Skróty wybranych artykułów

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Znaczenie dodatków smakowo-zapachowych w żywieniu prosiąt

Małe pobranie paszy i biegunka są czynnikami, które mają negatywny wpływ na efektywność odchowu prosiąt. Wyniki badań wskazują, że szczególnie w pierwszym tygodniu po odsadzeniu występuje bardzo małe pobranie paszy przez prosięta. Wzrost pobrania paszy w tym okresie o każde 50 g/dzień wpływa na zwiększenie masy ciała w 28 dniu po odsadzeniu o ok. 870 g.

Wcześnie odsadzone prosięta często w okresie pierwszych 24-48 godz. nie pobierają paszy. W tym zakresie występują duże różnice między prosiętami w miocie. Niektóre prosięta nie pobierają paszy nawet przez pierwsze 3 dni, inne zaczynają interesować się paszą bezpośrednio po odsadzeniu. Apetyt prosiąt zależy od wielu czynników, takich m.in. jak potrzeby pokarmowe i pojemność przewodu pokarmowego (tab. 1). Zależy on również od jakości mieszanek paszowych, warunków utrzymania oraz stanu zdrowotnego prosiąt.

Tabela 1. Pobranie paszy u odsadzonych prosiąt (Whittemore 1998)

Wielkość spożycia paszy ma bardzo duży wpływ na morfologię przewodu pokarmowego. Odsadzenie wpływa na zmiany w strukturach funkcjonalnych jelita cienkiego. Mamy do czynienia z atrofią (zanikiem) kosmków jelitowych. W efekcie zmniejsza się ilość wydzielanych enzymów trawiennych, pogarsza się strawność i absorpcja składników pokarmowych. Z tego względu w tym okresie często obserwujemy problemy pokarmowe. Wiele czynników wpływa na zmiany zachodzące w przewodzie pokarmowym w okresie odsadzania prosiąt od loch. Jednym z najważniejszych czynników wpływających na podstawowe struktury jelita cienkiego (kosmki jelitowe) jest pobranie paszy. Im większe spożycie paszy po odsadzeniu tym niekorzystne zmiany są mniejsze. W przypadku utrzymania po odsadzeniu wysokiego pobrania paszy niekorzystne zmiany w jelicie ustępują po 4-5 dniach.

Analizując wpływ różnych czynników na pobranie paszy po odsadzeniu prosiąt należy stwierdzić, że duże znaczenie ma podawanie prosiętom paszy w okresie przebywania przy matce oraz jakość mieszanek stosowanych w żywieniu prosiąt odsadzonych.

Wiele obserwacji praktycznych wskazuje, że prosięta niechętnie pobierają paszę przed 21 dniem życia. Jednak postęp w zakresie jakości stosowanych mieszanek paszowych wpływa na coraz większe pobieranie mieszanek paszowych przez prosięta ssące. Zapewnienie odpowiedniego pobrania paszy stałej przez prosięta ssące, podobnie jak dobry stan zdrowotny, stymuluje szybkie pobranie paszy po odsadzeniu.

Wysoka strawność składników pokarmowych mieszanek jest głównym czynnikiem prowadzącym do zwiększenia pobrania paszy i poprawienia przyrostów masy ciała, bez wzrostu występowania biegunek. Strawność dawek jest funkcją strawności poszczególnych komponentów. Związana jest więc ściśle z rodzajem pasz i różnymi zabiegami technologicznymi stosowanymi podczas produkcji mieszanek dla prosiąt. Niedojrzały przewód pokarmowy oraz mniejsza odporność prosiąt wymagają stosowania mieszanek złożonych z komponentów o najwyższej wartości pokarmowej. Ponadto w produkcji mieszanek paszowych dla wcześnie odsadzonych prosiąt stosuje się różne zabiegi technologiczne zwiększające wartość pokarmową mieszanek.

Apolinary Waźbiński

Trzydzieści prosiąt od lochy

Lars Carstensen ze Skanderborga (Jutlandia) należy do grona dużych producentów, jakich w Danii jest coraz więcej, jednak osiągane przez niego wyniki pozwalają zaliczyć go do ich ambitniejszej części: od każdej z posiadanych 670 loch odchowuje bowiem przeciętnie 29,5 prosiąt rocznie. Około 10 tysięcy prosiąt przeznacza na tucz. Podobną liczbę 30-kg prosiąt sprzedaje firmie pośredniczącej w obrocie prosiętami i tą drogą dostają się one głównie poza granice kraju. Przyjrzyjmy się nieco metodom pracy przy produkcji prosiąt na jego farmie.

