Skróty wybranych artykułów

Roman Kołacz

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

 

Rola wody i pojenie świń

 

Woda stanowi 80% masy ciała nowo narodzonego prosięcia i około 53% masy ciała tucznika. Zwierzę może utracić praktycznie wszystkie zapasy tłuszczowe i około połowę swojego białka i wciąż pozostaje przy życiu. Utrata natomiast 10% wody może zakończyć się śmiercią.

 

Woda jest więc ilościowo najważniejszym składnikiem organizmu świni i nie jest ona w nim mar­twym płynem, ale dzięki swoim korzystnym właściwościom, jest aktyw­nym czynnikiem umożliwiającym biochemiczne i biofizyczne przemiany będące symptomem życia. Przemiany biochemiczne odbywają się bowiem tylko wtedy, gdy reagujące ze sobą drobiny znajdują się w roztworze, przy czym generalnym rozpuszczalnikiem organizmu jest woda. W organizmie jest ona rozmieszczona w dwu przestrzeniach: śródkomórkowej i pozakomórkowej. Woda pozakomórkowa to woda śródmiąższowa i transcelularna tzn. zawarta w świetle jelit, jamach opłucnowych, drogach żółciowych, trzustkowych, moczowych, w płynie mózgowo-rdzeniowym i płynach stawowych. Woda jest istotną częścią składową żywych komórek i występuje w nich w postaci biologicznie związanej. Woda jest równocześnie składnikiem i środowiskiem wewnętrznym komórek, w którym przebiegają wszelkie reakcje fizykochemiczne związane z przemianą materii. Przy zwiększonej ilości wody w komórkach wzmaga się dysocjacja elektrolityczna i przyswajanie substancji odżywczych, a z tym wiążą się procesy wzrostu i rozwoju zarówno poszczególnych komórek jak i całego organizmu. Organizm może przyswoić tylko te składniki pokarmowe, które są rozpuszczalne w wodzie. Jeżeli zaś pokarm w swojej pierwotnej formie jest nierozpuszczalny (np. tłuszcz), to jest poddany w przewodzie pokarmowym takiej przeróbce, aby uzyskał tę właściwość, dzięki której może być transportowany i wchłonięty przez półprzepuszczalne błony komórkowe. Z gospodarką wodną jest ściśle związana przemiana materii a szczególnie soli mineralnych, które rozpuszczone w wodzie regulują ciśnienie osmotyczne i mają podstawowe znaczenie w tworzeniu struktury komórek. Woda, jako czynnik elektrolityczny, utrzymuje w tkankach i płynach ustrojowych prawidłowe ciśnienie osmotyczne i równowagę kwasowo-zasadową. Równowaga kwasowo-zasadowa jest jednym z głównych czynników chemicznej homeostazy organizmu, której zaburzenie prowadzi do choroby. Utrata anionów chloru prowadzi bowiem do zasadowicy, a utrata kationów sodu do kwasicy ustroju. Obecność soli kuchennej w organizmie sprzyja zatrzymywaniu wody. Natomiast sole potasu i wapnia sprzyjają raczej jej wydalaniu.

 

Czynniki wpływające na zapotrzebowanie na wodę przez świnie 

Zapotrzebowanie na wodę pitną przez świnie jest wypadkową działania wielu czynników. Zależy ono od  rasy zwierząt, stanu fizjologicznego, wieku, masy ciała, płci, od czynników biometeorologicznych związanych z porami roku, od składu i jakości pasz, pory ich skarmiania, od ilości zawar­tych w paszy soli mineralnych, od temperatury wody oraz od sposo­bu i częstości pojenia. Pragnienie świń zależy rów­nież od stanu zdrowia, a szczególnie od temperatury ciała oraz od działania środków farmakologicznych.

Andrzej Frankiewicz

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

 

Jęczmień w żywieniu świń

 

Odmiany jęczmienia oraz produkty uboczne uzyskiwane w procesie jego przetwórstwa i ich wartość pokarmowa jako pasz wykorzystywanych w żywieniu trzody chlewnej

 

Jęczmień ozimy stanowi w strukturze zasiewów zbóż niecałe 2%  (około 160 tys. ha). Charakteryzuje się wyraźnie gorszą mrozoodpornością niż inne zboża ozime, w związku z tym uprawiany jest głównie w rejonach Polski południowej i zachodniej. W obecnej chwili do krajowego rejestru wpisane jest 18 odmian jęczmienia ozimego (w tym dwie typu browarnego). Dominują stosunkowo nowe odmiany. W 2007 r. zarejestrowano cztery nowe, wielorzędowe odmiany typu pastewnego: Karakan (krajowa) oraz Epoque, Fridericus i Scarpia (zagraniczne). Wszystkie cztery odmiany charakteryzują się plennością dobrą do bardzo dobrej, przeciętnym przyrostem plonu, średnią mrozoodpornością. Jedynie odmiana Karakan wykazuje dość dużą mrozoodporność. Charakteryzuje się jednak, podobnie jak Scarpia, niższą odpornością na choroby grzybowe jak pozostałe odmiany.

