Odpowiedzi na pytania z TCh numer 07/2009

Kontynuując odpowiedź na pytania zadane na Forum przez „alwaro4”, dotyczące układania mieszanek, podpowiadamy na co zwrócić uwagę w przypadku bilansowania białka ogólnego i lizyny.

W czerwcowym wydaniu „Trzody Chlewnej” ułożyliśmy recepturę paszy dla świń na drugi okres tuczu (powyżej 65-70 kg mc do końca tuczu) złożonej z pszenicy (40%), jęczmienia (40%), żyta (10%) i koncentratu Supremus Digest T (10%), która ma następującą wartość pokarmową

·        13,06 MJ EM [(400 x 13,9 + 400 x 12,6 + 100 x 13,3 + 100 x 11,3) : 1000]

·        13,91 % białka ogólnego [(400 x 11,9 + 400 x 11,0 + 100 x 9,5 + 100 x 38,0) : 1000]

·        7,71 g lizyny [(400 x 3,2 + 400 x 3,9  + 100 x 3,7 + 100 x 45,0) : 1000]

Zawartość białka i lizyny są zgodne z dziennym zapotrzebowaniem tuczników (przy spożyciu 2,8 kg paszy/dzień), ale mieszanka jest trochę za bogata w energię.

Jeżeli zmniejszymy w paszy udział pszenicy i zwiększymy udział jęczmienia (Tabela 1), to zawartość energii metabolicznej i białka ogólnego będą niższe, natomiast zawartość lizyny wzrośnie. Poprawi się w ten sposób wartość pokarmowa paszy, bo zawartość lizyny w paszy dla świń jest ważniejsza niż zawartość białka. Zawartość białka w paszy w stosunku do energii wzrośnie o 3,04 %, natomiast lizyny wzrośnie aż o 7,34 % (Tabela 1).

Tabela 1. Zawartość energii metabolicznej, białka ogólnego i lizyny w 1 kg gotowej paszy oraz białka ogólnego i lizyny w przeliczeniu na 1000 kcal EM przy różnym udziale pszenicy i jęczmienia (udział żyta i koncentratu w każdej paszy taki sam)

¹ procentowy udział w gotowej paszy = pszenica : jęczmień : żyto : koncentrat 10%

² Stosunek białka ogólnego (w %) do energii metabolicznej (MJ)

³ 1 MJ = 238,8 kcal

Powyższe wyliczenia są wyłącznie teoretyczne; przyjęliśmy bowiem średnią zawartość energii, białka ogólnego i lizyny w zbożach. W praktyce zawartość białka i aminokwasów w zbożach mogą się zmieniać w zależności od odmiany danego zboża, poziomu nawożenia czy żyzności gleby. Zobaczmy, jak zmieni się zawartość białka i lizyny w paszach (Tabela 2), gdy kolejne partie zbóż będą miały zawartość białka i lizyny o 5 lub 10 % niższą lub wyższą w porównaniu do tej, jaką przyjęliśmy obliczając wartość pokarmową pasz w powyższym przykładzie.

Jak widać, zmiany zawartości białka ogólnego i lizyny w tych paszach są dużo większe niż w przypadku zastąpienia prawie całej pszenicy ziarnem jęczmienia. To bardzo ważne i praktyczne stwierdzenie! Wartość pokarmowa gotowej paszy zależy bowiem w większym stopniu od tego, w jakim stopniu zmienia się zawartość składników pokarmowych w kolejnych partiach zbóż aniżeli od tego, czy udział tych zbóż w paszy zmienimy nawet o kilkadziesiąt procent. Często rolnicy starają się polepszyć wartość pokarmową paszy zmieniając udziały poszczególnych zbóż w gotowej paszy, ale jeśli nie znają dokładnej zawartości białka i lizyny w tych zbożach, to ich trud może być daremny, a nowa pasza będzie gorsza od poprzedniej!

Ze względu na ograniczony zakres odpowiedzi musimy pominąć wpływ strawności białka i aminokwasów na wartość pokarmową gotowej paszy, a także typ krzyżówki świń, ich aktualny stan zdrowotny oraz warunki środowiskowe (temperatura, wilgotność, zagęszczenie w kojcach itp.). Pamiętajmy, że najlepszym sposobem oceny wartości pokarmowej naszej paszy są tuczniki i ich tempo wzrostu, mierzone w dłuższym, co najmniej kilkutygodniowym okresie czasu. W praktyce lepiej jest rzadziej zmieniać recepturę paszy, a częściej i dokładniej obserwować przyrosty tuczników, zużycie paszy i zmienność zawartości białka w zbożach, które używamy do wyprodukowania paszy. A do tego tak naprawdę zupełnie nie wiemy, co dzieje się z koncentratem, który zawsze kupujemy w dobrej wierze…