Sektor krycia

Rolnik kupuje półroczne loszki-mieszańce dwóch ras białych, landrace i wielkiej białej (LY), z chlewni reprodukcyjnej. W sektorze krycia znajduje się około 50 stanowisk w dwóch rzędach, oddzielonych gankiem. Trzydzieści kojców indywidualnych jest przeznaczonych dla loszek bądź loch po odsadzeniu prosiąt a kilka kojców zbiorowych – dla loch powtarzających bądź wykazujących opóźnioną ruję. Między kojcami zbiorowymi dla tych ostatnich stoją knury, co ma stymulować lochy do wystąpienia u nich rui.

Co kilka stanowisk loch, wspomniany ganek jest podzielony drzwiczkami na odcinki, w których – w czasie wykrywania grzejących się loch – przechadza się knur… Skuteczność tego zabiegu zależy od ścisłej współpracy osoby obsługującej lochy z knurem: knur wpuszczany jest na krótko do kolejnego odcinka ganku, co wywołuje swego rodzaju reakcję szokową u loch. W tym czasie pracownik podchodzi do każdej z loch, uciska grzbiet i obserwuje reakcję lochy. Locha wykazująca odruch stania i strosząca uszy jest zaznaczana jako kandydatka do zabiegu inseminacyjnego.

Po kilku minutach knur odwiedza lochy w sąsiednim odcinku korytarza i sytuacja się powtarza. Takie wizyty powinny trwać możliwie krótko: chodzi bowiem o wywołanie spontanicznej reakcji loch na niespodziewaną wizytę „kawalera”, co w połączeniu z odpowiednimi bodźcami ze strony człowieka, powinno dać jasną odpowiedź dotyczącą gotowości lochy do zabiegu. Unasieniona locha jest odpowiednio zaznaczona; następnego dnia zabieg inseminacyjny jest zawsze powtarzany i wówczas locha otrzymuje dodatkowy znaczek. Unasienianiem zajmuje się ojciec farmera, który z żartobliwą dumą podkreśla swój niekwestionowany udział w pomnażaniu licznego synowskiego pogłowia.

Farmer nie kupuje nasienia. Posiada 4 knury rasy duroc, pobiera od nich nasienie, każdy z ejakulatów rozcieńczając i dzieląc na szereg porcji. Nasienie jest przechowywane w termostacie w temp. 18°C i jest używane przez kolejne 3-4 dni. W tej sytuacji wspomniane knury pokrywają zapotrzebowanie licznego stada loch – nawet przy stosowanej tutaj reinseminacji – nie eksploatując ich nadmiernie: od knura w pełni sił witalnych pobiera się nasienie raz w tygodniu. Użytkuje się go rok, rzadko dwa lata. Zdaniem farmera dłuższe użytkowanie źle wpływa na jakość prosiąt, w tym na mięsność i przyrosty ich masy ciała.

Na moją uwagę, czy jego knury dorównują wartością genetyczną knurom stacyjnym odpowiedział, że ma w pobliżu chlewnię zarodową i bacznie uważa, co kupuje: „Indeksy moich knurów niewiele ustępują stacyjnym, a w ten sposób pozyskiwane nasienie jest dwukrotnie tańsze od kupowanego ze stacji unasieniania.…”. Knury kupuje w wieku 4-5 miesięcy, a zaczyna użytkować, gdy mają 8-9 miesięcy. Mają więc czas na adaptację do nowego środowiska.

Zygmunt Pejsak
Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Cirkowirozy świń

Część I. Notatki z konferencji hyopatologicznej w Puławach „Ochrona zdrowia, środowiska i dobrostanu w intensywnej produkcji trzody chlewnej”

W dniach 9-10.06. br. miało miejsce w Puławach kolejne, 14. spotkanie lekarzy weterynarii – sprawujących opiekę weterynaryjną nad hodowlą świń, naukowców zajmujących się ochroną zdrowia i hodowlą świń oraz hodowców i producentów trzody chlewnej. Mimo najniższego od 40 lat poziomu produkcji tego gatunku zwierząt w naszym kraju, w spotkaniu udział wzięła rekordowa liczba ponad 1000 uczestników, w tym więcej niż 100 gości z dawnych krajów Związku Radzieckiego (przede wszystkim z Białorusi).

