Skróty wybranych artykułów

Ryszard Pleskot

Instytut Technologiczno Przyrodniczy w Falentach Oddział w Poznaniu (dawniej IBMER)

 

Kanały gnojowicowe

 

Pomieszczenia inwentarskie z całkowicie szczelinową podłogą lub z częściowo pełną stosuje się przy bezściółkowym chowie zwierząt, który charakteryzuje się zmniejszeniem nakładów robocizny przy ich obsłudze.

 

Przy chowie bezściółkowym odchody zwierzęce mają postać ciekłą. Są one mieszaniną kału i moczu lub kału i moczu z dodatkiem wody potocznie nazywane gnojowicą. Woda przedostaje się do odchodów ze spłukiwania pomieszczeń w celu utrzymania ich w czystości i porządku. Przez szczeliny podłogi płynne odchody spływają lub są przydeptywane przez zwierzęta do znajdujących się pod podłogą kanałów, w których mogą być przechowywane i którymi wypływają lub z których są wypompowywane do zbiorników poza budynek inwentarski. Odchody płynne z budynków bezściółkowych można usuwać:

–          mechanicznie (przy pomocy przenośników),

–          hydraulicznie (kanałami przebiegającymi wzdłuż stanowisk).

 

Hydrauliczne systemy usuwania płynnych odchodów zwierzęcych

Usuwanie hydrauliczne (grawitacyjne lub wymuszone) polega na wykorzystaniu naturalnej właściwości cieczy, która potrafi płynąć i może być pompowana. Usuwanie gnojowicy z budynku grawitacyjnie (wykorzystanie własności fizycznych cieczy), wymaga dodatkowego jej rozcieńczenia wodą, która pochodzi z mycia kojców i urządzeń, przecieków z instalacji pojenia, mycia pomieszczeń po opróżnieniu przed zasiedleniem nowej grupy zwierząt. Z przeprowadzonych w poprzednich latach obserwacji wynika, że usuwanie grawitacyjne gnojowicy z budynków jest zadowalające, gdy jest poprawnie i starannie wykonane. Przy tym systemie w budynku wykonane są kanały gnojowicowe przykryte rusztami, przebiegające w części gnojowej kojców (stanowisk) wzdłuż ich rzędów. Najczęściej kanały te uchodzą (wpływają) do kolektora zbiorczego (kanału poprzecznego), zazwyczaj usytuowanego w połowie długości budynku. Z kolektora zbiorczego gnojowica spływa do zbiornika poza budynkiem inwentarskim. Systemy usuwania hydraulicznego płynnych odchodów, składają się z kanałów przykrytych rusztami, które czasami połączone są rurami z PCV ze zbiornikiem poza budynkiem inwentarskim. Najpowszechniej stosowane w budownictwie rolniczym systemy hydraulicznego usuwania odchodów, to: samospływ ciągły, okresowe spłukiwanie, cyrkulacyjny i slalomowy.

 

 

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

 

Wybrane czynniki wpływające na pobranie paszy u prosiąt

 

Najważniejszym celem żywienia prosiąt jest uzyskanie zdrowych, odchowanych do odpowiedniej masy ciała zwierząt. Związane jest to przede wszystkim z łagodnym (bez komplikacji zdrowotnych) przejściem z żywienia mlekiem lochy na pasze stałe. Aby optymalnie wykorzystać potencjał genetyczny prosiąt należy stosować intensywne żywienie oraz zapewnić maksymalne pobranie paszy od pierwszych dni po odsadzeniu.

 

Analizując wpływ różnych czynników na pobranie paszy po odsadzeniu prosiąt należy stwierdzić, że duże znaczenie ma podawanie prosiętom paszy w okresie przebywania przy matce oraz jakość mieszanek stosowanych w żywieniu prosiąt odsadzonych.

Wiele obserwacji praktycznych wskazuje, że prosięta niechętnie pobierają paszę przed 21 dniem życia. Jednak postęp w zakresie jakości stosowanych mieszanek paszowych wpływa na coraz większe pobieranie mieszanek paszowych przez prosięta ssące. Zapewnienie odpowiedniego pobrania paszy stałej przez prosięta ssące, podobnie jak dobry stan zdrowotny, stymuluje szybkie pobranie paszy po odsadzeniu.

Wysoka strawność składników pokarmowych mieszanek jest głównym czynnikiem prowadzącym do zwiększenia pobrania paszy i poprawienia przyrostów masy ciała, bez wzrostu występowania biegunek. Strawność dawek jest funkcją strawności poszczególnych komponentów. Związana jest więc ściśle z rodzajem pasz i różnymi zabiegami technologicznymi stosowanymi podczas produkcji mieszanek dla prosiąt. Niedojrzały przewód pokarmowy oraz mniejsza odporność prosiąt wymagają stosowania mieszanek złożonych z komponentów o najwyższej wartości pokarmowej. Ponadto w produkcji mieszanek paszowych dla wcześnie odsadzonych prosiąt stosuje się różne zabiegi technologiczne zwiększające wartość pokarmową mieszanek.

