Leopold Tupalski

Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach

Oddział w Poznaniu

Zakład Odnawialnych Źródeł Energii

Agregaty prądotwórcze

Współczesne rolnictwo wykazuje wysoki stopnień mechanizacji i wykorzystania maszyn rolniczych, z których wiele jest zasilanych energią elektryczną. Jednocześnie w wielu działach produkcji rolnej niezbędna jest gotowość do pracy poszczególnych maszyn i urządzeń. Na przeszkodzie mogą stanąć przerwy w dostawach energii elektrycznej. Z pomocą mogą przyjść agregaty prądotwórcze, których wiele modeli oferowanych jest na rynku. Obecnie urządzenia te są wyposażane w nowoczesne układy sterowania, które ułatwiają eksploatację całego zespołu prądotwórczego.

Bezpieczeństwo energetyczne obszarów wiejskich

Jednym z głównych czynników decydujących o jakości dostaw energii elektrycznej jest niezawodność zasilania odbiorców. Pod tym względem nasz kraj wciąż dzieli dystans w porównaniu do państw zachodnioeuropejskich. Przykładowo, w latach 2004-2006 przerwy w dostawach energii elektrycznej w Polsce, określane powszechnie stosowanym wskaźnikiem SAIDI (ang. System Average Interruption Duration Index), wynosiły ok. 400 min./rok. Dla porównania, w tym samym okresie wskaźnik ten miał wartość 23 w Niemczech i Holandii, a w Portugalii 267. W Polsce trudności te wynikają głównie z nienajlepszego stanu technicznego infrastruktury energetycznej, który to problem jest szczególnie widoczny na obszarach wiejskich. Sieci wiejskie są w dużym stopniu wyeksploatowane, wymagając remontów i inwestycji. Biorąc pod uwagę uzależnienie gospodarki rolnej od dostaw energii elektrycznej, jakiekolwiek przerwy w jej dostawach są uciążliwe. Pod uwagę trzeba też wziąć starty ekonomiczne, szczególnie dotkliwe w przypadku intensywnej produkcji rolnej. Co prawda, zgodnie z prawem dostawca energii elektrycznej zobowiązany jest do zrekompensowania dłuższych przerw w zasilaniu, jednak wysokość takiej bonifikaty w praktyce jest symboliczna. W szerszej perspektywie problemy z zapewnieniem ciągłości dostaw energii elektrycznej mogą negatywnie wpływać na rozwój gospodarczy nawet całych regionów.

Jednym z rozwiązań powyższego problemu jest zastosowanie w gospodarstwie źródła energii elektrycznej zapewniającego zasilanie awaryjne, przy czym najprostszym środkiem służącym do tego celu jest agregat prądotwórczy.

Budowa i sposób doboru agregatu prądotwórczego

Agregaty prądotwórcze mają złożoną budowę, która zależy od rodzaju danej konstrukcji.

W uproszczeniu budowę agregatu można przedstawić następująco.

Silnik spalinowy – zamienia energię chemiczną zgromadzoną w paliwie na energię mechaniczną.

Prądnica, zwana również generatorem, jest sprzężona z silnikiem spalinowym i zamienia energię mechaniczną na energię elektryczną. W praktyce stosowane są prądnice synchroniczne prądu przemiennego. Oznacza to, że wirnik maszyny wiruje zgodnie i z tą samą prędkością jak pole magnetyczne.

Regulatory prędkości obrotowej i napięcia generatora.

Układy wzbudzenia, sterowania i rozruchu.

Aparatura łączeniowa. 

Mariusz Soszka

Doradca żywieniowy, Ostrówek

Prestartery i startery jako specyficzne pasze dla prosiąt

Jednym z najważniejszych i najtrudniejszych elementów prawidłowego odchowu prosiąt, wynikiem którego powinno być odchowanie maksymalnie dużej liczby silnych, zdrowych prosiąt, charakteryzujących się doskonałymi efektami produkcyjnymi w późniejszym tuczu czy reprodukcji jest żywienie.

Analizując wyniki produkcyjne uzyskiwane w chlewniach i prowadząc szczegółowe wywiady z producentami świń, śmiało można wysnuć wniosek, że większość chlewni w Polsce w sektorze odchowu prosiąt boryka się z podobnymi problemami, którymi są:

– zbyt wysoka śmiertelność prosiąt;

– zbyt niskie przyrosty dobowe;

– słabe pobranie i wykorzystanie paszy;

– duże zróżnicowanie wielkości i masy prosiąt;

– wszelakiego rodzaju problemy zdrowotne.