W przeddzień spotkania firmy farmaceutyczne zorganizowały w Puławach kilka sesji satelitarnych, między innymi spotkanie poświęcone zagadnieniu kastracji immunologicznej (Pfizer) oraz seminarium dotyczące immunoprofilaktyki zakażeń cirkowirusowych (Schering/Intervet). Spotkania satelitarne cieszyły się dużym zainteresowaniem przybyłych do Puław Koleżanek i Kolegów.

W spotkaniu głównym wykłady zaprezentowali znani na całym świecie naukowcy. Gościliśmy między innymi Profesora Gordona Allana z Irlandii – odkrywcę i najbardziej znanego eksperta z obszaru badań nad zakażeniami cirkowirusowymi, Profesora Thomasa Mettenleitera – dyrektora Instytutu Weterynarii w Niemczech – uznanego w skali światowej eksperta z zakresu zakażeń herspeswirusowych (choroba Aujeszkyego), Profesora Paolo Martellego z Włoch – znanego na naszym kontynencie eksperta z zakresu PRRS, Profesora Francois’a Madeca z Instytutu Weterynarii w Ploufragan (Francja) – najbardziej popularnego zootechnika wśród naukowców zajmujących się problematyką zdrowia zwierząt, doktora Jake’a Waddilove’a z Anglii, szanowanego w Europie konsultanta weterynaryjnego oraz wielu innych. Polskę reprezentowali na konferencji powszechnie znani naukowcy zajmujący się problematyką patologii, fizjologii i żywienia świń – profesorowie: Iwona Markowska- Daniel, Roman Kołacz, Wojciech Szweda, Eugeniusz Grela, Kazimierz Tarasiuk, Roman Fuchs i wielu innych ekspertów. Wykład otwierający konferencję – dotyczący aktualnej sytuacji w zakresie realizacji programu zwalczania choroby Aujeszkyego (chA) przedstawił Główny Lekarz Weterynarii RP – Dr Janusz Związek. Pierwsze w Polsce dane z zakresu stosowania szczepionki IMPROVAC zaprezentował powszechnie znany i wysoko ceniony specjalista chorób świń – Dr Marian Porowski.

Konferencję uświetnił udział prawie 50 wystawców związanych z hodowlą i produkcją trzody chlewnej. Wyłącznym sponsorem kolacji dla ponad 1000 gości oraz koncertu zespołu „Leszcze” była firma Pfizer, która, korzystając z przysługujących jej praw, zaprezentowała w Puławach – po raz pierwszy w Polsce – nową szczepionkę – IMPROVAC przeznaczoną do immunologicznej kastracji knurów. Biorąc pod uwagę właściwości przedstawionego biopreparatu oraz zainteresowanie hodowców i producentów tym produktem oraz mając na względzie jego sukces w krajach, w których szczepionka jest już stosowana, można sądzić, że i w Polsce znajdzie ona powszechne uznanie.

Tematycznie konferencję zdominowały trzy ważne aktualnie zagadnienia:

1.     Dręczący wielu producentów świń, szczególnie tych, którzy importują prosięta, problem zakażeń cirkowirusowych świń (PCV2) i zespołów chorobowych (PCVD) związanych z powszechnym występowaniem cirkowirusów.

2.     Problem zróżnicowanego podejścia do zwalczania chA. Odmienne podejście to tego zagadnienia obserwuje się nie tylko jeżeli chodzi o Polskę i inne kraje europejskie, ale także w obrębie naszego kraju między poszczególnymi powiatami. Jedni powiatowi lekarze weterynarii preferują zwalczanie choroby metodą administracyjną (eliminacja stada) inni wykorzystują powszechnie metodę „szczepienie eliminacja”.

3.     Nierozwiązane dotychczas, w sposób w pełni zadawalający, zagadnienie postępowania w zakresie zwalczania zespołu rozrodczo-oddechowego świń (PRRS).