Tabela 2. Zawartość energii metabolicznej, białka ogólnego i lizyny w 1 kg gotowej paszy oraz białka ogólnego i lizyny w gramach na 1000 kcal EM przy takim samym udziale surowców w paszy (pszenica, jęczmień, żyto i koncentrat), ale przy niższej (o 5 lub 10 %) albo wyższej (o 5 lub 10 %) zawartości białka ogólnego i lizyny w zbożach

¹ Skład paszy: pszenica 40%, jęczmień 40 %, żyto 10 %, koncentrat 10%.

² Stosunek białka ogólnego (w %) do energii metabolicznej (MJ)

³ 1 MJ = 238,8 kcal

Opr.: aconar

Odpowiedzi na pytania z TCh numer 06/2009

alwaro4: No dobra, muszę ułożyć mieszanki pełnoporcjowe dla tuczników w okresach: pierwszy od 30-70 kg i drugi 70-110 kg, ale za groma mi nie chce się zbilansować. To czego ja mam wreszcie użyć? Mam to robić na bazie koncentratu Supremus Digest (b.o. 38%, EM 11,3MJ i lizyna 4,5%) lub premiksu Lidermix Super (liz 9%, 1,25EM, nie podali białka). Pierwszy okres koncentrat max 15%, drugi okres 10%, premiks 1-3%, 2-2,5%. Jakie teraz pasze mam użyć, żeby mi się zbilansowało? Energia jakoś wychodzi, ale tego białka zawsze dwa razy mniej niż powinno. A i jeszcze: Ile kosztuje lizyna syntetyczna? Z góry dzięki za odpowiedzi.

W majowej „Trzodzie Chlewnej” powiedzieliśmy, że układanie receptury mieszanki paszowej trzeba zacząć od ustalenia, jakie jest zapotrzebowanie na składniki pokarmowe przez świnie w kolejnych fazach ich wzrostu. Informacje na ten temat możemy znaleźć w książkach i na stronach internetowych.

Załóżmy, że chcemy przygotowywać recepturę paszy dla świń na drugą fazę tuczu (pow. 60-70 kg mc do końca tuczu). Tuczniki przy średnim przyroście masy ciała 750 g/dzień potrzebują w tym okresie dziennie (wg: Normy żywienia świń, 1993): 31,8 MJ energii metabolicznej, 382 g białka ogólnego i 21,5 g lizyny. Jeżeli dzienne spożycie paszy wyniesie średnio 2,8 kg/tucznika, to 1 kg gotowej paszy powinien zawierać:

·         11,36 MJ EM,

·         13,60 % białka ogólnego

·         7,68 g lizyny.

Teraz możemy przejść do drugiego etapu przygotowywania receptury paszy. Powiedzmy, że w silosach mamy pszenicę, jęczmień i żyto. Zboża są w każdej paszy głównie źródłem energii metabolicznej i białka ogólnego (Tabela 1). Jeśli zmieszamy 400 kg pszenicy, 400 kg jęczmienia i 100 kg żyta, to 1 kg tej mieszanki będzie zawierał:

·         13,26 MJ EM [(400 x 13,9 + 400 x 12,6 + 100 x 13,3) : 900]

·         11,23 % białka ogólnego [(400 x 0,119 + 400 x 0,110 + 100 x 0,095) : 900]

·         3,57 g lizyny [(400 x 0,032 + 400 x 0,039 + 100 x 0,037) : 900]

Tabela 1. Wartość pokarmowa zbóż*

* wg: 1. J. Sokół. Wartość pokarmowa i zastosowanie ziarna zbóż w żywieniu świń. Trzoda Chlewna, 2003, nr 10, str. 67-71.

2. S. Kondracki. Ziarno zbóż w żywieniu świń. Trzoda Chlewna, 2000, nr 12, 44-48

Przy dziennym spożyciu 2,8 kg takiej czysto zbożowej paszy tuczniki zjadałyby za dużo energii metabolicznej oraz za mało białka i lizyny. Naszą mieszankę zbóż uzupełnimy więc koncentratem Supremus Digest T zawierającym w 1 kg 11,3 MJ EM, 38 % białka ogólnego i 45 g lizyny (koncentrat zawiera też wszystkie potrzebne tucznikom witaminy, makro- i mikroelementy i inne dodatki). Do 900 kg mieszanki trzech zbóż dodamy 100 kg koncentratu Supremus Digest T i otrzymamy 1000 kg mieszanki, której każdy 1 kg będzie zawierał:

·         13,06 MJ EM [(400 x 13,9 + 400 x 12,6 + 100 x 13,3 + 100 x 11,3) : 1000]

·         13,91 % białka ogólnego [(400 x 11,9 + 400 x 11,0 + 100 x 9,50 + 100 x 38,00) : 1000]

·         7,71 g lizyny [(400 x 0,0032 + 400 x 0,0039  + 100 x 0,0037 + 100 x 0,045) : 1000]

Zawartość białka i lizyny są teraz zgodne z zapotrzebowaniem tuczników (przy spożyciu 2,8 kg paszy/dzień), ale mieszanka jest zbyt bogata w energię. Mimo to spróbujemy podać tucznikom taką paszę przez okres co najmniej dwóch-trzech tygodni notując codzienne spożycie. Byłoby jeszcze lepiej, gdyby udało się nam zważyć kilka tuczników przed podaniem tej paszy i te same tuczniki po dwóch-trzech tygodniach tuczu, aby określić średnie tempo wzrostu przy danym dziennym spożyciu paszy.

Jeżeli dzienne spożycie paszy będzie niższe niż 2,8 kg na sztukę (ilość zjadanej paszy zależy głównie od zawartości w niej energii metabolicznej, a nasza mieszanka ma jej trochę za dużo), to prawdopodobnie tuczniki będą zjadały dziennie za mało białka i lizyny. Będziemy musieli więc zmienić recepturę zwiększając udział koncentratu (zamiast np. pszenicy) lub zwiększyć udział jęczmienia kosztem pszenicy. Każde z tych rozwiązań spowoduje określone konsekwencje, o których opowiemy w następnej odpowiedzi.

Odpowiedzi na pytania z TCh numer 05/2009

alwaro4: No dobra, muszę ułożyć mieszanki pełnoporcjowe dla tuczników w okresach: pierwszy od 30-70 kg i drugi 70-110 kg, ale za groma mi nie chce się zbilansować. To czego ja mam wreszcie użyć? Mam to robić na bazie koncentratu Supremus Digest (b.o. 38%, EM 11,3MJ i lizyna 4,5%) lub premiksu Lidermix Super (liz 9%, 1,25EM, nie podali białka). Pierwszy okres koncentrat max 15%, drugi okres 10%, premiks 1-3%, 2-2,5%. Jakie teraz pasze mam użyć, żeby mi się zbilansowało? Energia jakoś wychodzi, ale tego białka zawsze dwa razy mniej niż powinno. A i jeszcze: Ile kosztuje lizyna syntetyczna? Z góry dzięki za odpowiedzi.

Alwaro4 zadał w swoim poście kilka bardzo ważnych pytań, które z pewnością nurtują na co dzień wielu producentów tuczników. Zanim jednak cokolwiek odpowiemy, spróbujmy trochę uporządkować pytania:

Pytanie/problem 1: „Muszę ułożyć mieszanki pełnoporcjowe dla tuczników w okresach: pierwszy od 30-70 kg i drugi 70-110 kg, ale za groma mi nie chce się zbilansować”.

Układanie receptur pełnoporcjowych mieszanek paszowych nie jest trudne. Z pewnością wymaga doświadczenia, ale przede wszystkim podstawowej wiedzy na temat dwóch zagadnień:

·        jakie jest zapotrzebowanie tuczników w pierwszym i drugim okresie tuczu na podstawowe składniki pokarmowe (energia metaboliczna, białko ogólne, niektóre aminokwasy, włókno, tłuszcz, witaminy, składniki mineralne),

·        jaka jest zawartość składników pokarmowych w surowcach paszowych i paszach uzupełniających (koncentraty, premiksy).

Informacje na temat zapotrzebowania tuczników na składniki pokarmowe można znaleźć w książkach poświęconych żywieniu świń czy szerzej – produkcji świń. Warto też wykorzystać informacje zawarte w „Normach żywienia świń” wydanych przez Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN w Jabłonnej. Jest to wprawdzie wydanie z 1993 r. (IFiŻZ PAN przygotowuje aktualizację), ale wiele z zawartych tam danych i informacji będzie bardzo przydatnych dla tych rolników, którzy chcą poprawić efektywność tuczu świń w swoim gospodarstwie. Wybrane tabele z tego wydania „Norm…” są dostępne w internecie pod adresem http://www.kzzigp.pl/nzswin.pdf.

