Przemysław pyta: Upały wywołują stres cieplny u świń. Czy taki stres może wpływać na knury, a jeśli tak, to jak można temu zapobiegać?
Płodność knura normalnie odpowiada za 50% genetyki potomstwa, ale potencjalnie może być odpowiedzialna nawet w 100%, jeśli jakość nasienia z jakichś powodów jest bardzo niska i powoduje spadek zapłodnienia oraz – w konsekwencji tego spadku – mniejszą liczbę prosiąt w miocie. Wynikające z tego kłopoty dotyczą zarówno tych producentów trzody chlewnej, którzy stosują sztuczne zapłodnienie, jak i tych, którzy z różnych powodów stosują naturalne krycie loch. Jednym z powodów gorszej jakości nasienia knurów jest stres cieplny, wywołany wysoką temperaturą w czasie upałów.
Sperma jest wytwarzana w jądrach znajdujących się w worku mosznowym w temperaturze o 2–4°C poniżej temperatury ciała knura (38,5–39,5°C). W podwyższonej temperaturze proces wytwarzania plemników w jądrach ustaje. Temperatura jąder odgrywa tu zasadniczą rolę, warto o tym pamiętać!
Ponieważ jedna trzecia jąder u knura znajduje się we wnętrzu jego ciała, mechanizm utrzymywania niższej temperatury tego ważnego w procesie zapłodnienia narządu jest mniej skuteczny aniżeli ma to miejsce u innych ssaków, u których worek mosznowy z jądrami pozostaje w całości na zewnątrz ciała.
Nie powinien być zatem dla nikogo zaskoczeniem fakt, że stres cieplny spowodowany wysoką temperaturą w okresie letnich upałów może wpływać negatywnie na proces wytwarzania spermy, a tym samym na skuteczność rozpłodową knurów, nawet przez kilka tygodni. Jądra pracują wytwarzając plemniki w kanalikach nasiennych bez przerwy (wnętrze jąder to plątanina kanalików). Plemniki, przechodząc przez kanaliki, mają wystarczająco dużo czasu, aby prawidłowo się rozwinąć. Rozwój plemników nazywany spermatogenezą trwa około 8–10 tygodni! Jeśli w procesie wytwarzania i dojrzewania plemników nastąpi zaburzenie, powrót do poprzedniego stanu może więc trwać nawet kilkanaście tygodni. Tak, nie kilkanaście dni, ale tygodni… Straty z tego powodu mogą być ogromne!
Co można w tej sytuacji zrobić? Przede wszystkim należy podjąć wszelkie działania chroniące knury przed negatywnym wpływem stresu cieplnego. Bardzo ważnym elementem jest przestrzeń, w której musi przebywać knur, wynikająca z powierzchni przeznaczonego dla niego kojca. Knur musi mieć miejsce do swobodnego położenia się. Jeśli posadzka w kojcu dla knurów ścielona jest słomą, w okresie upałów, niech warstwa tej ściółki będzie jak najcieńsza. Zrozumiałe, że taką ściółkę trzeba będzie częściej wymieniać, ale mniejsza ilość słomy na posadzce pozwoli knurom skuteczniej chłodzić swe ciało, a właściwie swoje jądra.
Jeśli rzeczywiście mamy do czynienia z wysokimi temperaturami w letnich miesiącach, należy bezwzględnie badać jakość nasienia także przez kilkanaście tygodni po ustaniu tych upałów. Jeżeli nasze możliwości ograniczenia negatywnego wpływu wysokiej temperatury w czasie upałów na jakość nasienia utrzymywanych przez nas knurów nie są wystarczające, może warto w tym okresie (i potem także przez kilkanaście tygodni) skorzystać ze sztucznego unasieniania. Aż do momentu, kiedy parametry nasienia wytwarzanego przez nasze knury nie powrócą do normalnej jakości.
Niestety, knury w upałach wykazują mniejsze libido i mniej chętnie chcą kryć podstawiane im lochy. Gorzej sprawują się też w stymulowaniu rui u loch jałowych po odsadzeniu prosiąt, mniej skuteczne są także w pomaganiu przy wykrywaniu rui u tych loch. Dotyczy to zwłaszcza starszych knurów; młodsze knury są mniej wrażliwe na stres cieplny i nieco lepiej sprawują się jako szukarki. Warto zatem mieć w pogotowiu na okres upałów młode knury. Obserwacje z praktyki wskazują, że zmuszanie knurów do aktywności rozpłodowej w okresie upałów wywołuje u nich skutki podobne do tych, jakie powoduje stres cieplny. A to, jak wiadomo, może skończyć się pogorszeniem jakości wytwarzanego nasienia nawet przez kilkanaście tygodni.
Stres cieplny obniża apetyt u zwierząt, które zjadają mniej paszy. Spadek masy ciała może być sygnałem, że knury zużywają własne zapasy energii, co wskazuje, że proces spermatogenezy może ulegać zakłóceniu, a jakość nasienia będzie gorsza. Oczywiście, knury w tym okresie muszą mieć nieograniczony dostęp do świeżej i czystej wody do picia. Mogą one wypijać nawet 8–10 litrów wody dziennie; przepływ wody w poidle należy ustawić na 2 l/minutę.
W okresie upałów należy skrupulatnie obserwować zmianę warunków środowiskowych w pomieszczeniu z knurami. Pomoże w tym m.in. codzienny pomiar minimalnej i maksymalnej temperatury dobowej oraz jej zapisywanie w dzienniku pracy na fermie. Każdy dzień z temperaturą powyżej 23°C może stanowić źródło stresu cieplnego i dlatego należy starannie kontrolować jakość nasienia knurów po upływie kilku tygodni od takiego dnia. Warto zastosować też zraszacze lub zamgławianie pomieszczeń z knurami oraz ustawić dodatkowe wentylatory, zwiększając przepływ powietrza, co poprawia efektywność schładzania zmoczonej skóry u knurów.
Opr.: ACONAR
