Skróty wybranych artykułów

Michał Fabisiak, Artur Jabłoński*, Grzegorz Lenard**

Katedra Nauk Klinicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie

* Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

**Prywatna praktyka weterynaryjna, Ulan Majorat                                                  

Długość użytkowania loch – wskaźniki jej oceny

i znaczenie dla produkcyjności stada

Koszty, jakie ponoszone są na zakup lub odchów loszek remontowych oraz na utrzymanie stada podstawowego są poważnym obciążeniem dla budżetu gospodarstwa hodowlanego. Zwrot inwestycji w stado podstawowe wyraża się przede wszystkim w liczbie odchowanych prosiąt od samicy, co jest związane w głównej mierze z odpowiednio długim okresem użytkowania loch. Niestety w praktyce 40 do 50% loch jest usuwanych ze stada przed 3 lub 4 ciążą. Niedostateczna długość użytkowania loch w stadach produkcyjnych jest przyczyną braku ekonomicznej wydajności takich stad, może również wskazywać na problemy z zachowaniem dobrostanu zwierząt.

Korzyści wynikające z dłuższego użytkowania loch są liczne. W późniejszych ciążach mioty są liczniejsze, a prosięta osiągają wyższą masę urodzeniową. Lochy wieloródki zazwyczaj charakteryzują się mniejszą liczbą dni nieproduktywnych, posiadają także odporność nabytą na choroby obecne w stadzie. Z czynników ekonomicznych warto wymienić wyższą wartość odzysku dla takich loch oraz niższe koszty wymiany loch. Wysoki odsetek wymiany loch jest zasadniczo związany z przesunięciem w dystrybucji wiekowej stada w kierunku młodych samic.

Lochy w pierwszych ciążach są mniej wydajne i wykazują więcej problemów w rozrodzie, co wiąże się ze wzrostem średniej liczby nieproduktywnych dni u loch w stadzie. Wysoki współczynnik usuwania wymaga też większego zaplecza loszek remontowych, co zwiększa ryzyko chorób i koszty produkcji. Niesie ze również sobą trudności w zaopatrzeniu w zwierzęta remontowe, które mogą prowadzić do suboptymalnej liczebności populacji, co daje efekt w postaci obniżenia wydajności stada i zaburza przepływ produkcyjny świń.

Z drugiej strony nadmiernie niski odsetek usuwania będzie związany z większą proporcją starych loch, które są bardziej skłonne do określonych chorób i mogą od pewnego wieku charakteryzować się gorszymi wynikami produkcyjnymi.

W utrzymaniu równowagi w strukturze wiekowej stada, we właściwym stosunku między lochami wieloródkami i młodymi samicami, pomaga odpowiednio dobrana strategia brakowania loch w stadzie, która powinna być nieodzowną częścią zarządzania zdrowotnością stada.

Wskaźniki pozwalające na ocenę długości użytkowania loch w stadzie

W precyzyjnym ustaleniu średniej długości użytkowania loch w określonym stadzie niezwykle pomocne są dane wyrażone w postaci współczynnika usuwania loch ze stada, współczynnika brakowania loch ze stada, współczynnika wymiany (remontu) loch w stadzie, odsetka loszek w stadzie, średniej liczby porodów przypadających na jedną samicę przez okres jej użytkowania i średniej liczby porodów przypadających na samicę przy jej usuwaniu ze stada. Jako najbardziej wymierne ekonomicznie wskaźniki użytkowania loch podaje się liczbę odsadzonych prosiąt od lochy przypadających na dzień życia lochy lub liczbę dni przebywania lochy w stadzie przypadającą na jedno odchowane prosię.

Karen O’Connell

Kontrola paszy w karmnikach z wykorzystaniem wzorcowych zdjęć

Należy rozważyć wykorzystanie na fermie zdjęć fotograficznych przedstawiających zalecaną ilość paszy w karmnikach, co może pomóc w ich odpowiednim wyregulowaniu i sprawdzeniu, czy stanowiska żywieniowe przy nich są wystarczające dla danej grupy świń.

Spójrzmy na tab. 1, w której zawarto docelowe wartości dziennego poboru paszy przez świnie w okresie pomiędzy odsadzeniem a końcem okresu tuczu. Wasze świnie być może nie jedzą takich ilości paszy i prawdopodobnie dlatego odczuwają brak składników odżywczych, niezbędnych do osiągnięcia pełnego potencjału wzrostowego. Obecnie za główną przyczynę słabych wyników produkcyjnych uznaje się mniejszy od założonego pobór paszy przez tuczniki.

