lek. wet. Paweł Wróbel

Specjalista Chorób Trzody Chlewnej i Rozrodu Zwierząt

Dyzenteria u trzody chlewnej

Dyzenteria świń jest chorobą przebiegającą u trzody chlewnej z objawami krwotoczno-martwicowego zapaleniem żołądka i okrężnicy (czasami również jelita ślepego), co opisuje sama łacińska nazwa choroby Gastrocolitis haemorrhagica necroticans suum. Pojawienie się u zwierząt przypadków biegunki, gdzie rozwolniony kał zawiera dużo smużek śluzu, jest szklisty, zawiera pozostałości niestrawionych resztek paszy i/lub świeżej krwi jest głównym objawem chorobowym, który zwykle jest wystarczający do podejrzewania tej specyficznej jednostki chorobowej układu pokarmowego świń.

Dyzenteria świń po raz pierwszy została rozpoznana w 1921 roku w USA, sam czynnik wywołujący dyzenterię pozostawał nierozpoznany, aż do 1971 roku. Początkowo dyzenteria powodowała olbrzymie straty produkcyjne i właściwie nie można jej było skutecznie opanować. Dopiero zastosowanie organicznych pochodnych arsenu, przyniosło pozytywne efekty w podejmowanych próbach kontrolowania choroby u zakażonych świń.

Etiologia dyzenterii świń

Dyzenteria świń wywoływana jest przez gram-ujemną bakterię przypominającą kształtem korkociąg (krętek) nazwaną Brachyspira hyodysenteriae. Bakteria ma silne właściwości hemolityczne, tj. powoduje rozkład krwi oraz jest bakterią beztlenową – żyje w warunkach bez dostępności tlenu, który jest dla niej szkodliwy.

Brachyspira hyodysenteriae jest bakterią, która wykazuje ogromne zdolności do przetrwania poza organizmem świni – dla przykładu:

– w zbiornikach z gnojowicą przeżywalność bakterii wynosi około 2 miesięcy (temperatura około 7-8°C),

– w sprzyjających warunkach, tj. temperatura jesienno-zimowa 4-8°C, przy braku słońca –bakteria jest w stanie przeżyć np.

a) w odchodach nawet 3 miesiące,

b) w ziemi 18 dni,

– bakteria w organizmie myszy może być wykrywalna nawet przez 180 dni od zarażenia,

– szczury dla odmiany mogą być nosicielami bakterii tylko przez kilka dni,

– udowodniono, że nawet psy mogą być zagrożeniem dla świń przez 13 dni,

– niektóre gatunki much, mogą być zagrożeniem dla świń, ponieważ Brachyspira może być przez nie roznoszona przez kilka dni.

Przeżywalność bakterii drastycznie spada w warunkach letnich, tj.:

– temperatura powyżej 30°C zmniejsza jej przeżywalność do mniej niż 3 dni,

– promieniowanie słoneczne UV zabija Brachyspira hyodysenteriae bardzo szybko.

Bakteria wrażliwa jest również na zmiany pH, tj. wysokie pH powyżej 8 redukuje populację bakterii bardzo skutecznie.

Źródła zakażenia

Głównym źródłem zakażenia dla świń, jest wprowadzenie do stada zwierząt podklinicznie zakażonych dyzenterią. W organizmie świń, bakteria była wykrywana jeszcze na 90 dni po przechorowaniu choroby. Szybkość rozprzestrzeniania się choroby w obrębie stada zależy głównie od:

– system utrzymania zwierząt (ściołowy lub na rusztach, cpp-cpp, tj. całe pełne – całe puste),

– przestrzegania zasad bioasekuracji i higieny na fermie,

– organizacji pracy na fermie (przemieszczanie się ludzi, zwierząt oraz transportu fermowego) itd.,

– systemu produkcji (tygodniowy, trzytygodniowy itp.),

– systemu hodowli zwierząt (pełen cykl w jednym miejscu lub w różnych miejscach – multisite).

Ważnym źródłem zakażenia są również wszelkie środki transportu zanieczyszczone odchodami świń – transport między fermowy oraz transport zwierząt do rzeźni.

Łukasz Łowiński

Przemysłowy instytut Maszyn Rolniczych, Poznań

Kompostowanie przy użyciu gnojowicy

Kompostowanie jest metodą uszlachetniania nawozu zdecydowanie niedocenioną przez rolników w Polsce. Prawdopodobnie fakt ten wynika z ograniczonej wiedzy na ten temat, gdyż możliwości sprzętowe nie są na chwilę obecną problemem, a korzyści wynikające z kompostowania aż trudno zliczyć.

Czym jest kompostowanie

Kompostowanie jest procesem zachodzącym w warunkach aerobowych, będącym efektem działania mikroorganizmów – bakterii tlenowych w warunkach dostępu tlenu, w odpowiedniej temperaturze i wilgotności, prowadzącym do częściowej mineralizacji i humifikacji materii organicznej. W procesie mineralizacji następuje przemiana substancji organicznych w związki mineralne. W trakcie procesu mineralizacji następuje utlenienie substancji organicznych do produktów takich, jak: dwutlenek węgla, woda, azotany, fosforany i siarczany. Proces humifikacji polega na przekształceniu resztek roślinnych i zwierzęcych w próchnicę, która z kolei warunkuje urodzajność gleb.