Na stronach internetowych można znaleźć też inne opracowania, w których zawarte są informacje na temat zapotrzebowania świń na składniki pokarmowe, np.: http://www.polfamix.ucoz.ua/load/0-0-0-16-20   http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/182701.htm

http://www.ag.auburn.edu/~chibale/an11pigfeeding.pdf

http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=6016&page=R1

Wiele ciekawych informacji i danych na temat norm żywienia tuczników podał prof. dr E.R. Grela w swoim artykule „Żywienie prosiąt i tuczników z uwzględnieniem nowych norm DLG 2006” opublikowanym w „Trzodzie Chlewnej” w 2007 r. (nr 8-9, str. 71-75).

Warto pamiętać, że podane w różnych tabelach dane na temat zapotrzebowania tuczników na składniki pokarmowe powinno się traktować jako podstawową i ogólną informację. Szczegółowe zapotrzebowanie tuczników na składniki pokarmowe zależy bowiem od bardzo wielu czynników: rasy i kierunku użytkowania, rodzaju krzyżówki, dziennego spożycia paszy i tempa wzrostu, wieku, stanu zdrowotnego, warunków środowiskowych itd. Jeśli każdy z tych czynników zmienia się w naszej tuczarni, to będzie też zmieniało się zapotrzebowanie naszych tuczników na składniki pokarmowe. Chcąc przyjąć jakieś dane, dotyczące zapotrzebowania na składniki pokarmowe, za najbardziej właściwe dla naszych tuczników, musimy najpierw dokładnie określić typ (krzyżówkę) tuczonych w naszym gospodarstwie świń i warunki chowu, a potem zadbać o to, aby nie zmieniały się one w krótkich odstępach czasu.

Gdy już dokładnie określimy typ (krzyżówkę) świń oraz potrafimy kontrolować warunki tuczu, możemy w oparciu o zapotrzebowanie naszych tuczników na składniki pokarmowe rozpocząć przygotowywanie receptury pełnoporcjowej paszy dla nich. O tym, jak to zrobić, aby w gotowej paszy bilansowały się poszczególne składniki pokarmowe, powiemy w następnym miesiącu.

Na zakończenie, cena lizyny syntetycznej wynosi ok. 5,50 – 5,90 zł/kg netto.

Odpowiedzi na pytania z TCh numer 04/2009

Rej: Ja bym też kupił tak z 50 prosiąt, nie za drogo, ale 200 zł za sztukę dam. W następnym poście Rej wyjaśnia: Może 200 zł za prosiaka na dzień dzisiejszy to nie za dużo. Ale gdyby tak miało być przez kilka najbliższych lat, to myślę, że nie byłoby źle. W tej chwili wszyscy kupują prosięta. Jest takie stare przysłowie: „Drogo kupisz tanio sprzedasz”. Oby się nie sprawdziło…

Od kilku tygodni na FORUM www.trzoda-chlewna.com.pl jest coraz więcej informacji o wysokich cenach za prosięta. Na niektórych targowiskach cena za jedno prosię wynosi 200-250 zł (Golub Dobrzyń, Ujazd, Łącko, Mszana Dolna, Proszowice, Chorzele, Ostrołęka, Sierpc, Jedwabne, Kolno, Suwałki, Olecko), ale na innych targowiskach jedno prosię można kupić już za 120-135 złotych (Przemyśl, Mszczonów, Kędzierzyn-Koźle, Gryfice, Świdwin). W Polsce średnia cena za prosię w sprzedaży targowiskowej wynosiła w pierwszym tygodniu marca 176,26 zł i była wyższa o prawie 6 % w porównaniu do poprzedniego tygodnia (166,69 zł/prosię). W ostatnich kilku latach nie było tak wysokich cen za prosięta, chociaż w latach 2005/06 ceny prosiąt również były wysokie (Wykres 1).

SZCZYPIOREK napisał: Jeszcze kilka miesięcy temu jakoś nikt nie proponował 200 zł za prosiaka! Rej mu na to odpowiedział: Po 5 zł za żywą też nikt nie chciał jakoś dać! A tak na poważnie, to tucznik nic nie podrożał, tylko wrócił do realnej ceny sprzed kilku lat.

 Nie ma się co dziwić! Spada pogłowie loch, a popyt na prosięta wzrasta, bo zakłady mięsne są gotowe płacić 4,60-5,00 zł netto za kg żywca (Wykres 2) czy 5,80-6,20 złotych za kg tuczników skupowanych wg wbc (Wykres 3) i poziom tych cen ma nadal tendencję wzrostową. A jeśli do tego jeszcze wzrasta cena półtusz wieprzowych (Wykres 4).

