Skróty wybranych artykułów

Aleksander Skoracki

Poznań

 

Dlaczego świnie kaszlą?

 

Kaszel jest najlepiej rozpoznawalnym objawem klinicznym. Jest to odruch wywołany przez drażnienie błony śluzowej dróg oddechowych przez wdychane pyły, szkodliwe gazy lub toczący się proces chorobowy (zapalny).

 

Przyczyną kaszlu jest reakcja organizmu na podrażnienie receptorów nerwowych zlokalizowanych w gardle, tchawicy, oskrzelach i oskrzelikach. Drażnienie receptorów jamy nosowej powoduje kichanie. Kaszel jest reakcją obronną organizmu umożliwiającą usuwanie z dróg oddechowych różnorakich ciał obcych i śluzu gromadzącego się w wyniku drażnienia lub procesu zapalnego. Kaszel nie jest chorobą, a jedynie objawem stanu, który toczy się w układzie oddechowym. W przypadku stwierdzenia nasilenia częstotliwości i intensywności kaszlu u świń zawsze należy podjąć leczenie jego przyczyny, gdyż może to doprowadzić do powstania (rozwinięcia się) zapalenia oskrzeli lub płuc.

Choroby atakujące układ oddechowy mają szczególne znaczenie ze względu na rozmiar strat jakie powodują. Schorzenia atakujące drogi oddechowe, choć często nie prowadzą bezpośrednio do śmierci, w ogromnym stopniu obniżają wyniki produkcyjne. Zdrowy i sprawny układ oddechowy, to podstawowy warunek dobrego wykorzystania paszy i szybkiego tempa wzrostu, a od tych parametrów zależy rentowność produkcji.

Na spotkaniach z hodowcami i producentami trzody chlewnej, a także na forach internetowych pojawia się często pytanie podobne do tego, które zacytuję: „Mam takie pytanie, jak można wyleczyć kaszel u warchlaków i tuczników. W mojej chlewni nie jest zimno a i tak, czy lato czy zima, świnie kaszlą a przy okazji nic nie jedzą. Chciałbym wyleczyć definitywnie tą chorobę z mojej chlewni, gdyż spowalnia ona przyrost masy. Nie wiem jak temu zaradzić. Antybiotyki nie pomagają „. Mimo iż wielu prelegentów i autorów stara się odpowiedzieć na cytowane pytanie, brak jest odpowiedzi jednoznacznej. A to za przyczyną złożoności problemu.

 

Zespół oddechowy świń (PRDC).

 

Intensywny kaszel jest przede wszystkim objawem toczącego się procesu chorobowego w drogach oddechowych. Zazwyczaj jest on wynikiem zakażeń mieszanych wywołanych różnymi drobnoustrojami bezwzględnie lub warunkowo chorobotwórczymi. Dokładne ustalenie przyczyny kaszlu i postawienie jednoznacznej diagnozy często sprawia duże trudności lub jest wręcz niemożliwe.

Ze względu na kompleksowość spotykanych syndromów chorobowych oraz mnogość przyczynową, chorobom układu oddechowego świń nadano nazwę zespołu oddechowego świń (PRDC). Do przyczyn zakaźnych zalicza się bakterie, wirusy, mykoplazmy a także pasożyty. Przyczyny niezakaźne usposabiające do wystąpienia chorób układu oddechowego to czynniki środowiskowe (temperatura, gazy szkodliwe, pyły w powietrzu, przeciągi) i technologiczne (złe zarządzanie, stres, nadmierne zagęszczenie).

Główne choroby bakteryjne to pastereloza, pleuropneumonia, ZZZN, streptokokoza, choroba Glässera. Wśród chorób wirusowych najczęściej występuje influenza (grypa), PRRS, cirkowiroza (PMWS), a rzadziej choroba Aujeszkyego. Migrująca przez płuca larwa glisty świńskiej (Ascaris suum) wywołuje ataki kaszlu i może, w uszkodzonej tkance płucnej, prowadzić do zapoczątkowania procesu chorobowego.

