Skróty wybranych artykułów

Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Preparaty enzymatyczne stosowane w paszach dla trzody

Enzymy należą do najbardziej popularnych dodatków paszowych. Obecnie znanych jest ok. 4 tys. enzymów, jednak nie wszystkie typy znajdują zastosowanie w żywieniu zwierząt.

Enzymy zostały generalnie podzielone na 6 klas w zależności od rodzaju katalizowanych reakcji na:

• oksydoreduktazy (E.C.1) – katalizujące reakcje utleniania i redukcji,
• transferazy (E.C.2) – katalizujące przenoszenie grup chemicznych pomiędzy różnymi związkami,
• hydrolazy (E.C.3) – katalizujące rozkład wiązań chemicznych z udziałem cząsteczki wody,
• liazy (E.C.4) – katalizujące rozkład wiązań chemicznych bez udziału cząsteczki wody,
• izomerazy (E.C.5) – katalizujące przekształcenia wewnątrz cząsteczki,
• ligazy (E.C.6) – katalizujące syntezę wiązań pomiędzy substratami.

W żywieniu zwierząt zastosowanie znalazły głównie hydrolazy, które należą do enzymów trawiennych, naturalnie występujących w organizmach żywych. Dzieli się je na enzymy proteolityczne (rozszczepiające cząsteczki białka do wolnych aminokwasów), amylolityczne (rozszczepiające cząsteczki węglowodanów) oraz lipolityczne (rozszczepiające wiązania estrowe w tłuszczach). Enzymy to dodatki paszowe o szerokim spektrum działania:

• zwiększają wykorzystanie energii w paszach (enzymy rozkładające składniki włókna), i strawność składników pokarmowych (węglowodanów, białek, tłuszczów i związków mineralnych), przez co przyczyniają się lepszego wykorzystania paszy i poprawy przyrostów masy ciała,
• wpływają na zmniejszenie wydalania azotu (proteazy) i fosforu (fitaza) do środowiska,
• eliminują z pasz substancje o charakterze antyżywieniowym (fityniany, NSP), przez co ograniczają występowanie biegunek, zwiększają wartość pokarmową pasz o gorszej jakości i tańszych.

Enzymy paszowe muszą spełniać wiele wymogów zanim zostaną dopuszczone do obrotu, m.in. powinny:

• charakteryzować się wysoką aktywnością enzymatyczną, szczególnie w górnym odcinku przewodu pokarmowego,
• wykazywać odporność przy zmianie warunków pH w przewodzie pokarmowym, a szczególnie odporność na trawienie przez proteazy pochodzenia endogennego,
• cechować się czystością mikrobiologiczną i brakiem negatywnego wpływu na zdrowie zwierząt.

Preparaty enzymatyczne są produkowane w postaci sypkiej lub ciekłej. Można je poddawać procesom granulacji lub innym procesom termicznym pod warunkiem, że ich odporność na działanie wysokiej temperatury jest zwiększona np. poprzez otoczkowanie.

Stosowanie enzymów w paszach dla zwierząt monogastrycznych jest szczególnie uzasadnione u zwierząt młodych z nie w pełni rozwiniętym aparatem enzymatycznym oraz słabo rozwiniętą mikroflorą przewodu pokarmowego, a także u zwierząt starszych, którym podaje się pasze o gorszej jakości i niższej strawności. Enzymy działają w przewodzie pokarmowym bardzo szybko. Jedna cząsteczka jest zdolna przeprowadzić reakcję wielu tysięcy cząsteczek substratu, więc udział ich nie przekracza zwykle 0,15 – 1,0 kg na tonę paszy.

Głównym zadaniem enzymów jest rozkład substancji posiadających „nietypowe” wiązania chemiczne, tzn. takie, które nie mogą być wykorzystane przez zwierzęta ze względu na brak odpowiednich enzymów endogennych. Związki o takim charakterze często zalicza się do czynników antyżywieniowych. Występują one powszechnie w paszach pochodzenia roślinnego. Należą do nich głównie nieskrobiowe polisacharydy (NSP) i fityniany.