Podobnie jak to miało miejsce w poprzednich latach, zdając sobie sprawę z faktu, że nie wszyscy lekarze, a tym bardziej nawet najbardziej znani hodowcy i producenci nie byli w stanie – z różnych powodów – uczestniczyć w konferencji, w kolejnych wydaniach „T.Ch.” postaram się przybliżyć czytelnikom tego czasopisma najważniejsze wykłady zaprezentowane w Puławach. Mam nadzieję, że informacje przekazane tą drogą wpłyną na poszerzenie wiedzy teoretycznej i praktycznej, a co najważniejsze, ich wykorzystanie w chlewniach i tuczarniach przyczyni się do poprawy efektywności produkcji, a tym samym podniesienia jej konkurencyjności. Dobrze by było gdyby między innymi dzięki temu ograniczony został ogromny import prosiąt i mięsa z krajów (Dania, Holandia, Niemcy), w których świnie odchowuje się taniej niż w Polsce.

Jako pierwszy zaprezentowany zostanie najciekawszy, w moim przekonaniu, wygłoszony w Puławach referat – poświęcony zasadom zwalczania zakażeń cirkowirusowych w chlewniach dotkniętych ostrą i chroniczną postacią PCVD, którego autorem był Profesor Gordon Allan. Warto dodać, że naukowiec ten od ponad 15 lat pracując na Uniwersytecie w Belfaście intensywnie zajmuje się problemem zakażeń cirkowirusowych. Jest tym, który jako pierwszy wskazał na PCV2 jako przyczynę zespołu wyniszczenia poodsadzeniowego (PMWS), jako pierwszy na świecie udowodnił doświadczalnie, że PCV2 wywołuje tą chorobę u świń oraz jako jeden z pierwszych podjął wraz firmami farmaceutycznymi badania nad szczepionką przeciw PCVD. Warto też dodać, że przez ostatnich kilka lat kierował złożonym z naukowców z wielu krajów Unii Europejskiej konsorcjum naukowym, którego celem było naukowe rozpracowanie przede wszystkim patogenezy i zwalczania zakażeń cirkowirusowych. W pracach tego konsorcjum brali udział między innymi naukowcy z naszego kraju.

Łukasz Wójcik

Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Oddział Poznań

Jak właściwie przechowywać ziarna zbóż po żniwach?

Wszyscy doskonale wiemy jak ważna jest jakość produkowanej żywności. Aby można ją zapewnić, do produkcji musimy używać składników najwyższej jakości oraz zagwarantować możliwie najlepszy proces produkcyjny, którego początkiem w przypadku zbóż jest zbiór a następnie przechowywanie.

W okresie żniw, powracają problemy związane ze zbiorem i zagospodarowaniem olbrzymiej masy ziaren. Najwięcej zebranego ziarna, średnio rocznie 66,5% zbiorów własnych, przeznacza się na pasze. Zebrane ziarno zbóż bez względu na jego przeznaczenie musi spełniać określone wymagania jakościowe, tzn. powinno być dojrzałe, zdrowe, dobrze wykształcone, o swoistym zapachu i kolorze, bez zapachu stęchłego, fermentacji, bez objawów zjełczenia, pleśni i bez porażenia szkodnikami zbożowymi. Ziarno to nie powinno być bardziej wilgotne niż 14,5% a zawartość zanieczyszczeń nie może przekroczyć 6%. Temperatura ziarna nie powinna przekraczać 17 stopni C.

Wobec tak sformułowanych wymagań konieczne jest dostosowanie magazynów w gospodarstwach do szybkiego i zmechanizowanego odbioru ziarna oraz wyposażenia ich w maszyny i urządzenia niezbędne do przyjęcia ziarna luzem oraz do jego zabezpieczenia i zmagazynowania.

Zebrane kombajnem ziarno, często o wilgotności przekraczającej 14% i temperaturze powyżej 17 stopni C, oraz posiadające wysoki stopień zanieczyszczenia jest nieprzydatne do przechowywania i dlatego przed zmagazynowaniem powinno być poddane konserwacji. Istotnym zagrożeniem dla jakości ziarna jest działalność grzybów chorobotwórczych, polegającą na wydzielaniu mikotoksyn. Takie ziarno nie nadaje się na cele konsumpcyjne ani siewne. Da się tego uniknąć poprzez stosowanie odpowiednich urządzeń do przechowywania zboża.