Pierwsze mieszanki dla prosiąt muszą być wysoko strawne i łatwo przyswajalne, aby zapobiec stratom masy ciała. Dokarmianie prosiąt powinno się rozpocząć już po pierwszym tygodniu, najpóźniej po 2 tyg. życia. Sporządzając mieszanki dla prosiąt należy uwzględnić możliwości stosowania określonych pasz, zawartość składników pokarmowych, pobranie paszy, stopień rozwoju systemu trawiennego i czynniki wpływające na pH przewodu pokarmowego.

Pierwsze mieszanki powinny zawierać komponenty o wysokiej strawności (mleko lub serwatka w proszku, mączka rybna, modyfikowane białka sojowe, suszona plazma krwi) oraz skrobię poddaną zabiegom hydrotermicznym. Białko soi jest mniej właściwe dla prosiąt niż białko mleka. Białka antygenowe zawarte w soi uszkadzają ściany jelita cienkiego przez wzrost podziału komórek krypt i pojawienie się niedojrzałych enterocytów w kosmkach. Stosowanie modyfikowanych pasz sojowych wyraźnie zmniejsza ten niekorzystny proces. U prosiąt reakcja na czynniki antyżywieniowe w soi jest przejściowa i występuje najczęściej w postaci biegunki. Ze względu na konieczność adaptacji przewodu pokarmowego do nowych pasz zaleca się jednak stosowanie małych ilości poekstrakcyjnej śruty sojowej w mieszankach dla prosiąt. Wykorzystanie tej paszy jest istotne również ze względów ekonomicznych. Powyższe informacje wskazują na celowość stosowania w żywieniu prosiąt złożonych mieszanek paszowych składających się z komponentów paszowych najwyższej jakości. Wysoka cena takich mieszanek paszowych nie powinna być czynnikiem ograniczającym ich użycie. Korzystny wpływ takich mieszanek na zdrowotność prosiąt, pobranie paszy i w efekcie na wyniki całego odchowu, jak również w dalszej konsekwencji tuczu, jest oczywisty, a ich udział w całkowitych kosztach produkcji jest relatywnie mały.

 

 

Iwona Markowska-Daniel, Małgorzata Pomorska-Mól

Zakład Chorób Świń

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

 

Czynniki determinujące odporność prosiąt:

inne spojrzenie na znaczenie siary

 

Wykazane w badaniach naukowych znaczenie odporności laktogennej dla noworodków jest czynnikiem stymulującym obserwowany w ostatnich latach dynamiczny rozwój wiedzy o laktacji. Wyniki badań prowadzonych w licznych ośrodkach na świecie jednoznacznie wskazują, żewłaściwa opieka okołoporodowa, polegająca na zapewnieniu lochom optymalnych warunków, a prosiętom optymalnej opieki po porodzie, w tym przede wszystkim odpowiednio dużej ilości pełnowartościowej siary i mleka,rzutuje na ekonomię produkcji trzody chlewnej, zarówno poprzez bezpośredni korzystny wpływ na zdrowotność jak i pośrednio, poprzez wpływ na wyniki produkcyjne uzyskiwane w odniesieniu do odchowywanych prosiąt.

Układ odpornościowy świń zaczyna się rozwijać już we wczesnym okresie życia płodowego. Zdolność do odpowiedzi immunologicznej po podaniu antygenu wykazano już od 70 dnia życia płodowego. Jednak znaczenie tego rodzaju odporności w obronie przeciwzakaźnej jest minimalne. W trakcie rozwoju prenatalnego w obrębie układu immunologicznego zachodzi szereg zmian, które powoli przybliżają go do osiągnięcia kompetencji, ale jego rozwój nie jest zakończony w momencie narodzin. Zazwyczaj zdolność do skutecznej odpowiedzi na antygen osiągana jest dopiero w okresie okołoodsadzeniowym. Dzieje się tak, dlatego, że w okresie ciąży płody mają bardzo ograniczony kontakt z antygenami. Taka nieznaczna stymulacja antygenowa w okresie życia płodowego skutkuje brakiem lub obecnością minimalnej liczby efektorowych komórek odpornościowych. Ponadto budowa łożyska świni uniemożliwia transfer immunoglobulin matczynych do płodów.