O ile na śmiertelność prosiąt i różnego rodzaju stany chorobowe wpływ ma szereg różnych czynników, o tyle na słabe przyrosty dobowe, pobranie i wykorzystanie paszy oraz zróżnicowanie masy prosiąt w miocie ogromny wpływ poza, czynnikami genetycznymi i organizacyjnymi ma żywienie. Wykazano, że przy odsadzaniu prosiąt w 28 dniu życia kluczowymi elementami dobrego startu do późniejszego tuczu, są wysoka masa ciała prosiąt w dniu odsadzenia oraz tempo wzrostu w okresie dwóch pierwszych tygodni po odsadzeniu.

Dokarmiać prosięta w okresie ssania

Wczesne dokarmianie prosiąt stanowi bardzo drażliwy temat, szczególnie podczas rozmów z producentami, którzy nie widzą sensu podawania prestarteru wcześniej niż w trzecim tygodniu życia ze względu na fakt, jak twierdzą, że prosięta go nie pobierają i się marnuje, a nawet jak pobierają, to wcale szybciej nie przyrastają. Teoria ta w części jest słuszna, ponieważ w przypadku, kiedy mamy mało liczny miot i lochę, która produkuje dużo, dobrej jakości mleka pobranie prestartera nie jest wielkie i faktycznie można powiedzieć, że przyrosty prosiąt, które pobierają mieszankę i jej nie pobierają są podobne, zwłaszcza, że w takich przypadkach nie wszystkie prosięta w miocie pobierają prestarter w tej samej ilości i od tego samego momentu. Musimy jednak wiedzieć, że zadaniem prestartera nie jest wyłącznie nakarmienie prosięcia, ale również szeroko rozumiany trening enzymatyczny i stymulowanie rozwoju przewodu pokarmowego.

Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Mieszane zakażenia układu oddechowego świń

W okresie ostatnich 20 lat choroby układu oddechowego świń stały się główną przyczyną strat w produkcji tego gatunku zwierząt. Inaczej, niż miało to miejsce w tradycyjnych systemach chowu oraz w okresie, kiedy obrót krajowy i międzynarodowy trzodą chlewną był ograniczony, aktualnie zasadniczą przyczyną ujawniania się tego typu chorób są zazwyczaj, mające miejsce jednocześnie bakteryjne i wirusowe zakażenia świń.

Do klinicznego ujawnienia się mieszanych zakażeń układu oddechowego (PRDC) zdecydowanie usposabiają niekorzystne warunki środowiskowe, w tym coraz większa koncentracja świń w stadzie oraz duże zagęszczenie chlewni (ferm) na określonym terenie.

Niekorzystne warunki środowiskowe są, między innymi, przyczyną osłabienia sprawności miejscowej i ogólnej (systemowej) odporności na infekcję.

Bakterie i wirusy biorące udział w mieszanych zakażeniach układu oddechowego, a w konsekwencji w etiologii PRDC, podzielić można na takie, które odgrywają znaczenie istotne (duże) oraz mniej istotne (małe), względnie stanowiące jego pierwotną i wtórną przyczynę (tab. 1 i 2). Należy dodać, że przy niekorzystnych okolicznościach drobnoustroje uznawane za wtórną przyczynę zachorowań mogą stać się, w określonych warunkach, patogenami bezwzględnymi. Warto podkreślić, że liczba drobnoustrojów, w stosunku do których wykazano udział w etiologii zakażeń układu oddechowego rośnie – co związane jest między innymi z rozwojem technik diagnostycznych.

Klinicznie, w przebiegu zakażeń układu oddechowego, stwierdza się zaburzenia ze strony górnych dróg oddechowych, w tym przede wszystkim kichanie lub kaszel (tab. 3 i 4). Niekiedy wyraźnie uwidaczniają się objawy ze strony płuc (przyspieszony oddech). Obserwuje się też osowiałość z powodu niedotlenienia. Ważnym objawem jest osłabiony apetyt, co uwidacznia się zmniejszonym dobowym zużyciem paszy w danym sektorze produkcji.

Sekcyjnie widoczne są zmiany zapalne, wytwórcze lub zanikowe w małżowinach nosowych, nieżyty krtani i tchawicy lub odoskrzelowe albo miąższowe zapalenie płuc. Stanom tym może towarzyszyć, lub występować jako główna zmiana, zapalenie opłucnej, zrosty opłucnej płucnej z opłucną ścienną i gromadzenie się płynu w jamie opłucnowej.

