HIGIENA W CHLEWNI

Niecka dezynfekcyjna czy bramka?

Wady i zalety, koszt inwestycji, warunki budowlane i środowiskowe, praktyczne rady

Dezynfekcja pojazdów wjeżdżających na fermę (strefę brudną) jest ważnym elementem bioasekuracji gospodarstwa. Nasuwa się pytanie, czy stosować stare, wypróbowane głębokie niecki przejazdowe, czy zastosować nowocześniejsze kurtyny/bramki, wykorzystujące drobnokroplisty natrysk środka dezynfekcyjnego na przejeżdżający pod nią pojazd? Każde z wymienionych rozwiązań ma zalety i wady oraz specjalne warunki eksploatacji, najważniejsze z nich postaraliśmy się dla Państwa zebrać i przedstawić w niniejszej publikacji. Co ważne, przepisy weterynaryjne na wjazdy do gospodarstw dopuszczają na równi kurtyny, niecki lub maty dezynfekcyjne.

NIECKI DEZYNFEKCYJNE

Niecki dezynfekcyjne to betonowe konstrukcje, nieprzekraczające głębokości kilkunastu centymetrów, w których znajduje się roboczy roztwór środka dezynfekcyjnego. Przez taką nieckę przejeżdżający pojazd dezynfekuje „zanurzeniowo” jedynie koła.

Wymagane pozwolenia

Należy pamiętać, że niecka to obiekt budowlany (szczególnie gdy wyposażona jest także w instalację kanalizacyjną z odpływem do dodatkowej studzienki), dlatego potrzebuje stosownych dokumentów, by móc legalnie powstać w gospodarstwie. Przy nowej inwestycji niecka musi być naniesiona na plan zagospodarowania terenu i być częścią ogólnego pozwolenia na budowę. Następnie postępuje się zgodnie z prawem budowlanym, przechodząc wszystkie etapy budowy aż do jej zakończenia i odbiorów. Przy budowaniu jedynie niecki należy sprawdzić, czy dla naszej działki jest obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania terenu, który dopuszcza tego typu budowle. W przypadku gdy nie ma planu, należy wystąpić o warunki zabudowy dla takiej budowli, następnie przed przystąpieniem do prac budowlanych dokonać odpowiedniego zgłoszenia zgodnie z prawem budowlanym. Po zakończeniu prac budowlanych geodeta nanosi gotowy obiekt na mapę powykonawczą i zgłasza jego istnienie. Warto przed przystąpieniem do takich prac dowiedzieć się we właściwym dla siebie starostwie, jakich dokumentów będzie ono wymagać. Niekiedy interpretacje przepisów różnią się w różnych starostwach i będzie możliwość wybrania prostszej drogi legalnej budowy niecki.

Koszt budowy lekko skanalizowanej niecki to rząd około 40.000-60.000 zł

Eksploatacja

Niecka dezynfekcyjna wymaga systematycznego czyszczenia, po którym należy zalewać ją przygotowanym roztworem środka dezynfekcyjnego o odpowiednim stężeniu. Niezadaszona niecka narażona jest na opady (deszczu, śniegu), które mogą zaburzyć odpowiednie stężenie środka dezynfekcyjnego, co prowadzi do zmniejszenia efektywności. Skuteczność działania środka dezynfekcyjnego zależy również od temperatury zewnętrznej oraz nasłonecznienia. Należy dokładnie poznać właściwości fizyko-chemiczne używanego środka dezynfekcyjnego: jego stabilność na wysoką czy niską temperaturę, promieniowanie UV, utlenianie się itp. Wiele firm ma do tego celu specjalne testy, które pomagają sprawdzać, czy roztwór roboczy ich środka dezynfekcyjnego nadal nadaje się do używania i będzie skuteczny.

BRAMKI/KURTYNY DEZYNFEKCYJNE

Nowszym rozwiązaniem, które coraz częściej stosowane jest w gospodarstwach, są kurtyny dezynfekcyjne. Kurtyny, w odróżnieniu do niecek, to urządzenia i jako takie nie wymagają dodatkowych pozwoleń. Wymagają one jedynie kawałka utwardzonego terenu, na stworzenie którego również nie potrzeba pozwolenia. Na rynku jest już ich duży  asortyment, a ceny wahają się od około 20 000 do 110 000 zł.

