Zygmunt Pejsak

Zakład Chorób Świń

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Chroniczna postać pleuropneumonii świń – choroba nie łatwa do rozpoznania klinicznego

Obserwacje epizootiologiczne oraz wyniki badań klinicznych i anatomopatologicznych przeprowadzonych w chlewniach wielkotowarowych, w których stwierdzano nagłe zachorowania świń – przede wszystkim starszych warchlaków i tuczników – z ostrymi objawami ze strony układu oddechowego, wskazują, że ta wysoce zaraźliwa choroba układu oddechowego warchlaków i tuczników nieprzerwanie od 20 lat występuje dość powszechnie w naszym kraju. 

Cechą charakterystyczną pleuropneumonii są nagłe padnięcia zwierząt lub, co obserwuje się zdecydowanie częściej, zahamowanie rozwoju świń chorujących na postać chroniczną pleuropneumonii, z którą do czynienia mamy najczęściej.

Ekonomiczne skutki występowania omawianej choroby coraz rzadziej wynikają z padnięć zwierząt, natomiast coraz częściej z powodu zahamowania przyrostu masy ich ciała oraz wysokich kosztów leczenia. W ciągu ostatniego dziesięciolecia obserwuje się gwałtowne rozprzestrzenianie się zakażeń nowymi nieznanymi dotychczas w Polsce serotypami Actinobacillus pleuropneumoniae (App), co związane jest z upowszechniającym się międzynarodowym obrotem prosiąt i warchlaków. Warto wspomnieć, że w roku 2010 zaimportowano do Polski około 1.000.000 żywych świń, przede wszystkim z Danii i Holandii.

Występowanie

Pierwsze kliniczne przypadki pleuropneumonii świń zostały stwierdzone w Anglii dopiero pod koniec lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Wraz z intensyfikacją produkcji trzody chlewnej choroba ta pojawiła się w późniejszym okresie. Można stwierdzić, że w okresie od momentu stwierdzenia pierwszego przypadku tej choroby do chwili obecnej objęte pleuropneumonią świń zostały wszystkie kraje produkujące tuczniki.

Warto zauważyć, że występowanie różnych serotypów App jest w znacznej mierze ograniczone terytorialnie. I tak, dane z USA i Kanady wskazują, że w Ameryce Płn. Najczęściej izolowane są serotypy 1, 2 i 5, w Europie izoluje się przede wszystkim serotyp 1, 2 i 3, a w Azji serotyp 2 i 5. W Polsce najczęściej występującymi serotypami są serotyp 2, 4, 6 i 9.

Zróżnicowane jest także natężenie występowania omawianej choroby w poszczególnych krajach. Dla przykładu w Danii 22-26% badanych płuc należących do świń rzeźnych dotkniętych było pleuropneumonią. W Szwajcarii chorobę tę stwierdzono w 6,5% gospodarstw, a w Anglii różne postacie pleuropneumonii występowały w 56% chlewni. W Polsce seroreagentów dla App stwierdzono w roku 2009 w około 40% badanych stad średnio i wielkotowarowych.

Mariusz Soszka

Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Znaczenie rozdrobnienia surowców paszowych

Traktowanie świni jako zwierzęcia wszystkożernego w obecnym czasie stanowi mit lub funkcjonuje w gospodarstwach, w których świnie chowa się hobbystycznie. Producenci świń, którzy poważnie podchodzą do chowu doskonale wiedzą, że zarówno budowa, jak i czynności układu pokarmowego świń narzucają konieczność odpowiedniego doboru pasz, które dodatkowo muszą być odpowiednio przyrządzone i podane w ilościach odpowiadających pojemności przewodu pokarmowego i zaspokajających potrzeby pokarmowe tych zwierząt.