Metody kontroli wilgotności ziarna

Jednym z podstawowych parametrów podczas magazynowania ziaren zbóż jest ich wilgotność. Aby mieć pewność, że jest ona odpowiednia, należy ja mierzyć używając odpowiedniego sprzętu np. takiego jak miernikG7 (rys. 1). Jest to mikroprocesorowy miernik wilgotności ziaren zbóż i nasion roślin, przeznaczony jest głównie do testowania zawartości wilgoci w nasionach zbóż w czasie żniw i podczas jego przechowywania. Pomiar dokonywany jest metodą próbki lub przy pomocy zewnętrznych sond pomiarowych, stosowanych do kontroli wilgotności ziarna i siana. Posiada kalibracje dla 11 następujących gatunków ziaren: jęczmień, kukurydza, siemię lniane, owies, rzepak, ryż ciemny (nie łuskany), sorgo, soja, kawa, pszenica i żyto. Tego rodzaju mierniki są łatwe w obsłudze i nie wymagają specjalistycznej wiedzy z zakresu metrologii.

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Znaczenie karnityny w żywieniu świń

Wzrost produkcyjności wiąże się z rosnącymi potrzebami zwierząt w zakresie energii, białka i składników biologicznie czynnych. Jednocześnie u nowoczesnych ras świń obserwuje się mniejsze pobieranie paszy. Powoduje to konieczność zwiększenia koncentracji energii w dawkach.

Wartość energetyczną dawek można łatwo zwiększyć przez wprowadzenie dodatku tłuszczu. Z tego względu wzrasta zainteresowanie natłuszczaniem mieszanek dla świń. Innym sposobem zwiększenia wartości energetycznej dawek pokarmowych jest stosowanie różnych dodatków paszowych. Jedną z powszechnie stosowanych grup dodatków są enzymy paszowe. Wyniki licznych badań dowodzą, że wykorzystanie enzymów w żywieniu zwierząt monogastrycznych umożliwia zwiększenie strawności składników pokarmowych, co wpływa na podniesienie poziomu energii w mieszankach paszowych. Alternatywnym sposobem uzyskania dodatkowej puli energii może być szukanie potrzebnej energii wewnątrz organizmu poprzez kierowanie przemianami metabolicznymi. Znajomość procesów fizjologicznych na poziomie metabolizmu komórki umożliwia wywieranie wpływu na odkładanie w organizmie zwierzęcym białka (tkanki mięsnej) lub tłuszczu, przy wykorzystaniu znanych substancji biorących udział w przemianach białkowych i tłuszczowych.

Przeprowadzone badania wskazują, że jedną z możliwości osiągnięcia tego celu jest wykorzystanie dodatku betainy w żywieniu trzody chlewnej. Ciekawym dodatkiem w kontekście przemian energetycznych jestL-karnityna (kwas 3-hydroksy-4-trimetyloaminobutanowy). Jest to związek o charakterze czwartorzędowej aminy, który uczestniczy w wielu przemianach w organizmie, w tym w procesach związanych z przemianą energii (metabolizmem tłuszczu). Najbardziej znaną funkcją karnityny jest jej udział w procesie β-oksydacji tłuszczu, w którym transportuje ona długołańcuchowe kwasy tłuszczowe z cytoplazmy do wnętrza mitochondriów, umożliwiając ich utlenianie, co prowadzi do uwalniana znacznych ilości energii. Karnityna umożliwia więc wykorzystanie energii z długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, jej znaczenie w procesach przemiany energii jest więc duże.

Karnityna bierze również udział w: usuwaniu grup acetylowych i acylowych z mitochondrium, proksymalnym utlenianiu kwasów tłuszczowych, metabolizmie rozgałęzionych aminokwasów (waliny, leucyny i izoleucyny) oraz -ketokwasów, zwłaszcza w przypadkach głodzenia lub nadmiernego wysiłku, usuwaniu mleczanu z krwi i tkanek, regulacji wydzielania niektórych hormonów, zwiększaniu szybkości usuwania toksycznego amoniaku z organizmu, działaniu antyoksydacyjnym i stabilizacji błon.