Niewątpliwą zaletą kurtyny jest natrysk drobnokroplisty na powierzchnię pojazdu, która znajduje się w zasięgu dyszy spryskiwacza. Obecnie popularność zyskują kurtyny opryskujące samochody w pełnym zakresie tzw. 360 stopni. Oprysk wykonywany jest przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt dysz, całkowicie pokrywa powierzchnię całego pojazdu (boki, dach, podwozie i koła) roboczym roztworem środka dezynfekcyjnego. Istotna jest prędkość przemieszczania się pojazdu przez kurtynę. Im wolniej, tym dokładniej będzie nałożona warstwa cieczy roboczej na powierzchnię pojazdu. Efektywność takiej dezynfekcji zależy od jakości kurtyny, którą używamy. Środki dezynfekcyjne są często silnie korozyjne względem metali żelaznych, jak i aluminium. Dlatego kurtyny wykonane z droższych materiałów np. ze stali kwasoodpornej, zagwarantują długą i bezawaryjną pracę. Prostsze i tańsze modele kurtyn pobierają gotowy roztwór roboczy, zgromadzony w pojemniku np. typu mauser. Należy podobnie jak przy nieckach zadbać o odpowiednie zabezpieczenie tego roztworu, by pozostał stabilny, ograniczając oddziaływanie na niego temperatury czy promieniowania UV. Przy temperaturach ujemnych do roztworu roboczego należy dodać glikol, który ogranicza zamarzanie. Glikol musi być podawany zgodnie z zaleceniami producenta oraz w miejsce części rozcieńczającej wody, a  nie jako dodatkowy płyn (tak, by zachować zakładane stężenie roztworu roboczego np. 1%). Droższe modele kurtyn same dozują stężony środek dezynfekcyjny. Podają go wraz z odpowiednią ilością wody do systemu dysz jako świeży roztwór roboczy o zadanym przez użytkownika stężeniu procentowym. Obok kurtyny znajduje się izolowany termicznie, szczelny kontener, w którym umieszcza się środek dezynfekcyjny w oryginalnym opakowaniu. Urządzenie ma stałe zasilanie w wodę z ujęcia w gospodarstwie, a resztę robi już elektronika sterująca systemem dozujących pomp. Takie kurtyny najczęściej wyposażone są również w czujniki ruchu, które automatycznie załączają całą procedurę dezynfekcji, gdy tylko jakikolwiek pojazd wjedzie w zasięg ich działania. Dodatkowym wyposażeniem są podgrzewane dysze, które nie tylko zapobiegają zamarzaniu roztworu roboczego (co nie wymaga dodatku glikolu), ale również podgrzewają go do optymalnej temperatury działania środka dezynfekcyjnego (zalecanej przez producenta środka).

Kurtyna może stać zupełnie nieosłonięta na przejazdowej, utwardzonej drodze i będzie spełniać swoje zadanie. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku silnego wiatru może dochodzić do zwiewania roztworu roboczego, nim trafi on na dezynfekowany pojazd. Powoduje to nierównomierne jego nakładanie, jak i bardzo szybkie wysychanie. Dlatego warto wybierać dla kurtyn miejsca zaciszne lub starać się osłaniać je od silnych podmuchów wiatru. W okresie silnych upałów, aby opóźnić wysychanie roztworu roboczego, warto stawiać pojazd po przejeździe przez kurtynę, w zacienionym, nieprzewiewnym miejscu. Bardzo ważny jest wtedy bardzo powolny przejazd przez kurtynę, aby dysze aplikowały jak najwięcej roztworu roboczego na pojazd, co wydłuży czas jego wysychania.

Część hodowców stosuje dodatkowo dla kurtyn bardzo płytkie betonowe zagłębienia, by mieć pewność, że pozostałość roztworu roboczego pozostanie w zagłębieniu i tam odparuje. Zagłębienie takie łatwo sprzątać i utrzymywać w czystości, a taka sztuczna nierówność terenu wymusza na kierowcach zachowanie szczególnej ostrożności i powolny przejazd przez kurtynę. Ponadto miejsce takie daje możliwość np. dokładnego umycia kół pojazdu, przy pomocy np. dodatkowej niewielkiej myjki ciśnieniowej. Ma to znaczenie w okresie opadów i w okresie jesienno-zimowym, gdy pojazdy nanoszą błoto lub błoto pośniegowe na teren gospodarstwa. Niestety należy pamiętać, że takie zagłębienie może zostać potraktowane przez starostwo jako budowla i jako takie wymagać będzie całej drogi legislacyjnej.

Zaletą bramek dezynfekcyjnych jest to, że można je postawić na dowolnym kawałku utwardzonej płaskiej powierzchni, bez zbędnych pozwoleń w stosunkowo krótkim czasie (zależnym od dostępności instalacji u producenta). Precyzyjny natrysk substancji roboczej powoduje niewielki odciek, który w krótkim czasie ulega odparowaniu. Dezynfekujemy całą powierzchnię pojazdu, a nie tylko koła – jak w przypadku niecek. Wykorzystujemy bardzo efektywnie środek dezynfekujący nie tracąc go na całą dużą objętość niecki.