Fakt, że zakażenia mieszane są w Polsce, w zakresie skali wstępowania, problemem podobnym do stwierdzanego we wszystkich rozwiniętych rolniczo krajach Unii Europejskiej (UE) uwidoczniły wyniki prowadzonych aktualnie w Instytucie Weterynarii w Puławach badań epizootycznych (Dors i Czyżewska, 2013). Z prac tych, prowadzonych w chlewniach liczących co najmniej 20 loch, wynika, że po pierwsze – częstotliwość zakażeń mieszanych w naszych stadach nie odbiega zasadniczo od stwierdzanej w innych krajach Europy (tab. 5) i po drugie – wszystkie badane stada zainfekowane były co najmniej dwoma różnymi, ważnymi czynnikami chorobotwórczymi (tab. 6).

Marek Marczak

Stacja Unasieniania Loch w Legnicy

Mazowieckie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt Sp . z o.o. w Łowiczu

Produkcja nasienia, zasady wprowadzania nasienia do obrotu

Śledząc prasę branżową, nie da nie ulec się wrażeniu, że coraz więcej uwagi poświęcamy męskiej populacji trzody chlewnej, szczególnie tej wykorzystywanej inseminacyjnie.

Inseminacja odrywa najważniejszą rolę spośród biotechnik stosowanych w rozrodzie zwierząt gospodarskich, o czym świadczy fakt, że objętych jest nią prawie 90% krów i ponad 50% loch populacji stada podstawowego. Liczby te przesądzają o jej ogromnym znaczeniu praktycznym (ułatwienie organizacji rozrodu poprzez tworzenie grup technologicznych), inseminacja niesie również za sobą korzyści ekonomiczne wynikające przede wszystkim z optymalizacji wykorzystania nasienia knurów stacyjnych.

To budujące, że dostrzegamy jak ważną rolę w produkcji zwierzęcej odgrywa rozpłodnik (knur), który przecież stanowi połowę wartości stada, bynajmniej w kontekście przekazywanej informacji genetycznej. Można by zaryzykować stwierdzenie, iż wpływ knura na wyniki produkcyjne, a przede wszystkim hodowlane jest większy niż lochy, mierząc to ilością uzyskiwanego po nim potomstwa. Oczywiście jest to pewnego rodzaju skrót myślowy i uproszczenie, ponieważ finalnie jego rola jest zdecydowanie mniejsza niż udział lochy w realizowanym przedsięwzięciu, a przede wszystkim w aspekcie efektów produkcyjnych (liczba żywo urodzonych prosiąt, liczba prosiąt odsadzonych, liczba dni jałowienia itd.).

To efektywne wykorzystanie ejakulatów knurów stacyjnych, o którym pisałem wyżej, daje producentom możliwość (co jest bardzo ważnym argumentem szczególnie w przypadku chlewni prowadzących remont stada w oparciu o loszki produkowane we własnym gospodarstwie) zakupu znakomitej genetyki bez konieczności jednoczesnego wydatku kilku, a czasem nawet kilkunastu tysięcy złotych na zakup knura. Kupowane do stacji rozpłodniki poddawane są selekcji wynikającej z realizowanego przez każda stację, czy jak kto to woli centrum eksploatacji knurów, programu oceny i selekcji knurów. Na rozpłodniki inseminacyjne wybierane są osobniki najlepsze, zaryzykowałbym stwierdzenie wybitne, w reprezentowanej przez siebie rasie czy linii, pod względem cech oceny przyżyciowej oraz oceny stacyjnej ojca lub rodzeństwa i oceny użytkowości rozpłodowej matki.