Podstawowymi komponentami wchodzącymi w skład mieszanek dla świń są zboża, śruty poekstrakcyjne i rośliny strączkowe. Wszystkie te komponenty paszowe mają podobną budowę morfologiczną, na którą składają się 3 części tj. okrywa owocowo-nasienna, bielmo (endosperm) oraz zarodek. Zewnętrzna część okrywy owocowo-nasiennej zbudowana jest z warstwy komórek wysyconych głównie ligniną i elementami wchodzącymi w skład ścian komórkowych, pod nią znajdują się białko i składniki mineralne. Najbardziej wartościowym składnikiem ziarniaka jest bielmo, złożone w zewnętrznej części z dużej ilości białek oraz niewielkiej ilości tłuszczów, witamin, barwników (warstwa aleuronowa) i skrobi (stanowiącej warstwę wewnętrzną).

W wypukłej grzbietowej części ziarniaka usytuowany jest zarodek, którego główną część stanowi tłuszcz oraz białko. Specyficzna struktura chemiczna okrywy owocowo-nasiennej, oporna na działanie enzymów trawiennych, sprawia, że ziarniaki nie poddane rozdrobnieniu praktycznie nie są trawione w przewodzie pokarmowym świni, ponieważ utrudniony jest lub wręcz uniemożliwiony dostęp soków żołądkowych i enzymów. Dopiero po rozdrobnieniu, zgnieceniu lub roztarciu ziarno może być wykorzystane przez zwierzęta.

Świnie jedzą łapczywie, miażdżąc, ale prawie nie rozcierając pokarmu i szybko połykają pobierane porcje. To zmusza do podawania paszy w formie rozdrobnionej. Nierozdrobnione kawałki lub kęsy paszy połykane przez zwierzę mogą nie tylko stanowić niebezpieczeństwo zadławienia, ale również zbyt długo zalegać w żołądku, co wpływa na spowolnienie procesu trawienia.

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Efektywność preparatów enzymatycznych w żywieniu świń Cz. I

Zadaniem racjonalnego żywienia zwierząt jest uzyskanie maksymalnego wyniku produkcyjnego, ale również zachowanie dobrego stanu zdrowotnego poprzez korzystny wpływ na przewód pokarmowy, przemianę materii i stymulowanie układu odpornościowego.

W intensywnym żywieniu, szczególnie wysokowydajnych ras zwierząt, obok energii i białka duże znaczenie mają witaminy i składniki mineralne. W żywieniu zwierząt coraz większą rolę odgrywają również specyficzne substancje zawarte w surowcach pochodzenia naturalnego oraz cała grupa tzw. dodatków paszowych.

Dodatki paszowe stosowane w żywieniu świń mają na celu zwiększenie produkcyjności, zdrowotności, poprawę walorów dietetycznych mięsa wieprzowego i warunków utrzymania zwierząt oraz zmniejszanie emisji związków azotu i fosforu do środowiska. 

Istotnym zagadnieniem w żywieniu trzody chlewnej jest poziom energii w dawkach pokarmowych. Wartość energetyczną dawek można łatwo zwiększyć przez wprowadzenie dodatku tłuszczu. Innym sposobem dowartościowania energetycznego dawek pokarmowych jest stosowanie różnych dodatków paszowych. Jedną z powszechnie stosowanych grup dodatków są enzymy paszowe.

Wyniki licznych badań dowodzą, że wykorzystanie enzymów w żywieniu zwierząt monogastrycznych, umożliwia zwiększenie strawności składników pokarmowych, co wpływa na podniesienie poziomu energii w mieszankach paszowych. Są one również użyteczne w eliminacji związków antyżywieniowych niepożądanych w dawkach pokarmowych. Ze względu na niewystarczającą sekrecję enzymów trawiennych rozwijającego się przewodu pokarmowego oraz słabo rozwiniętą mikroflorę wspomagającą procesy trawienne, najbardziej uzasadnione i efektywne jest stosowanie enzymów paszowych u prosiąt. Jednakże również u dorosłych świń, szczególnie w intensywnej produkcji zwierzęcej oraz w warunkach stosowania pasz charakteryzujących się mniejszą dostępnością składników pokarmowych, stosowanie preparatów enzymatycznych znajduje uzasadnienie.