Zachowanie żywieniowe świń ma podłoże genetyczne, wpływ na nie może wywierać również temperatura panująca w kojcu, wielkość przestrzeni w kojcu przeznaczonej na jedną sztukę oraz skład dawek paszowych. Jeżeli zaczniemy się zastanawiać, co można zmienić w celu zwiększenia pobierania paszy przez świnie i poprawę efektywności produkcji, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na funkcjonowanie systemu żywienia w naszej chlewni oraz wyposażenie do karmienia i pojenia zwierząt.

Oczywiście, każda świnia musi mieć zapewniony komfort pobierania paszy i wody. Konieczna jest stała regulacja karmników i sprawdzanie czy znajduje się w nich odpowiednia ilość paszy. Muszą być one także utrzymywane w czystości. Niektórzy producenci odkryli, że bardzo pomocne w tej sprawie jest wykorzystywanie wzorców w postaci zdjęć, takich jak przedstawione są obok, gdyż dzięki nim można ocenić, czy dany karmnik został właściwie wyregulowany.

Niezwykle ważna jest odpowiednia ilość paszy w korycie. Jeżeli jest jej zbyt dużo, świnie ją rozrzucają i zjadają tylko część dawki paszowej, zmniejszając w ten sposób pobór energii. Może to również przyczyniać się do nawarstwiania się drobnych elementów paszy, które mogą blokować szczelinę pomiędzy ujściem zbiornika z paszą a korytem. Jeżeli ta szczelina stanie się zbyt mała, doprowadzi to do sytuacji, że świnie będą spędzać więcej czasu przy karmniku lub spadnie pobór paszy.

Należy zamknąć spust paszy w trakcie napełniania karmnika, a jego regulacji dokonywać po napełnieniu karmnika. Uzupełnianie paszy przy pomocy otwartej zasuwki utrudnia właściwą regulację. Dla odsadzonych prosiąt optymalną wielkość szczeliny (otwartej) uzyskuje się wtedy, gdy pasza pokrywa 40% powierzchni koryta. Zmniejsza się ją do 25% pokrycia, gdy wszystkie świnie swobodnie pobierają paszę i pozostawia na poziomie 25% przez okres przebywania w warchlakarni i tuczarni.

Innymi słowy, podczas okresu odchowu warchlaków i tuczu należy regulować karmnik w ten sposób, aby przynajmniej 70% koryta było widoczne, nie pokryte paszą. Fotografie stanowiące wzorzec mogłyby pokazywać karmniki z 25%, 40% i zbyt dużą zawartością w nich paszy. Zaleca się, aby kontrolę karmników w każdej chlewni prowadziła tylko jedna osoba. Pozwoli to zapobiec sytuacji, że ktoś przypadkowo zamknie karmnik lub otworzy zasuwkę zbyt mocno.

Artur Jabłoński, Michał Fabisiak*

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

*Katedra Nauk Klinicznych, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie

Zasady pobierania i przesyłania materiału do badań laboratoryjnych ze stada świń

Udział wielu czynników natury zakaźnej w patogenezie chorób świń, nie tylko zamazuje klasyczny obraz kliniczny choroby, ale stwarza także duże trudności w ustaleniu głównej przyczyny zachorowań zwierząt. Próba ustalenia czynników etiologicznych chorób w stadzie, jako zbiorze osobników, w którym występują zwierzęta o różnej podatności na infekcje, nastręcza zazwyczaj ogromnych trudności. Konieczne staje się wykonanie kompleksowych, ukierunkowanych wywiadem, badaniem klinicznym i sekcyjnym badań laboratoryjnych.

            Temat dotyczący zasad właściwego pobierania prób jest dosyć często poruszany i wydaje się dobrze znany, lecz w praktyce pobieranie i przesyłanie odpowiedniego materiału „kuleje” bardziej z powodu zaniedbywania i lekceważenia niż niewiedzy. Właśnie z tego powodu autorzy postanowili powtórzyć to, co może już znane a także uaktualnić to zagadnienie o nowsze dane. Warto ponownie podkreślić, że pobranie niewłaściwych próbek może zniweczyć całą pracę pobierającego próbki, jak i laboratorium wykonującego badanie, co niepotrzebnie narazi właściciela na koszty, nie poparte żadnymi konkretnymi wynikami.