Cena skupu tuczników 5 zł netto za kg żywca to dla rolników całkiem dobra cena skupu świń, zwłaszcza że ceny zbóż są nadal stosunkowo niskie w porównaniu do poprzednich lat. Potwierdzają to na FORUM posty w temacie: Ceny trzody. Ale czy tak będzie jeszcze za kilka miesięcy? Pewnie nikt nie potrafi dzisiaj odpowiedzieć na to pytanie. Sami rolnicy mają wątpliwości! Robek napisał: Za 200 zł prosiaka nawet na targu nie kupisz, ale ci co kupują z zagranicy po 300 zł niech uważają, bo EURO dzisiaj jest poniżej 4,50 zł!!!

Wysoka niepewność stabilizacji cen na rynku trzody chlewnej nie sprzyja spokojnej produkcji. Coraz częściej produkcja świń przypomina hazard, gdzie zwykłe szczęście oparte na dużym ryzyku wygrywa z fachowością. Szkoda, że tak się dzieje…

(Red.)

Uwaga! Wykresy 1, 2, 3 i 4 w „Trzoda Chlewna” (2009) nr 4, str. 10

Odpowiedzi na pytania z TCh numer 03/2009

LeOn997: Rok temu przejąłem chlewnię w cyklu zamkniętym na ok. 150 loch. Gdy zaczynałem, lochy były odsadzane nieregularnie (jak były „ładne prosiaki to odsadzamy”). Od początku roku rozpocząłem grupowanie loch w cykl trzytygodniowy. Mam teraz grupy po 25 loch, rozród opieram w 100% na zakupionym nasieniu ze SHiUZu. Od maja mam kłopoty z inseminacją loch. Lochy powtarzają ruję cyklicznie co 3 tygodnie (na 25 pokrytych 14-16 prośnych w 4 tygodniu). Powtarzają lochy jak i loszki remontowe. Lochy odsadzam w piątek ok. godziny 14 w „pojedynki”. Doświetlam pomieszczenie przez 12 h/dobę. Pierwiastki i lochy w słabej kondycji dostają PG + Witaminę E z Selenem. Dwa razy dziennie knur jest przeganiany po ganku. Od poniedziałku rana sprawdzam czy lochy tolerują dosiadanie. Te, które tolerują, są znaczone i za 10-12 godzin inseminowane pierwszy raz a następnie za 12 godzin drugi raz. Raczej nie ma problemów z rują (95% „wchodzi”). Lochy, które zostają zaproszone mają po 12-14 b. ładnych prosiąt. Poronień brak. Stado przebadane, praktycznie wolne od wszystkiego (jedynie mykoplazma) nasienie przechowywane w lodówce 17 stopni. Mam mikroskop i nawet oglądam nasienie pod mikroskopem (niby się rusza). Kończą mi się już pomysły, jak rozwiązać ten problem.

Trudno jest znaleźć prawidłową odpowiedź nie widząc tych loch, ich kondycji, sytemu ich utrzymania, żywienia, metody wyszukiwania rui, w końcu techniki wykonania zabiegu unasieniania itd. Z opisu wynika dość jednoznacznie, że może być to problem związany właśnie z zabiegiem inseminacyjnym, przede wszystkim z terminem jego wykonania. Jakość nasienia używanego do inseminacji jest systematycznie kontrolowana i, tak przynajmniej wynika z opisu – „…niby się rusza”, nie budzi ona zastrzeżeń!? Chociaż warto byłoby, aby ocenił je również jakiś specjalista (z doświadczeniem w ocenie, wymaganego jednak prawidłowego ruchu plemników). Lochy są odsadzane w piątek a pierwsze ruje są widoczne już w poniedziałek, a więc mówimy raczej o rujach wczesnych i prawidłowych (!?). W tym przypadku ruje bywają zazwyczaj dłuższe a tym samym czas owulacji późniejszy. I właśnie w związku z tym, lochy te powinny być raczej inseminowane nieco później, od momentu wystąpienia objawów zewnętrznych. Raczej po ok. 24 a nie 12 godzinach! Zdecydowanym błędem natomiast jest inseminowanie loch co 6 godzin! Optymalna przerwa pomiędzy zabiegami (również kryciem) musi być nie mniejsza niż 8 godzin; fizjologia rozrodu!

Podsumowując, lochy wykazują ruję w terminie (95%), nasienie dobrej jakości, powtórki regularne, czyli, ale bez obejrzenia fermy i zapoznania się z metodą rozrodu, możemy mówić tylko o sugestii, nie zaleceniu – należałoby natychmiast zmienić system inseminacji…

(Red.)