W niektórych pracach bagatelizowany jest wpływ czasu uzyskania przez prosię dostępu do siary, a tym samym, uzyskania przez nie odporności przeciwzakaźnej w krytycznym dla przeżycia okresie tuż po narodzinach. Warto może zatem wspomnieć, że celowość takiego postępowania zauważył Gert Reinders już w XVIII wieku. Uzasadnione wydaje się wyjaśnienie czytelnikom, że mechanizmy transmisji odporności biernej różnią się zależnie od gatunku. Dla przykładu u ludzi odporność bierna przekazywana jest płodom poprzez łożysko. Karmienie noworodków piersią przede wszystkim chroni błony śluzowe przewodu pokarmowego, ma natomiast mniejszy wpływ na poziom ogólnej odporności na infekcje. Z kolei u psów i kotów bierna odporność przenosi się zarówno przez łożysko, jak i z siarą. Natomiast u trzody chlewnej występuje łożysko typu nabłonkowo-kosmówkowego. Taka jego budowa powoduje, że wszelkie elementy odpornościowe przekazywane są prosięciu przez matkę dopiero po porodzie, wyłącznie z wydzieliną gruczołu mlekowego.

Wykazano, że w naturalnych warunkach prosięta rodzą się z zerowym poziomem IgG w surowicy, a wiadomym jest, że stężenie IgG w osoczu prosiąt po urodzeniu jest dodatnio skorelowane z ich szansą na przetrwanie krytycznego okresu okołoporodowego. Po urodzeniu prosięta uzbrojone są w zasadzie jedynie w mechanizmy odporności wrodzonej, której elementy składowe u noworodków nie są w pełni sprawne (np. układ dopełniacza wykazuje blisko o połowę niższą aktywność w porównaniu do osobnika dorosłego, a granulocyty posiadają słabszą zdolność fagocytozy.) Niedojrzałość dotyczy także elementów odporności swoistej (np. limfocyty T posiadają słabszą zdolność cytotoksyczności, słabiej wyrażone funkcje pomocnicze, cechują się niższą produkcją cytokin, obserwuje się gorszą prezentację antygenów, pula limfocytów B składa się jedynie z komórek niestymulowanych). Według Siegrist, im młodsze są organizmy, tym wytwarzanie przez nie swoistych immunoglobulin klasy IgG lub IgA w odpowiedzi na antygeny jest słabsze, mniejsza jest także „siła” ich wiązania z antygenami. Z każdym kolejnym tygodniem życia uzyskuje się wyraźnie skuteczniejszą odpowiedź immunologiczną, co jest efektem progresywnego dojrzewania układu odpornościowego.

 

 

Zbigniew Domagalski

Instytut Technologiczno Przyrodniczy w Falentach Oddział w Poznaniu (dawniej IBMER)

 

Czym usuwać obornik

 

Prace w chlewni związane z usuwaniem odchodów należą do uciążliwych ze względu na charakter obrabianego materiału i jego ilość.

 

Gatunek zwierząt, masa ciała, wiek, kondycja i sposób utrzymania decydują o ilości odchodów produkowanych przez zwierzęta, jak również o właściwościach fizycznych.

 

Odchody, które należy usunąć to:

1.     Obornik, nawóz naturalny składający się z przefermentowanego kału, moczu zwierząt i ściółki. Zawiera on wszystkie składniki odżywcze potrzebne do rozwoju roślin oraz poprawia właściwości fizyczne gleby.

2.     Gnojówka, przefermentowany mocz gromadzony w zbiornikach. Jest nawozem jednostronnym, gdyż prawie całkowicie pozbawionym fosforu. Zawiera przeciętnie 1-3% suchej masy, 0,3-0,6% N, 0,68-0,83% K i poniżej 0,04% P.

3.     Gnojowica, która jest mieszaniną kału i moczu oraz wody używanej do celów technologicznych i higienicznych.

W tabeli 1 przedstawiono rodzaj odchodów i zużycie słomy dla poszczególnych grup zwierząt.

 

Czym usuwamy?

 

W zależności od sposobu utrzymania zwierząt oraz zastosowanych rozwiązań budowlanych stosowane są różne maszyny i urządzenia do usuwania magazynowania i zagospodarowania odchodów. Stosowanie w praktyce bezściółkowych systemów utrzymania zwierząt pozwoliło zmniejszyć nakłady robocizny na bezpośrednią obsługę, przez wyeliminowanie prac związanych z pobieraniem, przechowywaniem i rozdzielaniem ściółki.

Z chlewni ściółkowych płytkich odchody stałe wraz ze zużytą ściółką (obornikiem) zgarniane są codziennie na korytarz gnojowy, a następnie usuwane poza budynek. Stosuje się tu proste narzędzia ręczne lub urządzenia mechaniczne.

            Rodzaj zastosowanych urządzeń zależy przede wszystkim od wielkości chlewni. W chlewniach małych obornik transportuje się taczkami lub wózkami, w chlewniach większych zaś przy pomocy szufli lub przenośników mechanicznych.