Przed zleceniem komukolwiek wykonania badań laboratoryjnych lekarz weterynarii powinien wiedzieć, które laboratorium da mu odpowiedź na kluczowe pytania odnośnie zakaźnych czynników przyczynowych chorób. Bardzo często zdarza się, że materiał trafia do laboratorium, w którym używane metody identyfikacji czynników zakaźnych nie obejmują patogenów trzody chlewnej. Wynik takiego postępowania jest łatwy do przewidzenia – nie zostaną stwierdzone żadne czynniki zakaźne lub tylko typowe dla profilu danego laboratorium. Rezultatem wyboru niekompetentnego laboratorium jest utwierdzenie zlecającego badanie do wycofania się z rzekomo błędnego przeświadczenia i/lub kompletny brak przydatności uzyskanego wyniku. Dlatego warto przed wysłaniem próbek skontaktować się z laboratorium, precyzyjnie przedstawić objawy kliniczne, epidemiologię choroby oraz zmiany sekcyjne, wspólnie ustalić kierunek badań a tym samym sprawdzić kompetencję laboratorium.

Wybór zwierząt reprezentatywnych dla stada w celu wykonania badania sekcyjnego i pobrania odpowiednich próbek często nastręcza wielu trudności. Nie należy skupiać się wyłącznie na badaniu świń padłych. Takie zwierzęta, szczególnie po kilkunastu godzinach od śmierci, nie przedstawiają praktycznie żadnej wartości laboratoryjnej ze względu na daleko posunięty rozkład. Powinny to być raczej świnie poddane eutanazji (ubojowi diagnostycznemu). Próbki do badań należy pobrać w trakcie wykonania badania sekcyjnego. Zwłoki zwierząt, zarówno padłych jak i sekcjonowanych, bardzo szybko ulegają procesowi gnilnemu, który szczególnie szybko zachodzi latem z uwagi na wysoką temperaturę otoczenia.

Zwierzęta powinny wykazywać sugerujące chorobę objawy kliniczne np. sine uszy – salmoneloza, silna duszność i oddychanie jama gębową – pleuropneumonia i mniej lub bardziej typowe zmiany sekcyjne. Najlepiej, gdy do badań laboratoryjnych przeznaczymy zwierzęta na różnych etapach procesu chorobowego.

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Znaczenie dodatków ziołowych w żywieniu prosiąt – cz. I

Najważniejszym celem żywienia prosiąt jest uzyskanie zdrowych, odchowanych do odpowiedniej masy ciała zwierząt. Związane jest to przede wszystkim z ekonomicznym (bez komplikacji zdrowotnych) przejściem z żywienia mlekiem na pasze stałe stosowane do rozpoczęcia tuczu. Podczas pierwszych tygodni życia u prosiąt następują intensywne zmiany, które dotyczą procesów trawiennych, metabolizmu oraz układu odpornościowego.

Dokarmianie prosiąt powinno się rozpocząć pod koniec pierwszego tygodnia, najpóźniej w drugim tygodniu życia. Pierwsze mieszanki muszą zawierać komponenty o wysokiej strawności (mleko lub serwatka w proszku) oraz pasze zawierające skrobię poddaną zabiegom hydrotermicznym. W celu zachęcenia prosiąt do pobierania mieszanek często stosowane są dodatki smakowo-zapachowe. Mieszanki paszowe powinny zawierać różne dodatki umożliwiające wytworzenie równowagi mikrobiologicznej w przewodzie pokarmowym (zakwaszacze, probiotyki, dodatki ziołowe) oraz stymulujące układ odpornościowy.

Przyczyną biegunek u prosiąt ssących i odsadzonych mogą być infekcje bakteryjne i wirusowe oraz błędy żywieniowe. W działaniach profilaktycznych do niedawna stosowano antybiotykowe stymulatory wzrostu. Antybiotyki używane są w produkcji zwierzęcej od wielu lat. Szereg antybiotyków stosowanych jest w leczeniu różnych jednostek  chorobowych, a niektóre wykorzystywane były jako stymulatory wzrostu.

Profilaktyczne stosowanie antybiotyków paszowych daje szereg korzyści zarówno produkcyjnych jak i zdrowotnych. Antybiotyki stabilizują mikroflorę przewodu pokarmowego przyczyniając się do poprawy wyników produkcyjnych. Hamują również rozwój patogenów powodujących schorzenia jelit. Od początku ich stosowania większość podawanych zwierzętom antybiotyków, a później także sulfonamidów, była równocześnie wykorzystywana w terapii ludzi. Wkrótce okazało się, że proceder ten jest powodem znacznego przyśpieszenia rozwoju oporności bakterii na antybiotyki i sulfonamidy.