W związku z tym, że pozyskiwanie ejakulatów od knurów przez bardzo wielu właścicieli gospodarstw wielkotowarowych, i nie tylko, uważane jest za nieskomplikowany proces, naturalną konsekwencją było uruchamianie przyfermowych laboratoriów produkcji nasienia. Czynnikiem determinującym taką decyzję najczęściej była chęć ograniczenia kosztów związanych z zakupem dawek inseminacyjnych w profesjonalnych Stacjach Unasieniania Loch. Gdyby rozpatrywać ten temat tylko w kontekście bezpośrednich kosztów produkcji dawki inseminacyjnej, sprawa nie podlegałaby dyskusji. Zestawiając ze sobą korzyści z konsekwencjami, kwestia ta nie wydaje się już tak do końca oczywista. Bowiem koszt utrzymania lochy, która z powodu zainseminowania jej niskiej jakości nasieniem powtórzy ruję po 21 dniach to ponad 100 złotych. Musimy pamiętać jak dużymi konsekwencjami obarczone są decyzje osób czy też firm, jak na przykład Mazowieckie Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt, zajmujących się pozyskiwaniem i obróbką ejakulatów knurów, mając na uwadze fakt, iż z jednego ejakulatu uzyskujemy średnio 20-30 dawek inseminacyjnych. Taka ilość porcji daje nam możliwość skutecznego zainseminowania 10-15 loch lub uzyskania takiej samej ilości „powtórek” powstałych w wyniku popełnionych błędów w czasie obróbki pozyskanego ejakulatu. W tej konkretnej sytuacji profesjonalizm firm zajmujących się produkcją nasienia knurów jest wartością zmaterializowaną, którą możemy wyrazić za pomocą konkretnych liczb, w moim rozumieniu wartą wydania tych pieniędzy.

Wojciech Niżański, Wiesław Bielas, Joanna Pasikowska

Katedra Rozrodu z Kliniką Zwierząt Gospodarskich

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Monitoringowe, wybrane dodatkowe badania nasienia knura

Dzięki rozwojowi sztucznej inseminacji świń w ciągu ostatnich dekad doszło do znacznej poprawy wartości genetycznej hodowanych obecnie ras oraz linii rasowych. Szacuje się, że na całym świecie ponad 40% z 85 mln, a w krajach Europy Zachodniej ponad 90% loch poddawanych jest zabiegom sztucznej inseminacji.

Atrakcyjność sztucznej inseminacji, jako jednej z metod sterowanego rozrodu świń, związana jest z możliwością redukcji liczby knurów, ograniczenia transmisji chorób przenoszonych drogą płciową oraz wzrostem wskaźników użytkowości rozrodczej loch. Przedłużona żywotność gamet knura, dzięki rozwojowi metod konserwacji, znacznie zwiększyła efektywność wykorzystania ejakulatu, zapewniając możliwość inseminacji loch, bez względu na czas wystąpienia odruchu tolerancji u samicy.

Wśród tysięcy samic, unasienionych nasieniem jednego knura, różnice w płodności loch są z reguły mniej istotne, dlatego wpływ płodności samca na uzyskane wskaźniki użytkowości rozrodczej samic, w takim przypadku staje się oczywisty.

W Stacjach, Centrach unasieniania loch i eksploatacji knurów pozyskiwane ejakulaty rutynowo poddawane są podstawowej ocenie laboratoryjnej. Ocena ta składa się z badań makroskopowych i mikroskopowych, natomiast wybrane badania dodatkowe wykonywane są okresowo lub w momencie obniżenia się jakości ejakulatu. 

Badanie makroskopowe nasienia składa się z oceny objętości, konsystencji, barwy, zapachu; mikroskopowe zaś z oceny odsetka plemników ruchliwych i o ruchu postępowym oraz z oceny gęstości. Mimo że niektóre z oznaczanych parametrów korelują z płodnością knura, kilku autorów uważa, że nie można na ich podstawie ustalić rzeczywistej płodności samca, ponieważ konwencjonalne, rutynowe metody oceny jakości nasienia cechują się niską powtarzalnością oraz zróżnicowaniem wyników.

Głównymi celami oceny nasienia jest prognozowanie jego potencjalnej zdolności zapładniającej oraz podjęcie decyzji o eliminacji samców stale oddających ejakulaty o obniżonej wartości.

Podstawowym narzędziem znajdującym się w laboratorium oceny nasienia jest mikroskop świetlny, wyposażony w stolik grzewczy, kontrast fazowy oraz przyrządy, czy urządzenia do kontroli gęstości nasienia. Ocena mikroskopowa nasienia może być jednak obarczona subiektywnością interpretacji wyników (zależy od kwalifikacji personelu) oraz niereprezentatywnością (niska liczba ocenianych plemników w próbce z wyjściowego ejakulatu). W związku z tym dochodzi czasami do wykorzystywania do rozrodu samców, których nasienie spełnia normy, jednak w badaniach in vivo z wykorzystaniem inseminacji heterospermicznej (połączenie w porcji inseminacyjnej plemników od kilku knurów), okazuje się, że aż 90% urodzonych prosiąt może pochodzić od jednego samca.