Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Preparaty enzymatyczne stosowane w paszach dla trzody

Enzymy należą do najbardziej popularnych dodatków paszowych. Obecnie znanych jest ok. 4 tys. enzymów, jednak nie wszystkie typy znajdują zastosowanie w żywieniu zwierząt.

Enzymy zostały generalnie podzielone na 6 klas w zależności od rodzaju katalizowanych reakcji na:

• oksydoreduktazy (E.C.1) – katalizujące reakcje utleniania i redukcji,
• transferazy (E.C.2) – katalizujące przenoszenie grup chemicznych pomiędzy różnymi związkami,
• hydrolazy (E.C.3) – katalizujące rozkład wiązań chemicznych z udziałem cząsteczki wody,
• liazy (E.C.4) – katalizujące rozkład wiązań chemicznych bez udziału cząsteczki wody,
• izomerazy (E.C.5) – katalizujące przekształcenia wewnątrz cząsteczki,
• ligazy (E.C.6) – katalizujące syntezę wiązań pomiędzy substratami.

W żywieniu zwierząt zastosowanie znalazły głównie hydrolazy, które należą do enzymów trawiennych, naturalnie występujących w organizmach żywych. Dzieli się je na enzymy proteolityczne (rozszczepiające cząsteczki białka do wolnych aminokwasów), amylolityczne (rozszczepiające cząsteczki węglowodanów) oraz lipolityczne (rozszczepiające wiązania estrowe w tłuszczach). Enzymy to dodatki paszowe o szerokim spektrum działania:

• zwiększają wykorzystanie energii w paszach (enzymy rozkładające składniki włókna), i strawność składników pokarmowych (węglowodanów, białek, tłuszczów i związków mineralnych), przez co przyczyniają się lepszego wykorzystania paszy i poprawy przyrostów masy ciała,
• wpływają na zmniejszenie wydalania azotu (proteazy) i fosforu (fitaza) do środowiska,
• eliminują z pasz substancje o charakterze antyżywieniowym (fityniany, NSP), przez co ograniczają występowanie biegunek, zwiększają wartość pokarmową pasz o gorszej jakości i tańszych.

Enzymy paszowe muszą spełniać wiele wymogów zanim zostaną dopuszczone do obrotu, m.in. powinny:

• charakteryzować się wysoką aktywnością enzymatyczną, szczególnie w górnym odcinku przewodu pokarmowego,
• wykazywać odporność przy zmianie warunków pH w przewodzie pokarmowym, a szczególnie odporność na trawienie przez proteazy pochodzenia endogennego,
• cechować się czystością mikrobiologiczną i brakiem negatywnego wpływu na zdrowie zwierząt.

Preparaty enzymatyczne są produkowane w postaci sypkiej lub ciekłej. Można je poddawać procesom granulacji lub innym procesom termicznym pod warunkiem, że ich odporność na działanie wysokiej temperatury jest zwiększona np. poprzez otoczkowanie.

Stosowanie enzymów w paszach dla zwierząt monogastrycznych jest szczególnie uzasadnione u zwierząt młodych z nie w pełni rozwiniętym aparatem enzymatycznym oraz słabo rozwiniętą mikroflorą przewodu pokarmowego, a także u zwierząt starszych, którym podaje się pasze o gorszej jakości i niższej strawności. Enzymy działają w przewodzie pokarmowym bardzo szybko. Jedna cząsteczka jest zdolna przeprowadzić reakcję wielu tysięcy cząsteczek substratu, więc udział ich nie przekracza zwykle 0,15 – 1,0 kg na tonę paszy.

Głównym zadaniem enzymów jest rozkład substancji posiadających „nietypowe” wiązania chemiczne, tzn. takie, które nie mogą być wykorzystane przez zwierzęta ze względu na brak odpowiednich enzymów endogennych. Związki o takim charakterze często zalicza się do czynników antyżywieniowych. Występują one powszechnie w paszach pochodzenia roślinnego. Należą do nich głównie nieskrobiowe polisacharydy (NSP) i fityniany.