Błędy technologiczne prowadzą do obniżenia sprawności układu odpornościowego zwierząt. Najczęściej popełniane są w tzw. krytycznych fazach produkcji i dotyczą przede wszystkim okresu: odsadzenia, tworzenia nowych grup technologicznych, transportu i przemieszczania zwierząt do innych pomieszczeń. Do osłabienia organizmu prowadzi także nadmierne zagęszczenie zwierząt i niekorzystny mikroklimat w chlewni – duszno, parno, zimno lub zbyt ciepło, przeciągi, duża wilgotność oraz zwiększona ilość pyłów i gazów szkodliwych w pomieszczeniu.

 

 

Krzysztof Lipiński

Instytut Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

 

Pasze wysokobiałkowe w żywieniu prosiąt

 

Mieszanki dla prosiąt składają się najczęściej ze śrut zbożowych, poekstrakcyjnej śruty sojowej oraz pewnej ilości mączki rybnej i produktów mlecznych. Dobór pasz do mieszanek dla wcześnie odsadzonych prosiąt ma na celu optymalizację wyników odchowu. Dotyczy to zarówno wyników produkcyjnych jak i efektywności ekonomicznej. Ma to szczególne znaczenie w przypadku pasz wysokobiałkowych.

 

Białko jest istotnym czynnikiem decydującym o wynikach odchowu prosiąt. Zawartość, strawność i dostępność białka ogólnego (aminokwasów) w mieszankach paszowych są czynnikami, które mają wpływ nie tylko na tempo wzrostu prosiąt, ale oddziaływują również na status zdrowotny. Pasze wysokobiałkowe stosowane w żywieniu prosiąt charakteryzują się różną zawartością i strawnością białka i aminokwasów, mogą jednak również zawierać związki antyżywieniowe, jak również składniki biologicznie aktywne, mające korzystny wpływ na zdrowie i odporność prosiąt. Znajomość wyżej wymienionych uwarunkowań ma istotne znaczenie dla stworzenia programu żywienia prosiąt pozwalającego uzyskać szybkie tempo wzrostu bez komplikacji zdrowotnych.

 

Produkty sojowe

 

Poekstrakcyjna śruta sojowa jest najważniejszym źródłem białka w żywieniu świń. Białko soi charakteryzuje się dobrym składem aminokwasowym, a jego strawność jest większa niż wielu innych pasz, co powoduje, że jest ona uznawana za najlepsze źródło białka pochodzenia roślinnego. Podobnie jak w przypadku innych nasion roślin strączkowych jest ono niedoborowe pod względem zawartości aminokwasów siarkowych (metioniny i cystyny).

Nasiona soi zawierają wiele czynników antyżywieniowych, takich jak inhibitory trypsyny, lektyny, polisacharydy, oligosacharydy i białka antygenowe, które pogarszają wykorzystanie tej paszy w żywieniu zwierząt. Białka antygenowe występujące w soi, to glicynina i b-konglicynina. Powodują one reakcje alergiczne w przewodzie pokarmowym, które uszkadzają kosmki jelitowe. W efekcie zmniejsza się wchłanianie składników pokarmowych oraz zwiększa się podatność na zaburzenia pokarmowe. Ma to ujemny wpływ na wyniki odchowu prosiąt. Zabiegi termiczne (toastowanie) stosowane podczas produkcji poekstrakcyjnej śruty sojowej eliminują większość związków antyżywieniowych, ale nie wszystkie. Podczas gdy aktywność inhibitorów proteaz i lektyn może być zmniejszona do tolerowanego poziomu przez działanie ciepła, antyżywieniowy efekt oligosacharydów i białek antygenowych nie jest redukowany przez działanie procesów termicznych.

U prosiąt żywionych mieszankami bez udziału pasz mlecznych, w których stosowana jest poekstrakcyjna śruta sojowa, pomimo zniszczenia inhibitorów proteaz i lektyn w dalszym ciągu mogą występować biegunki. Jeżeli zaburzenia pokarmowe u wcześnie odsadzonych prosiąt związane są tylko z poekstrakcyjną śrutą sojową, biegunka mija po ok. 7 dniach. W tym okresie występują zmiany w nabłonku jelit.

