lek. wet. Paweł Wróbel

Specjalista Chorób Trzody Chlewnej i Rozrodu Zwierząt

Czynniki zakaźne biegunek u prosiąt ssących cz. 2

Biegunki u prosiąt ssących są bez wątpienia najczęściej spotykaną przyczyną strat w produkcji prosiąt na porodówkach. Nowo narodzone prosięta są właściwie pozbawione odporności na patogeny, z którymi przychodzi im zetknąć się właściwie zaraz po opuszczeniu dróg rodnych samicy lub nawet jeszcze w ich świetle (pochwa). Oprócz opisanych w poprzednim numerze czynników zakaźnych, tj. E. coli oraz rotawirusów, za wywoływanie biegunek u prosiąt ssących najczęściej odpowiedzialne są również infekcje Clostridium spp. oraz kokcydioza wywoływana głównie przez Isospora suis.

Clostridium spp.

Ten rodzaj bakterii obejmuje ok. 60 gatunków drobnoustrojów, powszechnie występujących przede wszystkim w glebie oraz przewodzie pokarmowym zwierząt. Z punktu widzenia patogenności Clostridium spp. dla trzody chlewnej, prosięta najbardziej narażone są na chorobotwórcze oddziaływanie Clostridium perfringens typ C (CptC), prowadzące do krwotoczno-martwicowego zapalenia jelit przebiegającego z dużą śmiertelnością, Clostridium perfringens typ A (CptA) oraz Clostridium difficile (Cd), prowadzące do zapalenia jelit o zróżnicowanym przebiegu i znacznie mniejszej śmiertelności niż w przypadku zakażeń wywoływanych przez C. perfringens typ C.

Czynnik zakaźny

Clostridium perfringens jest gram dodatnią, beztlenową laseczką, występującą w dwóch formach, tj. formie wegetatywnej – aktywnej oraz formie sporów, które są formą przetrwalnikową bakterii.

Clostridium perfringens dzieli się na 5 typów (A, B, C, D, E), które zostały zróżnicowane na podstawie toksyn wydzielanych przez poszczególne szczepy perfringens (toksyny: alfa, beta, epsilon i jota).

Typ A produkuje toksynę alfa

Typ B produkuje toksyny alfa, beta i epsilon

Typ C produkuje toksyny alfa i beta

Typ D produkuje toksyny alfa i epsilon

Typ E produkuje toksyny alfa i jota

Poszczególne typy Clostridium perfringens produkują również inne toksyny np. beta2 (Cpb2) toksynę wytwarzaną przez patogenne dla świń typy A.

Clostridium difficile produkuje enterotoksynę TcdA oraz cytotoksynę TcdB, które prowadzą do powstawania biegunki, uszkodzenia komórek jelit, czego efektem jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego i powstawania błon rzekomobłoniastych w jego świetle oraz powstawanie obrzęków w tym dość charakterystycznego obrzęku krezki okrężnicy.

Źródła infekcji

Główne źródło zakażenia dla prosiąt stanowią lochy, które są częstymi siewcami i przenosicielami Clostridium spp. Ze względu na fakt tworzenia form przetrwalnikowych – sporów przez Clostridium spp. możliwe jest również rozprzestrzenianie się zakażenia poprzez zanieczyszczone sporami buty, ubrania, paszę itd.

Zdolność bakterii do tworzenia spor zmusza hodowców do przeprowadzania starannej i skutecznej dezynfekcji zanieczyszczonych tymi formami przetrwalnikowymi pomieszczeń.

Mariusz Soszka

Doradca żywieniowy, Ostrówek

Mikronizacja

Wśród wielu różnych zabiegów i procesów technologicznych, które znacząco wpływają na właściwości fizyczne i chemiczne komponentów wchodzących w skład dawek i mieszanek paszowych na uwagę zasługuje powszechnie stosowany już od wielu lat, szczególnie w przemyśle spożywczym proces mikronizacji. Technologia ta coraz częściej wykorzystywana jest w procesach przetwarzania materiałów paszowych i produkcji mieszanek paszowych na całym świecie, a od niedawna na szeroką skalę także w Polsce.

Jak wiemy, chcąc zwiększyć strawność, przyswajalność i bezpieczeństwo skarmianych materiałów paszowych w wielu przypadkach należy je poddać procesom obróbki. Oprócz czyszczenia, obłuskiwania, rozdrabniania, kondycjonowania, granulowania, ekspandowania itp. coraz powszechniej stosowaną techniką obróbki i uszlachetniania nasion przeznaczonych zarówno na cele spożywcze, jak i materiał paszowy jest mikronizacja. Metoda ta została opracowana i wprowadzona do praktyki przez angielską firmę Micronizing w latach 70. ubiegłego stulecia i bardzo szybko zyskała wielu zwolenników, na początku głównie wśród firm należących do branży spożywczej, później także paszowej, o czym może świadczyć liczba sprzedanych linii do mikronizacji, która w 1986 roku szacowana była na 150 sztuk.

Dziś na całym świecie pracuje bardzo dużo mikronizatorów, a sama mikronizacja stanowi jeden z najpowszechniej stosowanych sposobów uszlachetnia nasion. Wiele firm, liderów w produkcji mieszanek dla bardzo wymagających zwierząt, od lat z powodzeniem stosuje mikronizację jako zabieg wpływający na obniżenie zawartości wody, a więc względnie podwyższający zawartość składników pokarmowych w obrabianym materiale paszowym, zwiększający strawność składników pokarmowych zawartych w materiałach paszowych, unieczynniający substancje antyżywieniowe oraz zapewniający wysokie bezpieczeństwo higieniczne mieszanek, osiągnięte w wyniku ich sterylizacji.