Niewątpliwym plusem bramek dezynfekcyjnych jest automatyzacja procesu, ograniczająca w znacznym stopniu błędy ludzkie, a także minimalizująca czas pracy, który przy zastosowaniu niecek musimy kalkulować na: przygotowanie roztworu roboczego, czyszczenie niecki, systematyczne uzupełnianie niecki itd.

Podsumowanie

Niecki dezynfekcyjne:

• Betonowe konstrukcje dezynfekujące koła pojazdów.
• Wymagają zezwoleń budowlanych.
• Wrażliwe na warunki pogodowe; wymagają regularnego czyszczenia.
• Skuteczność zależna od jakości środka i warunków atmosferycznych.

Kurtyny dezynfekcyjne:

• Urządzenia natryskujące środek na całą powierzchnię pojazdu (również 360°).
• Nie wymagają pozwolenia na budowę, szybki montaż.
• Modele zautomatyzowane z podgrzewaniem i czujnikami ruchu.
• Efektywne, ale droższe.
• Lepsze wykorzystanie środka, mniejszy odciek i łatwiejsze utrzymanie.

Zagadnienia prawne:

• Niecki traktowane są jako obiekty budowlane – wymagają pełnej procedury legislacyjnej.
• Kurtyny to urządzenia – nie wymagają zezwoleń.

Zalecenia praktyczne:

• Kurtyny należy ustawiać w miejscach osłoniętych od wiatru i w cieniu.
• Pojazdy powinny przejeżdżać wolno dla lepszej aplikacji środka.
• Przy silnych mrozach – stosowanie glikolu lub podgrzewania.

Prawo:

• Przepisy weterynaryjne dopuszczają wszystkie trzy formy dezynfekcji: niecki, kurtyny i maty.

Kilka słów o chemii

Na rynku dostępne są bardzo zaawansowane środki chemiczne, najważniejsze to używać tych dedykowanych i w odpowiednich warunkach. Poniżej podajemy kompendium informacji w tym temacie:

Wymagania względem środka chemicznego:

Niecka:

• dłuższe działanie,
• stabilność w warunkach dużego zanieczyszczenia,
• dobra skuteczność przy niższym stężeniu,
• niska toksyczność dla środowiska (biodegradowalność),

Bramka/kurtyna dezynfekcyjna:

• preparaty o szybkim działaniu i szerokim spektrum bójczym (bakterie, wirusy grzyby),
• bezpieczne dla lakieru i elementów gumowych (potwierdzone badaniami),
• dobra rozpylalność,
• brak korozyjności,
• odporność na rozkład w obecności materii organicznej.

Uwaga praktyczna:

W bramkach należy stosować roztwory produktów o dużej stabilności (Virocid – 4 tygodnie).

W nieckach należy stale monitorować stężenie (testy paskowe), uzupełniać i wymieniać przy nadmiernym zabrudzeniu lub po określonym czasie (np. 3-5 dni).

Warunki skutecznej dezynfekcji

1. Odpowiedni środek dezynfekcyjny – powinien być dopuszczony do użytku (np. zgodnie z rozporządzeniem CLP lub REACH) i dedykowany do powierzchni pojazdów.
2. Właściwe stężenie – należy zachować zalecane przez producenta rozcieńczenie, by środek był aktywny mikrobiologicznie.
3. Temperatura środka – większość środków działa optymalnie w temperaturze +10ºC do +30ºC. Zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura może obniżyć skuteczność. Mamy na rynku produkty, które są skuteczne przy ujemnych temperaturach pod warunkiem, że nie zamarzną (roztwór z glikolem propylenowym). 
4. Odpowiedni czas kontaktu –dla skutecznej dezynfekcji roztwór musi mieć kontakt z powierzchnią przez min. 30 sekund do kilku minut, zależnie od środka.
5. Niecka  – pojazd musi przejeżdżać powoli, najlepiej poniżej 5 km/h.
6. Bramka – system oprysku musi działać dostatecznie długo i posiadać dysze o odpowiednich parametrach, by całkowicie pokryć pojazd.
7. Pokrycie całej powierzchni
8. Niecka dezynfekcyjna – musi być odpowiednio głęboka i szeroka, by koła oraz podwozie miały kontakt z roztworem.
9. Bramka dezynfekcyjna – musi posiadać sprawny system dysz, pokrywających równomiernie całą zewnętrzną powierzchnię pojazdu (bok, przód, tył, dach, jeśli to konieczne).
10. Czystość powierzchni przed dezynfekcją                                                       

Dezynfekcja nie działa skutecznie na brudnych powierzchniach!