Białka antygenowe uszkadzają jelito cienkie przez wpływ na wzrost podziału komórek krypt i pojawienie się niedojrzałych enterocytów w kosmkach jelitowych. Wysokość kosmków zmniejsza się, rezultatem tego procesu jest pogorszenie zdolności trawiennych, wchłaniania składników pokarmowych i wzrost wrażliwości na enterotoksyny. Stosowanie modyfikowanych pasz sojowych wyraźnie zmniejsza ten niekorzystny proces. U prosiąt reakcja na czynniki antyżywieniowe w soi jest przejściowa i występuje najczęściej w postaci biegunki. Jednak ten przejściowy efekt ciągle limituje ilość poekstrakcyjnej śruty sojowej, która może być stosowana w mieszankach dla wcześnie odsadzonych prosiąt.

 

 

Jerzy Pastuszak

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

 

Loszki przyszłością stada

 

Odsadzanie 30 prosiąt od lochy rocznie dla wielu hodowców nie jest niczym niezwykłym. W Danii najlepsi hodowcy odsadzają już ponad 35 prosiąt rocznie i wciąż szukają rezerw produkcyjnych. Wszyscy oni zgodnie powtarzają, że do celu tego dążyć można tylko wtedy, gdy na fermie jest odpowiednio prowadzona praca i postępowanie z loszkami.

 

Loszki na wagę złota

 

„Pokaż mi, jak wygląda Twoja praca z loszkami, a powiem Ci, jak wygląda Twoje stado”. Taka maksyma sprawdza się w 100%. Brak lub nieprawidłowe postępowanie z loszkami odpowiadają za późniejsze słabsze wyniki reprodukcyjne. Niestety hodowla loszek to wciąż niedoceniany sektor w produkcji trzody chlewnej. Prawidłowa praca z loszkami wymaga od prowadzących fermę dodatkowego zaangażowania siły roboczej. Brak kontaktu człowieka z loszkami może być przyczyną wielu problemów. W Polsce gospodarstwa dzielą się na te, które kupują loszki oraz na te, które produkują je wewnątrz własnego stada. Zarówno w pierwszym jak i w drugim przypadku jest tyle samo korzyści co i zagrożeń – szczegóły zamieszczono w tabeli 1.

 

Tabela 1. Korzyści i wady zakupu loszek oraz ich odchowu we własnym gospodarstwie

 

Loszki z zakupu
Korzyści	Wady
– zakup materiału o wyższym potencjale genetycznym – efekt heterozji jest wyraźny – wygodny sposób prowadzenia remontu stada, brak koniecz­ności prowadzenia dokumentacji hodowlanej	– problemy z wprowadzeniem zdrowotnym loszek do stada – możliwość wprowadzenie nowych jedno­stek chorobowych – niższy stopień selek­cji loszek ze względu na ich produkcyjność – wyższy koszt wprowadzenia loszek ze względu na koniecz­ność prowadzenia kwarantanny – loszki wymagają umiejętnego wprowadzenia do stada

 

Loszki własne
Korzyści	Wady
– znany poziom genetyczny wprowadzanych loszek – ograniczenie wpływu nowych zwierząt do stada – możliwość prowadzenia selekcji loszek ze względów produk­cyjnych	– 10-15% loch w sta­dzie przeznaczona jest pod produkcję loszek, co zmniejsza produkcyjność stada – należy prowadzić dokładną dokumenta­cję pracy hodowlanej – potrzebne jest do­datkowe nasienie na potrzeby produkcji loszek i/lub „babek” – często stado oddala się genetycznie od stad najlepszych ge­netycznie, namnaża­jących – wymagany jest do­datkowy budynek – loszkarnia

Ile powinno być loszek w stadzie?

 

Wprowadzenie loszek ma kilka funkcji:

·         utrzymanie średniego wieku stada na optymalnym poziomie ok. 3,5 wyproszeń,

·         wprowadzenie materiału genetycznego o wyższym poziomie niż stado obecne,

·         wymiana loch o słabych wynikach produkcyjnych,

·         wymiana pierwiastek o niedostatecznej liczbie żywo urodzonych prosiąt,

·         uzupełnienie loch, które z różnych przyczyn usunięto ze stada (nagłe upadki, kulawizny, powtórki rui).