Enzymy paszowe stosowane w żywieniu świń są ukierunkowane na różne materiały paszowe i związane z nimi związki antyżywieniowe. Podstawową grupę preparatów enzymatycznych stanowią tzw. „enzymy zbożowe” stosowane w dawkach z dużym udziałem określonego typu zbóż. Inną grupę stanowią preparaty enzymatyczne poprawiające strawność składników pokarmowych wysokobiałkowych materiałów paszowych. Fitazy są kolejną grupą enzymów, których celem jest zwiększenie dostępności fosforu z materiałów paszowych pochodzenia roślinnego. 

Romana Chojnacka

Studium Wiejskiego Gospodarstwa Domowego

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Coś dla amatorów kaszanki

Coraz dłuższe dni i słoneczna aura zachęcają do przebywania na świeżym powietrzu. Może, więc szybki, plenerowy posiłek? Proponujemy aromatyczną kaszankę podpieczoną na grillu.

Grillowana w folii aluminiowej, czyli tzw. papilotach, z odpowiednimi dodatkami, smakuje wybornie. Kaszanka biała lub krwista, odpowiednio doprawiona, podana z bukietem ulubionych warzyw lub z pikantnym sosem albo z kiszoną kapustą może stanowić atrakcyjny poczęstunek. Jest znakomita, gdy towarzyszy jej szklanka dobrze schłodzonego piwa.

Kaszanka „w papilotach”

Składniki: 6 kaszanek (po około 15 dag każda), 3 średnie cebule,3 średnie jabłka, 6 ząbków czosnku, tymianek, estragon, curry, sól, pieprz, oliwa z oliwek

· Obrane cebule wrzucamy do wrzącej, delikatnie osolonej wody, gotujemy do momentu, aż lekko zmiękną. Wyjmujemy i kroimy w talarki, przekładamy do miseczki, zalewamy kilkoma łyżeczkami oliwy z oliwek, posypujemy curry, tymiankiem i estragonem. Odstawiamy na 30 minut. 

· Czosnek obieramy, obrane jabłka kroimy na ćwiartki i usuwamy gniazda nasienne. Kaszanki nakłuwamy w kilku miejscach. Każdą układamy na oddzielnym kawałku folii aluminiowej posmarowanej oliwą z oliwek. Obok kaszanki kładziemy porcję zamarynowanej w przyprawach cebulki, ćwiartki jabłek, ząbek czosnku. Wszystko delikatnie oprószamy solą i pieprzem.

· Folię zwijamy formując zgrabne „paczuszki”. Układamy na dobrze rozgrzanym grillu. Pieczemy około 15 minut.

Kaszanka pieczona z kapustą

Składniki: 6 kaszanek, 6 niezbyt grubych plastrów chudego, boczku wędzonego, 50 dag ugotowanej, doprawionej do smaku kapusty kiszonej, majeranek, sól, pieprz

· Kaszanki nakłuwamy w kilku miejscach, posypujemy z wierzchu majerankiem, układamy na przyciętych na odpowiednią wielkość kawałkach folii aluminiowej.

· Na każdą kaszankę kładziemy plaster boczku wędzonego oraz porcję kapusty kiszonej, gdy trzeba, przyprawiamy solą i pieprzem.

· Wszystko razem owijamy folią tworząc swego rodzaju sakiewki. Układamy na rozgrzanym grillu, pieczemy przez około 15 minut.

Kaszanka zapiekana z warzywami

Składniki: 60 dag grubej kaszanki (powinna być dość twarda i zwarta),2 strąki papryki, duża cebula, 2 ogórki konserwowe, 2 – 3 łyżki prażonych ziaren słonecznika, 3 łyżki posiekanego szczypiorku, sól, pieprz, oliwa z oliwek

· Z kaszanki zdejmujemy osłonkę, kroimy w grube plastry. Paprykę myjemy, usuwamy gniazda nasienne i wraz z ogórkami kroimy w paski. Obraną cebulę kroimy w piórka.

