podłużne linie. Na odwłoku od strony grzbietowej widać czarny pasek. Jaja much są białe, owalne, długości 1-1,5 mm. Białe larwy osiągają do 15 mm długości i mają charakterystyczny stożkowaty kształt; przedni ich odcinek ciała jest zwężony, a tylny rozszerzony. Poczwarka muchy jest ciemnobrunatna, długości do 8 mm.

Muchy pojawiają się w pomieszczeniach inwentarskich wiosną, ale w większych liczbach występują latem, w lipcu i sierpniu. Były jednak lata, kiedy muchy licznie występowały już w maju.

W rozwoju much wyróżnia się następujące stadia: jajo, larwa, poczwarka i osobnik dorosły. Muchy składają drobne jaja na wilgotne śmieci, odpady kuchenne, na kał, obornik, w gnojowicę świń, w odchody drobiu i innych zwierząt domowych. W ciągu życia samica może złożyć 5-6 złóż po 75-150 jaj. Jeśli w pomieszczeniu temperatura powietrza waha się od 17 do 20^oC, wówczas już po 8-15 godzinach ze złożonych jaj wylęgają się larwy.

Larwy, zwane czerwiem, intensywnie żerują, szybko rosną (osiągając długość 7-10 mm) i stopniowo zamieniają swój pokarm, w którym bytują, w półpłynną masę. Larwy linieją trzykrotnie. Starszy czerw przebywa tuż pod powierzchniową warstwą kału, gnojowicy lub obornika. W końcu dorosłe larwy porzucają wilgotne środowisko i przechodzą do suchych miejsc, takich jak piasek, suchy nawóz, szpary w ścianach, worki po paszy, w których przepoczwarczają się. Rozwój poczwarki, zwanej bobówką, trwa około 5 dni w temperaturze 20^oC. Z poczwarek wychodzą osobniki dorosłe muchy, które już po dobie mogą łączyć się w pary. Samica kopuluje jeden raz w życiu, natomiast samce łączą się wiele razy z różnymi samicami.

Zimują osobniki dorosłe w pomieszczeniach zamkniętych. W okresie zimy nie odżywiają się i nie rozmnażają się. Tylko w ogrzewanych pomieszczeniach inwentarskich (np. w porodówkach czy odchowalniach) muchy rozmnażają się ciągle. W ciągu roku, w zależności od przebiegu pogody, powstaje kilka-kilkanaście pokoleń tego dokuczliwego szkodnika. Czas rozwoju jednego pokolenia muchy zależy wyraźnie od temperatury i waha się od kilkunastu dni do 2 miesięcy.

Muchy są bardzo płodne. Samica składa w ciągu życia średnio 600 jaj (od 350 do 900 jaj), najchętniej w nawozie i na każdej substancji organicznej ulegającej fermentacji. Jeśli wszystkie potomne muchy przeżyją, to od pary kwietniowych much już w sierpniu będziemy mieć aż 191.010.000.000.000.000.000 much, które pokryją kulę ziemską warstwą grubości 14 metrów. Tak wyliczył C. Hodge w 1911 r. Inny entomolog i matematyk, dr H. A. Ambrose nie był aż tak wielkim optymistą. Stwierdził on, że pokryją kulę ziemską warstwą grubości tylko 75 centymetrów. Wystarczy i tyle.

Muchy żyją latem do 30 dni i są ciepłolubne. Chętnie gromadzą się w miejscach ciepłych i oświetlonych. Aktywność much zależy od temperatury otoczenia: w temperaturze 7-8^oC są nieruchliwe, przy 9^oC już chodzą, a przy 12^oC i wyższej temperaturze latają z szybkością 20-30 km na godzinę, dając do 200 uderzeń skrzydłami na sekundę. Pokonują w poszukiwaniu pokarmu odległości do 4 km.