 

Zasada obliczania liczby wprowadzanych loszek jest następująca:

 

Zakładamy, że stado liczy 360 loch i ma indeks wyproszeń 2,3 wyproszeń/lochę/rok, a wymiana loch odbywa się na zasadzie 20% w każdym wyproszeniu. Obliczamy:

 

20% x 2,3 = 46% wymiany stada na rok

360 x 46% = 166 pierwiastek rocznie

166 pierwiastek/52 tygodnie = 3,2 wyproszonych pierwiastek co tydzień

166 pierwiastek x 2 (selekcja loszek) = 332 produkowane loszki

332 x 2 (podział płci w miocie) = 664 prosiąt z miotów hodowlanych

664/10 = 66,4 wyproszeń rocznie loch zarodowych

66/52 (tygodnie) = 1,3 wyproszenia lochy zarodowej co tydzień

 

66 wyproszeń loch zarodowych / 2,3 Indeks wyproszeń = 29 loch stada zarodowego

29 loch stada zarodowego+29 *(100-80% skuteczność wyproszeń/100)=35 lochy stada zarodowego

35 loch stada zarodowego *46% remontu stada = 16 loch stada zarodowego wprowadzonych rocznie

 

 

Piotr Kołodziejczyk

 

Biegunka to często kolibakterioza

 

Pomimo coraz wyższego standardu zoohigienicznego chlewni oraz wzrastającego zainteresowania licznymi programami szczepień, opracowywanymi na podstawie badań przeglądowych stad, choroby biegunkowe w dalszym ciągu stanowią poważny problem zdrowotny w produkcji trzody chlewnej w Polsce.

 

Istota problemu

Biegunka jest ostrym zaburzeniem w funkcjonowaniu przewodu pokarmowego, polegającym na częstym oddawaniu wodnistego kału, zawierającego niejednokrotnie resztki niestrawionego pokarmu lub/i domieszkę śluzu, krwi czy gazu. W powstawaniu biegunek, obok niekorzystnych czynników środowiska zewnętrznego (nieodpowiednie żywienie, duża dobowa amplituda temperatur w chlewni, nadmierne zagęszczenie zwierząt, niska higiena pomieszczeń) i wewnętrznego (skład i zmiany enzymatyczne w przewodzie pokarmowym, pH żołądka, zmiany w składzie flory jelitowej, swoista i nieswoista odporność), kluczową rolę odgrywają czynniki zakaźne.

Bakteryjne zakażenia przewodu pokarmowego, obok chorób wirusowych, są jedną z głównych przyczyn biegunek prosiąt, jak również świń w okresie okołoodsadzeniowym. Z ekonomicznego punktu widzenia prowadzą one do znacznych strat w produkcji trzody chlewnej nie tylko ze względu na dużą liczbę zachorowań i padnięć świń, ale także z powodu zahamowania przyrostów m.c. młodych zwierząt i zwiększonego zużycia paszy. Czynnikami dominującymi w etiologii zakażeń przewodu pokarmowego są w pierwszej kolejności Escherichia coli, Brachyspira hyodysenteriae, a w dalszej Salmonella sp., Clostridium perfringens typ C oraz Lawsonia intracellularis. Znaczne straty w produkcji trzody chlewnej notowane są również w przypadku zakażeń wirusowych, wśród których dominującą rolę odgrywają infekcje na tle cirko-, rota- i koronawirusów. Nierzadko, przyczyną ostrych biegunek u prosiąt ssących są kokcidia, pierwotniaki pasożytujące w przewodzie pokarmowym wielu gatunków zwierząt.

 

Różnicowanie objawów

Nagłe wystąpienie biegunki u prosiąt i szybkie jej rozprzestrzenianie się wśród pozostałych zwierząt w porodówce może wskazywać na wirusową przyczynę choroby lub wychłodzenie organizmów. Za bakteryjną lub pasożytniczą etiologią schorzenia przemawia natomiast powolne szerzenie się choroby biegunkowej lub stwierdzanie jej tylko w niektórych miotach, czy rzadziej u części zwierząt w miotach. Należy również podkreślić, że bardzo ważnym czynnikiem w ustaleniu przyczyny biegunki jest wiek prosiąt dotkniętych chorobą. Jeżeli biegunka pojawia się w pierwszych dniach a nawet godzinach życia, wysoce prawdopodobne jest, że wśród prosiąt doszło do zakażenia pałeczkami okrężnicy (E. coli). W przypadku zakażeń rota- i koronawirusowych, dyzenterii czy salmonelozy, objawy biegunkowe pojawiają się nie wcześniej niż około 10 dnia życia, podobnie jak to ma miejsce w przebiegu kokcydiozy. Choroba ta najczęściej pojawia się między7 a 9 dniem życia, w związku z czym niejednokrotnie określana jest „biegunką dnia dziewiątego”.