Roman Kołacz

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Rola wody i pojenie świń

Woda stanowi 80% masy ciała nowo narodzonego prosięcia i około 53% masy ciała tucznika. Zwierzę może utracić praktycznie wszystkie zapasy tłuszczowe i około połowę swojego białka i wciąż pozostaje przy życiu. Utrata natomiast 10% wody może zakończyć się śmiercią.

Woda jest więc ilościowo najważniejszym składnikiem organizmu świni i nie jest ona w nim martwym płynem, ale dzięki swoim korzystnym właściwościom, jest aktywnym czynnikiem umożliwiającym biochemiczne i biofizyczne przemiany będące symptomem życia. Przemiany biochemiczne odbywają się bowiem tylko wtedy, gdy reagujące ze sobą drobiny znajdują się w roztworze, przy czym generalnym rozpuszczalnikiem organizmu jest woda. W organizmie jest ona rozmieszczona w dwu przestrzeniach: śródkomórkowej i pozakomórkowej. Woda pozakomórkowa to woda śródmiąższowa i transcelularna tzn. zawarta w świetle jelit, jamach opłucnowych, drogach żółciowych, trzustkowych, moczowych, w płynie mózgowo-rdzeniowym i płynach stawowych. Woda jest istotną częścią składową żywych komórek i występuje w nich w postaci biologicznie związanej. Woda jest równocześnie składnikiem i środowiskiem wewnętrznym komórek, w którym przebiegają wszelkie reakcje fizykochemiczne związane z przemianą materii. Przy zwiększonej ilości wody w komórkach wzmaga się dysocjacja elektrolityczna i przyswajanie substancji odżywczych, a z tym wiążą się procesy wzrostu i rozwoju, zarówno poszczególnych komórek, jak i całego organizmu. Organizm może przyswoić tylko te składniki pokarmowe, które są rozpuszczalne w wodzie. Jeżeli zaś pokarm w swojej pierwotnej formie jest nierozpuszczalny (np. tłuszcz), to jest poddany w przewodzie pokarmowym takiej przeróbce, aby uzyskał tę właściwość, dzięki której może być transportowany i wchłonięty przez półprzepuszczalne błony komórkowe. Z gospodarką wodną jest ściśle związana przemiana materii a szczególnie soli mineralnych, które rozpuszczone w wodzie regulują ciśnienie osmotyczne i mają podstawowe znaczenie w tworzeniu struktury komórek. Woda, jako czynnik elektrolityczny, utrzymuje w tkankach i płynach ustrojowych prawidłowe ciśnienie osmotyczne i równowagę kwasowo-zasadową Równowaga kwasowo-zasadowa jest jednym z głównych czynników chemicznej homeostazy organizmu, której zaburzenie prowadzi do choroby. Utrata anionów chloru prowadzi bowiem do zasadowicy, a utrata kationów sodu do kwasicy ustroju. Obecność soli kuchennej w organizmie sprzyja zatrzymywaniu wody. Natomiast sole potasu i wapnia sprzyjają raczej jej wydalaniu.

Romana Chojnacka

Studium Wiejskiego Gospodarstwa Domowego

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Kapuściane menu

Lato to wymarzona pora na dania jarskie. Tym razem prezentujemy zupy, bo właśnie w nich tkwi moc świeżych warzyw.

Kiedy robi się bardzo ciepło, chętnie rezygnujemy z kilkudaniowych obiadów. Pożywna zupa z młodej kapusty, dzięki mięsnemu podkładowi i zwiększonej ilości warzyw z powodzeniem może zastąpić cały obiad. Smakowite mięso, młoda kapusta biała lub włoska oraz cała paleta świeżych warzyw takich jak marchew, seler, pietruszka oraz obowiązkowe w kapuśniakach ziemniaki łączą się w wyśmienity smak i uwodzący aromat nikogo nie pozostawiając obojętnym.