Kompostowanie może być stosowane po mechanicznej separacji frakcji stałych z gnojowicy świńskiej lub po dodaniu suchego materiału organicznego do względnie stałej, wilgotnej frakcji. Frakcjonowanie gnojowicy można prowadzić z wykorzystaniem różnych metod i technik, np.: sedymentacji, przesiewania, odwirowania, odwodnienia, filtracji ciśnieniowej, filtracji membranowej czy też na drodze rozdziału chemicznego spowodowanego dodatkiem koagulantów i flokulantów, jednak metodą ostatnio najpopularniejszą, wygodną, wydajną i opisywaną na łamach tego czasopisma są separatory do gnojowicy.

Proces jest względnie prosty i może być zastosowany na małą skalę, ale wymaga kontroli w celu uniknięcia procesów beztlenowych, które prowadzą do niepożądanego odoru. Jeśli wymagany jest proces kontroli i redukcji emisji, wówczas potrzebna jest bardziej skomplikowana instalacja dla efektywnej obsługi.

Proces kompostowania przebiega w trzech podstawowych fazach:

Faza pierwsza (termofilna) – charakteryzuje się samoczynnym i gwałtownym wzrostem temperatury do około 70°C przez okres 10-14 dni. W tym czasie rozwijają się gwałtownie wszelkie mikroorganizmy, szczególnie bakterie termofilne. W procesach metabolizmu tych bakterii ulegają utlenieniu substancje białkowe, węglowodany, kwasy organiczne, tłuszcze itp. Wysoka temperatura niszczy poczwarki owadów, jaja robaków oraz przeważającą część bakterii z grupy coli. Osiągnięcie tej fazy, jest możliwe przy stałym doprowadzaniu tlenu, bowiem w przeciwnym przypadku może dojść do utworzenia się warunków beztlenowych. Będzie to zjawisko niekorzystne, a sam materiał nie ulegnie korzystnym przemianom.

Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Wykorzystanie nanotechnologii w produkcji trzody chlewnej

Nanotechnologia to technika tworzenia i operowania materią w nano skali, czyli cząstkami, w których co najmniej jeden wymiar nie przekracza 100 nm, tj. na poziomie pojedynczych atomów i cząsteczek. Dzięki rozdrobnieniu do skali nano, cząstki nabywają nowych właściwości, istotnie różniących się od makrostruktur, stanowiących ten sam związek chemiczny. Nanocząstki są powszechnie obecne w środowisku, gdyż w sposób naturalny powstają w skutek erozji, wybuchów wulkanów, rozkładu materiałów geologicznych lub organicznych. Znaczne ilości nanocząstek pojawiają się także w wyniku działalności człowieka, zarówno jako produkty uboczne (produkty spalania, odparowywania, utleniania, spawania, gotowania) oraz nanocząstki projektowane.

Rodzaje nanocząstek

Nanocząstki charakteryzują się różną budową, kształtem i właściwościami, łącząc się ze sobą w nanomateriały (fot. 1). Pod względem strukturalnym nanocząstki mogą być zawieszone w fazie gazowej w postaci aerozolu, w fazie ciekłej w formie roztworu koloidalnego lub osadzone w strukturze ciała stałego. Można je też podzielić na nieorganiczne, organiczne, emulsje, zawiesiny i nanoglinki.

Do najpopularniejszych nanozwiązków nieorganicznych zalicza się nanometale, a w szczególności: nanosrebro, nanozłoto, nanomiedź, nanoplatynę i nanopallad.Rozpylone nanocząstki pozwalają uzyskać nanokoloidy o silnym działaniu grzybobójczym i bakteriobójczym. Nanocząstki organiczne obejmują białka, tłuszcze i cukry, i mogą być wykorzystane do zwiększenia wartości odżywczej składników pokarmowych w żywności i paszach poprzez poprawę lub zmianę efektów ich działania. Są one najczęściej stosowane w formie nanokapsułek dostarczających do żywności np. witaminy, bez wpływu na jej smak i wygląd.

Nanokapsułki zamykają składniki odżywcze we wnętrzu swojej struktury i przenoszą je przez przewód pokarmowy do krwioobiegu, zwiększając ich biodostępność w docelowych miejscach, a ograniczając wpływ enzymów w miejscach niepożądanych. Do nanomateriałów należą także pochodzące z roślin nutraceutyki, stosowane jako dodatki paszowe i żywieniowe, np. micele, liposomy czy biosensory.

Innym rodzajem nanostruktur mogą być np. fulereny – struktury składające się z 60-80 atomów węgla ułożonych w sferyczne kształty, stosowane np. do kontrolowanego uwalniania leków lub dendrymery – rozgałęzione, struktury, które, mogą służyć jako nośniki dla leków, uwalniając je w pożądanym miejscu, a także tzw. kropki kwantowe, czyli kryształy nanometryczne przeznaczone do zastosowań optycznych i elektronicznych.