 

Środki techniczne

 

Widły z czterema zębami, przydatne są w pracach porządkowych. Tego typu narzędzia powinny być wykonane z nierdzewnej i polerowanej stali, co wydłuży żywotność narzędzia. Trzonek i rękojeść powinien być lekki, z zastosowaniem sprężystego drewna jesionowego. Narzędzia powinny być doskonale wyważone, co zwiększa wydajność pracy i zmniejsza bóle kręgosłupa. Bardzo dobrą wytrzymałość osiąga się dzięki głębokiemu osadzeniu trzonka w metalowej oprawie, zespolonej z częścią roboczą.

Ładowacze (rys. 1) eliminują wiele prac wykonywanych ręcznie. Jest wielu rolników, którzy wszystko, co trzeba wykonać łopatą lub widłami, wykonują ładowaczem. Możliwość szybkiej wymiany osprzętu roboczego umożliwia wykorzystanie go do różnorodnych prac. Ładowaczem można załadować obornik, okopowe, zboże, żwir, węgiel. Posłuży także do zgarniania śniegu i wykonywania prac ziemnych.

 

 

Jerzy Pastuszak

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

 

Zarządzanie „minus wariantami”

 

Kiedy zastanawiamy się, co należy zrobić, aby poprawić wyniki produkcyjne na porodówce, to rozważmy czego oczekują od nas nasze prosięta.

 

Opieka nad prosiętami w pierwszych godzinach ich życia

 

Porodówka zarówno dla loch jak i dla prosiąt musi być miejscem komfortowym (sucho, czysto, spokojnie). Temperatura na sektorze powinna wynosić ok. 20˚ C, natomiast pod budkami dla prosiąt w pierwszych dniach ich życia ok. 30˚ C.

Prawidłowo przebiegający poród trwa u lochy około 3-4 godziny. W tym czasie rodzące się prosięta muszą mieć udrożnione drogi oddechowe oraz powinny być osuszone i ogrzane. Bardzo dobrze sprawdzają się różnego rodzaju posypki o działaniu osuszająco-dezynfekującym, w których obtacza się prosięta, a następnie kładzie pod budką z zapaloną lampą. Takie postępowanie chroni je przed nadmierną utratą ciepła i stresem termicznym.

Prosię rodzi się pozbawione antygenów, ponieważ przeciwciała lochy nie są przekazywane przez łożysko matki. Odporność bierna nabywana jest z chwilą pobrania siary. Okres wchłaniania immunoglobulin z siary trwa maksymalnie do 48 godz. po urodzeniu, natomiast ilość przeciwciał już 5 godz. po wyproszeniu spada o połowę.

Najistotniejszym zadaniem, jakie należy przed sobą postawić to dopilnowanie, aby wszystkie prosięta z miotu wypiły dostateczną ilość siary. Odpowiednia ilość pobranej siary zależy od ilości siary wyprodukowanej przez lochę, wielkości miotu, żywotności prosięcia, kolejności w miocie oraz w bardzo duży stopniu od zaangażowania personelu. Na wyjątkową opiekę zasługują prosięta o niskiej masie urodzeniowej oraz te, które urodziły się najpóźniej, szczególnie w bardzo licznych miotach, a także w sytuacji przedłużających się porodów. W praktyce dobrze jest zaznaczać np. kredką kolejność rodzących się prosiąt. Taka czynność ułatwi nam odpowiednie dosadzanie prosiąt.

Wyrównanie miotu po wyproszeniu

 

Już od pierwszych godzin życia trwają walki prosiąt przy sutkach lochy. W ich efekcie prosięta najsłabsze odsuwane są podczas karmienia od wymienia lochy. Na fermach najczęściej następnego dnia po wyproszeniu, po „obróbce” miotu, przeprowadzane jest tzw. wyrównanie miotu. Polega ono na segregowaniu prosiąt w taki sposób, aby u jednej lochy znalazły się sztuki o zbliżonej masie ciała. Staramy się zostawić największą liczbę prosiąt w jednym typie (małe, średnie, duże) u matki, natomiast pozostałe sztuki uzupełniamy odpowiednimi prosiętami od innych loch. Zawsze podczas takich zabiegów sprawdzamy, jaka liczba sutków u danej lochy jest czynna i od tego, jak również od wieku lochy, uzależniamy liczbę prosiąt, jaka przy niej pozostaje. Wielkość pozostawionych prosiąt musi być dostosowana do wielkości sutków oraz ciężaru listwy wymienia. Pamiętamy również, że pierwiastki powinny mieć możliwie jak najwięcej silnych i chętnie ssących prosiąt, tzn. ok. 13-15 szt. Prawidłowe prowadzenie pierwiastki, jej właściwe rozdojenie i rozkarmienie zaprocentuje nam przy kolejnych laktacjach.