Kapuśniak ze słodkiej kapusty

Składniki: 40 dag chudych żeberek, ? średniej głowy kapusty białej z lekko ułożonymi liśćmi, duży pęczek włoszczyzny, 2 średnie pomidory, 4 duże ziemniaki, cebula, łyżka mąki, łyżka masła, liść laurowy, sól, pieprz, czubata łyżka posiekanej natki pietruszki Umyte mięso zalewamy 6 szklankami wody, dodajemy przyprawy, gotujemy na niewielkim ogniu.

Z kapusty odrzucamy twarde liście i głąb, resztę kroimy w paseczki, płuczemy, osączamy na sicie. Obraną włoszczyznę i ziemniaki kroimy w kostkę.

Do gotującego się mięsa dodajemy włoszczyznę i kapustę, przez kilka minut gotujemy bez przykrycia, potem dorzucamy ziemniaki i garnek przykrywamy.

Sparzone wrzątkiem pomidory obieramy ze skórki, kroimy na kawałki, dodajemy do zupy, gdy wszystko będzie miękkie, i gotujemy jeszcze przez około 5 minut. Wyjmujemy mięso, oddzielamy od kości, kroimy w zgrabne porcje.

Obraną, drobno posiekaną cebulę zasmażamy na stopionym maśle mieszając, przez minutę, dodajemy mąkę, i nadal mieszając zasmażamy razem, aż się lekko zrumieni. Zasmażkę rozprowadzamy zimnym płynem, dodajemy do zupy, zagotowujemy całość i, gdy trzeba, doprawiamy do smaku solą oraz pieprzem.

Po zdjęciu z ognia wrzucamy pokrojone mięso i posiekaną natkę pietruszki. Zupa bardzo dobrze smakuje w wersji bez zasmażki. Będzie jednak mniej pożywna.

Krzysztof Lipiński

Instytut żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Żywienie loch prośnych cz. I

żywienie i warunki utrzymania są czynnikami umożliwiającym uzyskanie wysokiej produkcyjności współczesnych świń charakteryzujących się wysokim potencjałem genetycznym. Obecnie wyniki produkcyjne w wielu przypadkach odbiegają od maksymalnych efektów, które są możliwe do uzyskania przez wysokomięsne rasy świń. Istnieje więc potrzeba stałego doskonalenia warunków środowiskowych, w tym żywienia. W przypadku loch prośnych obowiązuje zasada stosunkowo oszczędnego żywienia, szczególnie dotyczy to dostarczanej energii.

Lochy prośne otrzymujące paszę do woli, pobierają więcej energii nią wynoszą ich potrzeby bytowe i zapotrzebowanie związane z rozwojem płodów, w efekcie zwiększa się odłożenie tłuszczu i białka ciała. Jeżeli w okresie ciąży wzrasta pobranie energii, a przyrost masy ciała jest większy ponad normę, ma to ujemny wpływ na pó¼niejszą laktację. Pobranie paszy podczas laktacji obniżą się i zwiększa się ubytek masy ciała loch. Dourmad (1993) wykazał, że loszki, które pobierały w czasie ciąży dawki 1,8, 2,25 i 2,7 kg, w pó¼niejszej laktacji pobierały mieszankę paszową w ilości odpowiednio: 4,88; 4,75 i 4,47 kg/dzień.

Określenie potrzeb energetycznych loch stanowi podstawę ich racjonalnego żywienia. W czasie ciąży potrzeby bytowe, które zależą od masy ciała, stanowią 75-85% całkowitego zapotrzebowania na energię. Przyrost masy ciała loch netto (bez płodów i tkanek związanych z układem rozrodczym) stanowi 10-20% potrzeb energetycznych. Przyjmuje się, że rozwijająca się ciążą (ok. 27 kg całkowitego przyrostu masy ciała loch prośnych – macica z płodami + gruczoł mlekowy) stanowi tylko ok. 5% potrzeb energetycznych. średnie zapotrzebowanie loch prośnych na energię zostało przedstawione w tabeli 1. Nie jest ono jednak stałe w czasie całej ciąży i zmienia się o ok. 6,7-7,7 MJ EM/dzień w okresie od krycia do porodu. Mieszanki stosowane w żywieniu loch prośnych zawierają 11,5-12,5 MJ EM/kg.