Jęczmień jary zajmuje w strukturze zasiewów zbóż około 13%. Powierzchnia zasiewów w 2007 r. wynosiła około 1,2 mln ha. Jest on podstawowym składnikiem mieszanek zbożowych. W 2007 r. wpisano do krajowego rejestru pięć nowych odmian – trzy typu browarnego (Beatrix,  Nuevo,  Xanadu) oraz dwie typu pastewnego (Mercada i Rubinek). Obydwie odmiany pastewne charakteryzują się dobrą plennością, przeciętnym przyrostem plonu oraz średnią tolerancją na zakwaszenie gleby. Odporność na choroby grzybowe u obydwu odmian jest podobna: mączniak – duża, plamistość siatkowa i czarna plamistość – dość duża. Jedynie na rdzę jęczmienia odmiana Rubinek jest mniej odporna. Charakteryzuje się natomiast dobrym wyrównaniem i bardzo dużą masą 1000 ziaren o wysokiej  zawartości białka. W odmianie Mercada masa 1000 ziaren jest średnia, wyrównanie dobre a zawartość białka przeciętna.

Odmiany przeznaczone na cele browarne charakteryzują się niską zawartością białka. Duże znaczenie mają albuminy i globuliny, które podczas słodowania biorą udział przy powstawaniu szeregu enzymów. Białka te charakteryzują się stosunkowo dużą zawartością aminokwasów egzogennych. Albuminy i globuliny stanowią dobrą pożywkę dla drożdży fermentujących brzeczkę. Z białek zapasowych zgromadzonych w bielmie, gluteliny nie przechodzą do ekstraktu słodowego a hordeiny w około 50%. Jęczmień bogaty w białko daje słód złej jakości ze względu na mniejszą wydajność ekstraktu.

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

 

Żywienie jako czynnik ograniczający zakażenie żywności bakteriami Salmonella

 

Aktualnym i bardzo ważnym zagadnieniem są zatrucia i zakażenia pokarmowe powodowane przez bakterie Salmonella i inne pochodzenia odzwierzęcego, które stanowią poważny problem zdrowotny i ekonomiczny na całym świecie.

 

Patogeny zakażające żywność takie jak Salmonella, E. coli O157:H7, Staphylococcus aureus, Clostridium, Camphylobacter i Listeria monocytogenes powodują w USA straty finansowe rzędu 7 do 10 mld USD rocznie. Szacuje się, że same salmonellozy są przyczyną 1,4 mln przypadków chorób oraz 500 zgonów rocznie, a koszty z tym związane wynoszą 0,5-3,0 mld USD rocznie. W wielu krajach pałeczki bakterii Salmonella są dominującym czynnikiem etiologicznym zatruć i zakażeń ludzi (w Polsce ok. 80%). Większość tych zakażeń powodowana jest przez bakterie Salmonella enteritidis. W ciągu ostatnich 10-15 lat w USA i Europie liczba przypadków zatruć pokarmowych związanych z bakteriami Salmonella enteritidis zwiększyła się wyraźnie.

Do zakażeń ludzi dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu z ptakami albo pośrednio po spożyciu zanieczyszczonej lub nie poddanej dostatecznej obróbce żywności. Najczęściej do zakażenia tuszek dochodzi w ubojni poprzez zanieczyszczenie treścią przewodu pokarmowego. Salmonella  enteritidis pochodzi głownie z produktów drobiarskich (jaja, mięso). Źródłem bakterii Salmonella  typhimurium mogą być natomiast różne produkty spożywcze, w tym wieprzowina. Szacuje się, że w Unii Europejskiej ok. 10% (w Polsce ok. 5%) ubijanych świń (w latach 2006-2007) zakażonych było bakteriami z rodzaju Salmonella, w tym bakterie S. typhimurium i S. derby (powodujące infekcje u ludzi) występowały, odpowiednio u 4,7% (w Polsce 1,4%) i 2,1% świń (w Polsce 0,1%). Brends (1998) wskazuje, że mięso świń jest przyczyną 15% zatruć bakteriami Salmonella, w tym aż 50% zatruć bakteriami S. typhimurium. Ostatnie wyniki badań są bardziej optymistyczne i wskazują, że np. w Wielkiej Brytanii tylko niewielka liczba infekcji u ludzi (<1,8%) ma związek z bakteriami izolowanymi od świń. Eliminacja bakterii Salmonella z łańcucha żywieniowego wymaga jednak ograniczenia występowania patogenów nie tylko w produktach drobiarskich, ale również w wieprzowinie.