 

Spośród wymienionych czynników zakaźnych, powodujących schorzenia przebiegające z biegunką, w zdecydowanej większości gospodarstw najczęściej stwierdza się zakażenia pałeczką okrężnicy (Escherichia coli), czyli powszechnie znaną wśród hodowców kolibakteriozę.

Robert Szulc

Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, Oddział Poznań

 

Dogrzewanie prosiąt

 

Nie ma wątpliwości, że dogrzewanie jest zabiegiem koniecznym w chlewni, a zwłaszcza w gniazdach prosiąt. Minęły dawno czasy, kiedy to hodowcy mieli do dyspozycji jeden rodzaj lub system dogrzewania zwierząt, najczęściej też jednego producenta. Także w tym zakresie konkurencja i rozwój nowych technologii wychodzi naprzeciw wymaganiom hodowców. Poniższy artykuł ma na celu przybliżyć ofertę rynku i zaznajomić z ewentualnymi kwestiami i kryteriami doboru odpowiedniego systemu promienników.

 

Hodowca musi stworzyć zwierzętom idealne warunki do prawidłowego ich rozwoju. Niezwykle ważnym czynnikiem, szczególnie dla młodych prosiąt, jest ciepło i światło. Ciepło, daje im komfort termiczny, natomiast światło je uspokaja i wyznacza prawidłowy rytm życia. Jak powszechnie wiadomo, istnieje kilka metod i sposobów w zakresie możliwości dogrzewania pomieszczeń inwentarskich, w zależności od rodzaju zastosowanego źródła energii. Takimi źródłami energii jest przede wszystkim prąd elektryczny, gaz, ale również gorąca woda. Najczęściej są oczywiście stosowane urządzenia wykorzystujące energię elektryczną. Są nimi przede wszystkim wszelkiego typu lampowe lub ceramiczne promienniki podczerwieni. Promieniowanie podczerwone jest promieniowaniem elektromagnetycznym, niewidzialnym o długości fal od ok. 760 do ok. 2000 nm, emitowanym przez rozgrzane ciała. Promieniowane światło podczerwone powoduje lepszy rozkład ciepła u ogrzewanych zwierząt. Równoważy ciepłotę ciała zwierząt i stymuluje cyrkulację w tkankach i mięśniowych zwłaszcza w młodych organizmach.

Promienniki podczerwieni to urządzenia wysokowydajne, charakteryzujące się kierunkowym promieniowaniem. Zaletą promienników podczerwieni jest bardzo korzystne źródło promieniowania cieplnego. Zamieniają one na ciepło do 90% pobieranej energii. Poza tym istnieje możliwość dokładnej kontroli poziomu promieniowania oraz kierunku, pozwalająca na koncentrację promieniowania w miejscach, gdzie jest ono najbardziej potrzebne. Emitowane przez lampy grzewcze promieniowanie podczerwone przenika w głąb nagrzewanego organizmu, wywołując efekt cieplny nie tylko na powierzchni skóry. 

Promienniki podczerwieni mogą występować w następujących kolorach bańki: rubinowe – czerwone i  białe przezroczyste. 

Promienniki rubinowe (kolor światła czerwony) zalecane są zazwyczaj do ogrzewania ptaków grzebiących w pomieszczeniach z dostępem światła dziennego, również w celu wyeliminowania ataków agresji wśród ptaków, zadziobywania się piskląt i zmniejszenia stresu. Natomiast promienniki białe (przeźroczyste) zastępują światło słoneczne i polecane są właśnie hodowcom trzody chlewnej. W świetle białym można dostrzec np. zmiany skórne, które mogą świadczyć o nieprawidłowym rozwoju lub chorobach.

Wstępnego podziału takich urządzeń można dokonać pod względem miejsca usytuowania urządzenia dogrzewającego. Mianowicie promienniki są instalowane zazwyczaj w gniazdach nad prosiętami, dostarczając energię cieplną od góry. Drugim sposobem jest umieszczenie specjalnych mat lub przewodów grzejnych na stałe w posadzce lub ruszcie i tym samym dostarczanie ciepła od dołu zwierząt.