Wymagania energetyczne muszą również uwzględniać temperaturę otoczenia. Przyjmuje się, że dolna temperatura krytyczna dla loch utrzymywanych grupowo wynosi 16°C, a dla utrzymywanych w indywidualnych kojcach 20°C. Poniżej dolnej temperatury krytycznej na każdy °C zapotrzebowanie bytowe loch o m.c. 120-300 kg wzrasta średnio o ok. 1 MJ EM/dzień (0,7-1,4 MJ) – Close i Cole, 2001.

Małgorzata Pomorska-Mól

Zakład Chorób Świń

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Immunoprofilaktyka u trzody chlewnej

Cz. 3. Pozostałe szczepionki przeciwbakteryjne

W prezentowanym artykule omówione zostaną choroby bakteryjne wywoływane przez paciorkowca S. suis i włoskowca różycy oraz możliwości immunoprofilaktyki swoistej streptokokozy i różycy.

Streptokokoza

Streptokokoza jest niezwykle istotnym problemem w hodowli świń. Może być ona przyczyną poważnych strat, głównie w chlewniach średnio- i wielkotowarowych. Straty związane z pojawieniem się tej choroby w chlewni wynikają głównie z zahamowania rozwoju i przyrostów masy ciała oraz z wysokich kosztów leczenia. Czynnikiem dodatkowo usposabiającym do wystąpienia streptokokozy jest m.in. wirus zespołu rozrodczo-oddechowego (PRRSV). Jak wykazały badania, w 80% chlewni, w których obserwowano streptokokozę potwierdzono także obecność PRRSV. Na streptokokozę chorują głównie młode świnie, w wieku od 5 do 10 tygodni. Choroba może wystąpić także u kilkudniowych prosiąt, u których najczęściej obserwuje się postać mózgową streptokokozy. U warchlaków dominuje postać stawowa. Czynnikiem etiologicznym choroby jest paciorkowiec Streptococcus suis (S. suis). Streptococcus suis jest bakterią powszechnie występującą w środowisku. Zdaniem niektórych autorów chlewnie mogą być trwale zakażone niektórymi gatunkami Streptococcus sp., w tym S. suis. Najbardziej prawdopodobnym miejscem wniknięcia zarazków do organizmu jest uszkodzona powłoka zewnętrzna ciała (rany, zabiegi chirurgiczne, obcinanie kiełków). Następnie bakterie drogą krwi mogą przeniknąć do różnych narządów, w tym nerek, płuc a nawet przekroczyć barierę krew-mózg. Kolejne źródło zakażenia mogą stanowić zwierzęta chore, szczególnie na postać płucną streptokokozy. Oporność omawianej bakterii na warunki środowiska zewnętrznego powoduje, że w zapobieganiu tej jednostce chorobowej szczególnie istotne znaczenie ma dokładna dezynfekcja pomieszczeń. Czynnikiem chorobotwórczości S. suis, a równocześnie antygenem stymulującym powstawanie przeciwciał ochronnych jest otoczkowy wielocukier bakterii. Ponadto wydaje się, że takimi antygenami są także hemolizyna i białka spełniające role adhezyn. Posiadanie przez bakterie wielocukrowej otoczki powoduje, że u zwierząt wrażliwych (czyli pozbawionych swoistych przeciwciał) bakterie te są chronione przed fagocytozą, co uniemożliwia skuteczną eliminację zarazka. Aby zapewnić maksymalną wartość ochronną szczepionki wszystkie wymienione wyżej czynniki chorobotwórczości powinny się w niej znaleźć. Niestety, nie zawsze ma to miejsce w praktyce. Dodatkowym czynnikiem utrudniającym uzyskanie preparatu skutecznego w zapobieganiu tej chorobie jest występowanie po