Czynnikiem etiologicznym salmonellozy u świń są bakterie należące do serotypu Salmonella choleraesuis. Groźne dla ludzi szczepy z rodzaju Salmonella, w tym S. typhimurium bardzo rzadko są przyczyną choroby u świń, ale są one często izolowane od tych zwierząt zarówno przyżyciowo, jak i pośmiertnie. Bakterie z rodzaju Salmonella stwierdza się w węzłach chłonnych, migdałkach lub w kale.

Eliminacja bakterii Salmonella z łańcucha żywieniowego jest bardzo trudnym zagadnieniem, które wymaga wdrożenia całego systemu monitorowania obecności tych bakterii, jak również ich zwalczania. Żywienie jest bardzo ważnym elementem kontroli i eliminacji bakterii Salmonella. Z jednej strony może być czynnikiem powodującym szerzenie się tych chorobotwórczych mikroorganizmów, z drugiej strony, odpowiednio zbilansowane mieszanki paszowe mogą przyczynić się do rozwoju właściwej mikroflory w przewodzie pokarmowym, hamującej rozwój patogenów.

 

Józef Kulisiewicz

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

 

Remont stada loch poprzez zakup loszek a wychów własny

 

W artykule omówiono korzystne i niekorzystne strony remontu stada loch poprzez zakup loszek hodowlanych lub wychów loszek własnych. Przedstawiono schemat kojarzeń pozwalający na własny wychów loszek z równoczesnym krzyżowaniem towarowym. Porównano koszty wychowu loszek zależnie od ostrości ich selekcji.

 

Naturalne i wymuszone brakowanie loch w stadzie

 

            Wymiana loch w stadzie, określana w języku fachowym remontem stada, jest ważną częścią technologii produkcji. Z analizy przebiegu użytkowania loch w stadach francuskich i holenderskich, obejmującej dane o ponad 60 tys. loch wynika, że tylko 27-28% loch jest brakowanych z powodu zmniejszenia użytkowości rozpłodowej związanej z wiekiem. Główną przyczyną brakowania loch, dotyczącą 34-36% stada jest nieskuteczność zapłodnienia po pierwszym lub dalszych miotach oraz brak rui. Trzecim ważnym, niezamierzonym powodem eliminacji loch ze stada są słabe kończyny, kulawizny i trudności w poruszaniu się stanowiące 9-10% ogółu przyczyn brakowania. Średni okres użytkowania statystycznej lochy to 4,3 miotu, co biologicznie oznacza brakowanie po wydaniu 4-5 miotów, mimo że zjawisko obniżania się liczebności i kondycji miotu zwykle obserwuje się począwszy od ósmego miotu. Ciekawym wynikiem tych analiz jest także to, że od odsadzenia ostatniego miotu do dnia wybrakowania upływa średnio aż 40 dni.

Tak długi okres nieproduktywnego utrzymania loch wynika z głównej przyczyny niezamierzonego brakowania, czyli zaburzeń w rozrodzie, gdyż upewnienie się hodowcy, że są one trwałe wymaga czasu.

 

Remont stada poprzez zakup loszek

           

            Remont stada loch poprzez zakup ze stada zarodowego to jedna z dwóch alternatywnych form działania. Planując zapotrzebowanie roczne na loszki, należy założyć stopień rocznego brakowania loch ze stada. Wynika on wprost ze średniego okresu użytkowania loch w stadzie. Jeśli okres użytkowania wyniósłby 5 miotów, to przyjmując, że kolejne mioty pozyskiwane są co pół roku, okres użytkowania wyniósłby 2,5 roku. Zatem stopień rocznego brakowania wyniósłby 1 rok : 2,5 roku =  0,4 = 40% (Jeżeli tylko 4 mioty to stopień rocznego brakowania wyniósłby 50%).