· Na kawałkach folii aluminiowej posmarowanej oliwą z oliwek układamy plastry kaszanki, obok nich pokrojone warzywa, z wierzchu posypujemy solą, pieprzem i prażonymi ziarnami słonecznika.

· Filię aluminiową zwijamy. Pakieciki układamy na rozgrzanym grillu. Po 10 minutach danie jest gotowe. Na talerzu, po rozwinięciu folii, posypujemy drobno posiekanym szczypiorkiem.

Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Biegunki prosiąt, warchlaków i tuczników – przyczyny i zwalczanie

część I. Kolibakterioza i beztlenowcowa enterotoksemia prosiąt ssących

Przyczyną chorób biegunkowych prosiąt mogą być czynniki bakteryjne, wirusowe, błędy w żywieniu zarówno karmiących loch jak i rosnących prosiąt a także istotne błędy w organizacji i zarządzaniu produkcją, w tym w postępowaniu z nowo narodzonymi prosiętami. Choroby biegunkowe są zasadniczą przyczyną strat prosiąt w okresie od urodzenia do około 2 tygodni po odsadzeniu. Straty te wynikają zarówno z padnięć prosiąt jak i z zahamowania przyrostów ich masy ciała.

W zdecydowanej większości gospodarstw najczęstszą bakteryjną przyczyną biegunek jest powszechnie znana kolibakterioza. Czynnikiem decydującym o wystąpieniu tej choroby jest pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) – stąd nazwa jednostki chorobowej. Większość szczepów pałeczki okrężnicy bytuje w przewodzie pokarmowym prosiąt, nie wywołując żadnych objawów chorobowych. Niektóre jednak komórki bakteryjne mają zdolność wytwarzania czynników chorobotwórczości, którymi są:

zdolność do zasiedlania (adhezji) E. coli do powierzchni komórek (enterocytów) jelita cienkiego i intensywnego namnażania się w nim oraz

uwalnianie przez E. coli czynników toksycznych (zwanych enterotoksynami), które są przyczyną biegunki.

Po zasiedleniu przez E. coli nabłonka jelita cienkiego bakterie te zaczynają wytwarzać i uwalniać substancje toksyczne działające bezpośrednio na komórki jelitowe. Rezultatem tego są: uwolnienie przez komórki jelit bogatego w elektrolity płynu, zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej, odwodnienie, spadek temperatury wewnętrznej, zaburzenia w układzie oddechowym i krążenia a więc objawy składające się na obraz syndromu biegunkowego.

W zależności od terminu ujawnienia się kolibakteriozy rozróżniamy 3 jej formy:

– kolibakteriozę prosiąt noworodków,

– kolibakteriozę adaptacyjną – ujawniającą się około trzeciego tygodnia życia,

– kolibakteriozę okresu odsadzeniowego.

Najgroźniejszą formą fest kolibakterioza prosiąt noworodków.

Jak wynika z szeregu publikacji, z powodu kolibakteriozy noworodków ginie od 15 do 20% urodzonych prosiąt. Padają na nią oseski w okresie 24-96 godzin po porodzie. W miocie choroba rozprzestrzenia się bardzo szybko, jednak często zdarza się, że dotyczy tylko części prosiąt; zazwyczaj nie u wszystkich prosiąt w miocie stwierdza się biegunkę. Ta cecha kliniczna wskazuje, że przyczyną obserwowanej w chlewni biegunki są bakterie a nie wirusy (w przypadku biegunkowych chorób wirusowych z reguły zachorowują wszystkie prosięta w miocie oraz wszystkie mioty znajdujące się na porodówce). Kał biegunkowy jest płynny, żółty i cuchnący. Oseski bardzo szybko chudną – z powodu utraty płynów, stają się osowiałe, coraz rzadziej pobierają mleko matki, w końcu zapadają w śpiączkę spowodowaną niedoborem glukozy.