W związku z wprowadzeniem i powszechnym stosowaniem coraz większego asortymentu antybiotyków, często w sposób nieprawidłowy, u ludzi i zwierząt nastąpił wzrost zakażeń grzybami patogennymi, wirusami i chlamydiami. Kolejnym następstwem dodawania antybiotyków do pasz i stosowaniem ich w przypadkach nieuzasadnionych (np. profilaktycznie przy chorobach wirusowych) jest pojawienie się enzymów bakteryjnych inaktywujących antybiotyki. Medycyna zmaga się obecnie z problemem beta-laktamazy, dehydropeptydazy oraz enzymami unieczynniającymi antybiotyki aminoglikozydowe.

Długotrwałe żywienie zwierząt niskimi dawkami antybiotyków powoduje więc powstawanie oporności u bakterii. Subterapeutyczne dawki antybiotyków sprzyjają rozprzestrzenianiu się takich bakterii, gdyż hamując aktywność bakterii wrażliwych na antybiotyki, powodują wytwarzanie dobrych warunków do rozwoju bakterii odpornych na działanie określonego antybiotyku. Z tego względu, kiedy usuwamy antybiotyki ze środowiska, odporność bakterii zmniejsza się. Z uwagi na potencjalne ryzyko rozprzestrzeniania się oporności bakterii, antybiotykowe stymulatory wzrostu zostały wycofywane z żywienia zwierząt w UE z dniem 1.01.2006 r.

W latach osiemdziesiątych stwierdzono również, że antybiotyki oddziaływują na funkcje układu immunologicznego. Okazało się, że większość antybiotyków (z wyjątkiem cefalosporyn i linkozamidów) działa immunosupresyjnie, czyli hamuje czynności układu immunologicznego, zmniejszając odporność zwierząt i ludzi na infekcje.

Marek Gasiński

SAN-VIT Gniezno

Najczęstsze nieprawidłowości w rozrodzie świń

Racjonalna produkcja trzody chlewnej wymusza na hodowcach i producentach konieczność wyeliminowania wszystkich, nawet najdrobniejszych elementów uniemożliwiających uzyskiwanie maksymalnych efektów produkcyjnych.

Jednym z najważniejszych elementów, mających ogromny wpływ na całokształt produkcji, jest prawidłowo prowadzony rozród i właśnie w rozrodzie tkwią ogromne, nie wykorzystywane często rezerwy (również ekonomiczne). Głównym czynnikiem decydującym o opłacalności produkcji jest liczba tuczników sprzedanych od jednej lochy w ciągu roku. Potencjał rozrodczy naszych świń kształtuje się na poziomie 18 sztuk urodzonych w jednym miocie, tzn. ponad 40 prosiąt odchowanych od jednej lochy w ciągu roku (przy indeksie wyproszeń – 2,4 miotu rocznie). Wykorzystywanie tego potencjału, choćby tylko na poziomie ok. 60% (dotychczas wykorzystany on jest, co najwyżej w ok. 40%), pozwoliłoby na odchowanie ok. 20 prosiąt.

Jednak nadal w naszym kraju średnia liczba odchowanych i sprzedanych prosiąt (tuczników) od jednej loch nie przekracza 16 sztuk (od statystycznej lochy, tj. przy liczebności stada podstawowego prawie 2 miliony loch – ok. 12-14 sztuk). Dla porównaniu w krajach EU liczba ta wynosi w chwili obecnej 20-22 sztuki (od statystycznej lochy ok. 18 sztuk).

Efektywność produkcji żywca wieprzowego zależy, więc od liczby prosiąt odchowanych w ciągu roku, tzw. plenności gospodarczej, ta z kolei zależna jest od trzech podstawowych czynników:

– częstotliwości oproszeń (liczby porodów) – w ok. 60%,

– w ok. 20% od liczby urodzonych w miocie prosiąt,

– w ok. 20% od liczby upadków.

Niedostateczne wykorzystywanie potencjału rozrodczego użytkowanych w większości naszych krajowych chlewni loch jest jedną z przyczyn nierentowności chowu świń lub zbyt wysokich jego kosztów. Do najczęściej popełnianych błędów w tym zakresie zalicza się m.in.:

–       nieumiejętne korzystanie lub całkowity brak zainteresowania biotechnicznymi metodami kierowania rozrodem (inseminacją, stymulacją rui, diagnozowaniem ciąży itd.),

–       błędy w zakresie organizacji produkcji, szczególnie zaś prowadzenia rozrodu,

–       zbyt długi okres laktacji a w jej konsekwencji – wydłużony czas pomiędzy odsadzeniem prosiąt a ponownym pokryciem lochy.