Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Maślan sodu – dodatek stymulujący dla świń

Błona śluzowa jelit stanowi naturalną barierę ochronną organizmu. Kosmki jelitowe mają za zadanie zwiększyć powierzchnię wchłaniania jelita cienkiego, a stan kosmków jelitowych decyduje o zdolności wchłaniania substancji odżywczych do krwi.

Na rozwój nabłonka jelitowego mają wpływ czynniki wzrostu, hormony, patogeny i czynniki żywieniowe. Najpoważniejsze zmiany w strukturze jelita przypadają na okres początkowy życia prosiąt, tj. moment urodzenia i odsadzenia. Zmiana rodzaju i formy pokarmu oraz stres zwią­zany z odsadzeniem od lochy generują zmiany histologiczne i biochemiczne w jelicie cienkim. Są one wynikiem spadku zdolności tra­wiennych i absorpcyjnych jelita. Ich skutkiem jest atrofia kosmków jelitowych poprzez na­silenie procesu złuszczania komórek na szczytach kosmków, albo przez zahamowa­nie proliferacji komórek w kryptach jelito­wych. W optymalnych warunkach odbudowa uszkodzonych kosmków jelitowych następuje po 5 – 7 dniach od odsadzenia, jednak w wyniku braku odporności często dochodzi do uszkodzenia kosmków jelitowych przez bytujące w przewodzie pokarmowym bakterie, co prowadzi do wystąpienia biegunki.

Rozwojem kosmków jelitowych można sterować poprzez stosowanie dodatków paszowych, które stymulują ich wzrost i wpływają na mikroflorę przewodu pokarmowego. Kwasy organiczne należą do substancji, które w przewodzie pokarmowym tworzą warunki sprzyjające rozwojowi kwasolubnych bakterii kwasu mlekowego, natomiast hamują rozwój pałeczek i laseczek beztlenowych.

Pochodne kwasu masłowego są substancjami coraz częściej spotykanymi na polskim rynku dodatków paszowych (Tabela 1). Kwas masłowy jest jednym z krótko łańcuchowych kwasów tłuszczowych o szkielecie składającym się z czterech atomów węgla (Rys.1a). W warunkach naturalnych kwas masłowy i jego pochodne powstają w trakcie przemian metabolicznych jako produkty końcowe bakteryjnego rozkładu włókna w okrężnicy. Lotny kwas masłowy ulega tam absorpcji przez dyfuzję pasywną. Maślany wchodzą ponadto w przemiany biochemiczne podczas cyklu kwasu cytrynowego i są przekształcane do acetylo-CoA.

W badaniach eksperymentalnych i w praktyce, zamiast kwasu masłowego jest stosowany maślan sodu (Rys. 1b) lub wapnia. Czysty kwas masłowy występuje w formie cieczy, dlatego nie znajduje praktycznego zastosowania w paszach. Sole sodowe i wapniowe kwasu masłowego występują natomiast w formie preparatów sypkich (Fot. 1). Substancje te nie są niebezpieczne i łatwo rozpuszczają się w wodzie. Są to ciała stałe o zabarwieniu od białego do kremowego i o charakterystycznym zapachu. Niejaki problem, szczególnie z punktu widzenia człowieka, może stanowić dość ostry i nieprzyjemny zapach tych preparatów, jednakże świniom w zasadzie on nie przeszkadza. Często też ogranicza się nieprzyjemny zapach maślanów poprzez ich otoczkowanie.