• Zanieczyszczenia (np. błoto, gnojowica, tłuszcz) mogą blokować kontakt środka z powierzchnią – w takich przypadkach konieczne jest wstępne mycie.
• Warunki środowiskowe:
• opady – deszcz może rozcieńczyć środek i skrócić czas kontaktu.
• silny wiatr – w bramkach może spowodować nierównomierne rozprowadzenie środka.
• Niecki – regularna wymiana i kontrola roztworu

W nieckach i zbiornikach środek musi być regularnie wymieniany, ponieważ traci skuteczność:

• przez zanieczyszczenia organiczne (błoto, kał, pasza),
• przez utlenianie lub parowanie aktywnego składnika.

Zaleca się codzienną kontrolę stężenia środka (np. paskami testowymi).

Neutralność środowiskowa środków dezynfekcyjnych

Aby środki dezynfekcyjne używane do dezynfekcji pojazdów (np. w nieckach dezynfekcyjnych czy bramkach dezynfekcyjnych) były neutralne dla środowiska po użyciu, należy przestrzegać kilku kluczowych zasad:

1. Wybór środka dezynfekcyjnego
2. Biodegradowalność – wybieraj środki o składnikach, które łatwo ulegają biodegradacji i nie zawierają trwałych związków o długim czasie rozpadu.
3. Dopuszczenie do użytku – stosuj tylko środki dopuszczone przez odpowiednie instytucje (np. GIS, ECHA), z uwzględnieniem ich wpływu na środowisko.
   1. Ograniczenie ilości środka
4. Stosuj tylko minimalną, skuteczną ilość środka dezynfekcyjnego, by uniknąć nadmiaru substancji trafiającej do środowiska.
5. Monitoruj i reguluj dawkowanie w bramkach i nieckach.
   1. Zbieranie i utylizacja pozostałości
6. Niecka dezynfekcyjna:

– Powinna być szczelna, aby środek nie przenikał do gruntu.

– Przy wymianie roztworu dezynfekcyjnego należy postępować zgodnie z informacjami w karcie charakterystyki produktu. Jeśli produkt nie uległ degradacji,  należy go odessać i przekazać do utylizacji jako odpad niebezpieczny (zgodnie z kodem odpadu, np. 20 01 29*).

• Bramka dezynfekcyjna:

– Stosowany roztwór środka nie powinien spływać do gruntu – zaleca się stosowanie bramek w miejscach nienasiąkliwych (beton, asfalt).

• Neutralizacja chemiczna
  • W razie potrzeby środki pozostałe po dezynfekcji można zneutralizowaćodpowiednimi reagentami (np. tiosiarczanem sodu dla podchlorynów), zanim trafią do kanalizacji.
  • Zgoda na zrzut do kanalizacji
• Jeśli rozcieńczony środek ma trafić do kanalizacji, wymagane jest uzyskanie zgody zarządcy sieci kanalizacyjnej oraz spełnienie norm dla ścieków przemysłowych.

Szkolenie personelu

Osoby obsługujące dezynfekcję muszą być przeszkolone w zakresie:

• bezpiecznego stosowania chemikaliów,
• postępowania z odpadami i pozostałościami po dezynfekcji,
• reagowania na awarie (np. wyciek środka dezynfekcyjnego).

Bakterie mają zginąć, ale co z karoserią?

Na rynku dostępne są preparaty dezynfekcyjne bezpieczne dla karoserii samochodów, a jednocześnie skuteczne w zwalczaniu patogenów (bakterii, wirusów, grzybów). Przy wyborze odpowiedniego środka warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych kwestii:

Co stosować:

Przebadane i certyfikowane preparaty na bazie aldehydu glutarowego i czwartorzędowych soli amoniowych (QAC) – nie działają żrąco na powierzchnie lakierowane, jeśli są odpowiednio rozcieńczone i maja pH zbliżone do obojętnego. (np. Virocid).  

Czego unikać:

• Środki na bazie chloru (np. podchloryn sodu) – mogą uszkodzić lakier i elementy metalowe (powodując korozję). 
• Silne środki zasadowe i kwasowe – mogą matowić lakier, powodować korozję i uszkadzać tworzywa sztuczne.
• Żrące środki przemysłowe bez atestu – mogą być zbyt agresywne dla delikatnych powierzchni karoserii.
•  

Podsumowanie (kiedy i co wybrać?):

• Rekomendacja:
• Niecka – dobra dla mniejszych gospodarstw i tam, gdzie koszty muszą być niskie, a ruch pojazdów jest ograniczony.
• Bramka – wskazana tam, gdzie wymagana jest wysoka bioasekuracja, np. w dużych fermach trzody, drobiu i bydła lub gdy duża liczba pojazdów wjeżdża i wyjeżdża codziennie na teren obiektu.

Autorzy:

Karolina Krasicka – K2 Agro
Jarosław Ukleja – Gobarto
Marcin Strzelczyk – CID Lines An Ecolab Company