Zatem przykładowo:

Liczba loch w stadzie, sztuk                       50 

Wymiana roczna, %                                    40

Niezbędna liczba loszek

(50 x 40/100 =  20), sztuk                           20

Nadmiar z powodu braku rui

lub nieskutecznego krycia (10%), sztuk       2

Razem liczba potrzebnych loszek               22

 

            Remont stada loch poprzez zakup loszek ma korzystne i niekorzystne strony. Zestawiono je w tabeli 1. Zalety wynikają głównie z wykorzystania wartości genetycznej trzody ze stad zarodowych a także z organizacji stada i pracy, wynikających ze specjalizacji w wykonywanych zadaniach. Aspekty niekorzystne wynikają z konieczności adaptacji zwierząt w nowym środowisku oraz ryzyka zdrowotnego mającego miejsce przy każdym wprowadzeniu zwierząt z innego stada. Strona ekonomiczna zostanie omówiona w końcowej części artykułu.

 

Robert Eckert

Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie

 

Na światowym rynku mięsa wieprzowego zachodzą duże zmiany

 

Dynamicznie zmieniająca się sytuacja na rynku mięsa wieprzowego w Europie i na świecie jest wynikiem coraz szerszego procesu globalizacji handlu światowego. Żywność produkowana w Europie (w tym mięso wieprzowe) jest coraz droższa. Obecnie Unia Europejska broni swe rolnictwo przez cła importowe, ale nie będzie mogła stosować tego narzędzia w nieskończoność. Koniecznością stają się coraz intensywniejsze działania krajów unijnych w poszukiwaniu nowych rynków zbytu.

           

Mięso wieprzowe w diecie człowieka od dawna zajmuje istotną pozycję. Mimo znacznej konkurencji ze strony mięsa drobiowego i coraz częściej poszukiwanej dobrej jakości wołowiny, nie należy oczekiwać tu istotnych zmian. Można wręcz twierdzić, że wraz ze wzrostem zamożności społeczeństw w wielu intensywnie rozwijających się krajach, zapotrzebowanie na to mięso będzie rosło. Myślę tu o państwach azjatyckich o dużej liczbie ludności, gdzie od zawsze mięso wieprzowe (oprócz mleka) było głównym źródłem białka zwierzęcego. Te dość ogólnikowe stwierdzenia mają na celu zwrócenie uwagi naszym hodowcom i producentom na bardzo dynamicznie zmieniającą się sytuację rynkową na świecie oraz ciągle zmieniające się zasady handlu na rynku produkcji rolnej. Są one dla naszego rolnictwa czasami trudne do zaakceptowania i niezrozumiałe. Pierwszym takim krokiem było wejście naszego kraju do Unii Europejskiej. Wprowadzenie nowych zasad handlu, duże obostrzenia prawne związane z warunkami utrzymania zwierząt czy wymagania sanitarno-weterynaryjne dla przemysłu mięsnego, były trudne do spełnienia. Niemniej, należy podkreślić dużą umiejętność przystosowania się naszych hodowców i producentów do nowych realiów mocno konkurencyjnego rynku. Obserwując polskie rolnictwo, zauważyć można pozytywne skutki tych zmian.

Europa dość dobrze radzi sobie z produkcją żywności, choć obserwuje się duże zmiany w strukturze produkcji rolniczej niektórych krajów. Należy zwrócić uwagę, że żywność (w tym i mięso wieprzowe) produkowana w Europie jest coraz droższa. To zarówno wynik licznych wymagań dotyczących warunków jakościowych produkcji, mających na celu ochronę zdrowia człowieka, jak i rosnących kosztów pasz, energii, środków chemicznych i farmaceutyków. Struktura kosztów produkcji świń w UE zmierza w niedobrym kierunku. Szczególnie, że Unia nie może być całkowicie zamkniętym rynkiem na handel z innymi krajami świata. Od kilku lat prowadzone są intensywne rozmowy w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Nie podjęto jeszcze decyzji co do kształtu polityki rolnej UE w latach następnych. Głównie dotyczy to okresu po roku 2013 – daty zobowiązań UE. Obecnie Unia broni swe rolnictwo poprzez cła importowe, które na produkty rolne wynoszą średnio 20%. Jednak presja WTO (Światowa Organizacja Handlu) wymusiła w trakcie tzw. rundy z Doha (stolica Kataru), wycofanie się UE ze wszystkich subwencji eksportowych do 2013 r. Co bardziej istotne, w trakcie rundy z Doha, podjęto kroki w kierunku dalszej redukcji ceł importowych na żywność z innych krajów świata.