W Polsce do niedawna niewiele mówiło się o mikronizacji, a jeszcze mniej się robiło w kierunku jej rozpowszechnienia. Jednak od kilku lat, między innymi dzięki licznym badaniom prowadzonym przez zespoły badawcze pod kierunkiem Profesorów Józefa Grochowicza i Kazimierza Zawiślaka z Katedry Inżynierii i Maszyn Spożywczych UP w Lublinie mikronizacja zdobywa coraz większą liczbę zwolenników i powstały już pierwsze, profesjonalne, wysokowydajne linie do mikronizowania materiałów paszowych, co jest skutkiem głębokiego przekonania producentów do skuteczności procesu.

Czym jest mikronizacja

Mikronizacja należy do termicznych zabiegów obróbki surowców spożywczych i coraz częściej materiałów paszowych i polega na poddawaniu pełnych lub wcześniej poddanych obróbce np. obłuszczonych bądź rozdrobnionych nasion zbóż, nasion roślin oleistych, czy też śrut poekstrakcyjnych i innych materiałów paszowych działaniu promieniowania podczerwieni o długości fali 1,8-3,4 µm, które stanowi element wpływający na zmianę właściwości fizycznych i chemicznych materiałów paszowych.

Działanie promieniowania podczerwonego na materiał paszowy powoduje pobudzenie molekuł budujących tenże materiał, wprawiając je w wibracje. Efektem wibrowania molekuł jest powstawanie tarcia, co powoduje bardzo szybki wzrost temperatury i, co za tym idzie, ciśnienia pary wodnej wewnątrz cząstek materiału paszowego poddawanego obróbce.

Para wodna w materiale paszowym powstaje na skutek gwałtownego jego podgrzania. Temperatura mikronizowanego materiału paszowego podnosi się w ciągu 50 sekund do 90^oC, a w ciągu 90 sekund do 110-130^oC i wyższej, nawet przy dłuższym działaniu promieniowania do 230-250^oC. Działanie tak wysokiej temperatury jest krótkotrwałe, najczęściej 45-90 sekund, w zależności od rodzaju materiału paszowego. Ziarno zbóż dla przykładu poddawane jest promieniowaniu ok. 50 sekund i po tym czasie w ziarniakach występuje już efekt żelatynizacji skrobi. Po opuszczeniu mikronizatora następuje szybkie chłodzenie mikronizowanego materiału paszowego i najczęściej jego gniecenie na płatki.

Mikronizacja należy do grupy procesów określanych mianem HTST (high temperature – short time), a więc materiał paszowy jest przez kilkadziesiąt sekund podgrzewany do wysokiej temperatury (pow. 130^oC) i następnie chłodzony. 

Łukasz Łowiński

Przemysłowy instytut Maszyn Rolniczych, Poznań

Gnojowica zagospodarowana – pompy

Gnojowica jest medium trudnym do poskromienia i niezwykle agresywnym. Warto dbać, aby wszystkie urządzenia w gospodarstwie, używane do jej zagospodarowania i transportu były solidnie wykonane, z najlepszych materiałów i utrzymane w dobrym stanie, dzięki temu można liczyć na ich poprawną i długą bezawaryjną pracę.

Poza opisanymi w ubiegłym miesiącu mieszadłami do gnojowicy stosowanymi w gospodarstwach ważne jest także dobranie odpowiedniego rodzaju pomp do zbiornika i używanego systemu transportu gnojowicy na pola. Pompy w swoim podstawowym zakresie mają za zadanie transportować gnojowicę ze zbiorników magazynujących (pośrednich i głównych) systemami rur bezpośrednio do rozlewaczy na polu, jeśli znajduje się ono w bezpośrednim sąsiedztwie zbiornika lub napełniając zbiornik wozu asenizacyjnego wykorzystywanego do przewożenia gnojowicy na pola. W systemach zagospodarowania gnojowicy w gospodarstwie wykorzystuje się także maceratory homogenizujące gnojowicę przed jej umieszczeniem w zbiorniku wozu asenizacyjnego, a także separatory gnojowicy pozwalające na oddzielenie frakcji stałej i zmniejszenie objętości wywożonego nawozu.

Pompy podzielić można, ze względu na rodzaj instalacji na: stacjonarne umieszczone wewnątrz zbiornika lub na zewnątrz, niestacjonarne – montowane na kołowym wózku jezdnym z układem do stabilizacji położenia w czasie pracy i transportowany przy użyciu ciągnika oraz pompy nabudowane bezpośrednio na wozach asenizacyjnych. Ze względu na sposób działania wyróżnić można pompy pionowe (wałowe), zatapialne oraz rotacyjne.

Producenci starają się dodawać dodatkowe funkcjonalności, takie jak noże przeciwtnące zwiększające rozdrobnienie medium i zapobiegające zapychaniu się systemu, czy funkcja mieszania gnojowicy w zbiorniku lub przepłukiwania komór, co oczywiście ma wpływ na rozwój i skomplikowanie budowy pomp. Tu zaznaczyć warto, że większość spotykanych na rynku pomp jest dobrze przystosowana do pracy z dużą ilością miękkich zanieczyszczeń organicznych, w tym również elementów długich i włóknistych (słoma, sznurek) i pozwala na pompowanie medium o zawartości do 12-13% suchej materii.

Najczęściej stosowane w zbiornikach magazynowych są stacjonarnie montowane pompy wałowe lub zatapialne, napędzane silnikiem elektrycznym. Pompy wałowe stosuje się dla głębokości zbiornika od 1,5 do 5 m, a zatapialne nawet do 20 m i pH medium w zakresie 5-13.