Sebastian pyta: Czy trwający brak opadów zagraża plonom zbóż w Polsce?

Od kilku miesięcy trwa w Polsce niezwykle emocjonalna dyskusja wokół tzw. problemu zbożowego. Najpierw protesty rolników wywołał spektakularny spadek cen skupu zbóż, także na rynkach światowych, a potem bezcłowy, nieobjęty żadnymi kontyngentami i przy wątpliwej kontroli jakości i zgodności z normami UE, import ukraińskich zbóż na rynek UE, w tym także do Polski. Napiętą sytuację w zbożach dodatkowo skomplikował trwający w Polsce od kilku tygodni brak opadów i pojawiające się oznaki suszy.

Ponieważ znakomita część polskich producentów trzody chlewnej musi kupować zboże do swojej produkcji, a przy tym często jest równocześnie producentem tych zbóż, stąd nie dziwią obawy wśród rolników o stan równowagi podażowo-popytowej na rynku zbóż i wynikającego z tego poziomu cen skupu (sprzedaży) zbóż w bliższej i dalszej perspektywie.

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach przedstawił 14 czerwca br. Komunikat informujący o wystąpieniu warunków suszy w Polsce w okresie od 11 kwietnia do 10 czerwca 2023 r. W Komunikacie podano, że w całym kraju wystąpił deficyt wody dla roślin uprawnych, w tym dla zbóż ozimych i jarych.

Warunki pogodowe, jakie wystąpiły wiosną br. (wysokie nasłonecznienie, duże prędkości wiatrów oraz małe opady atmosferyczne) sprawiły, że na terenie 14 województw nastąpił w glebach znaczny deficyt wody i pojawiły się oznaki suszy. Jedynie na terenie województw małopolskiego i podkarpackiego straty wód w glebach nie były znaczące i dlatego nie stwierdzono tam suszy.

W związku z tym IUNG-PIB ogłosił wystąpienie suszy – zgodnie z definicją określoną w ustawie z dn. 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz.U. nr 150, poz. 1249 z późniejszymi zmianami) – na terenie ww. czternastu województw, która może spowodować, że ostateczne plony główne mogą być niższe o 20% w porównaniu do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

W raportowanym okresie (11.04-10.06.2023) największy zasięg suszy rolniczej objął uprawy zbóż jarych, którą zanotowano na ponad 44% obszaru upraw ornych w kraju (Rys. 1). Susza objęła również uprawy zbóż ozimych; w raportowanym okresie (11.04-30.05.2023) zanotowano suszę na obszarze ponad 36% gruntów ornych kraju (Rys. 2). Zasięg deficytu wody zarówno dla zbóż jarych, jak i ozimych, znacznie zwiększył się w porównaniu do okresu wcześniejszego.

Wskaźnikiem służącym określeniu stanu uwilgotnienia środowiska na podstawie danych meteorologicznych jest Klimatyczny Bilans Wodny KBW, którego wartość jest różnicą pomiędzy wielkością opadów w danym okresie a stratami w wyniku parowania w tym samym okresie. Wartość KBW sygnalizuje mniejsze lub większe zapotrzebowanie roślin na ich nawodnienie.

Wiele cennych, bieżących informacji o stanie nawodnienia gleb w Polsce można znaleźć na stronie internetowej Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach. Monitorowaniem suszy zajmuje się także Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – PIB. Warto także śledzić rady podawane przez specjalistów w zakresie agrometeorologii. Wiedza na podstawie wiarygodnych źródeł pozwala racjonalnie gospodarować w zgodzie z warunkami pogodowymi, na które w praktyce nie mamy żadnego wpływu.

Opr.: ACONAR

Rys. 1. Potencjalny zasięg suszy w Polsce w uprawach zbóż jarych w okresie od 11 kwietnia do 30 czerwca 2023 (INUG-PIB, Puławy, 14.06.2023)

Patrycja pyta: Zainteresował mnie problem przygniatania prosiąt (TCh 5/2023). Jakie jeszcze inne czynniki mogą wpływać na zwiększenie ryzyka przygniecenia prosiąt w kojcu porodowym?

Przygniatanie prosiąt przez lochę stanowi poważny problem na wielu fermach. Są to najczęściej niepotrzebne przyczyny eliminacji prosiąt, przez wielu producentów traktowane jako coś naturalnego i trudnego do całkowitego uniknięcia. A jednak przy bliższym przyjrzeniu się sposobowi zachowania się lochy i prosiąt w kojcu porodowym, zwłaszcza poprzez analizę zapisu kamery wideo śledzącej ruchy lochy i prosiąt w dłuższym czasie w różnych okresach wspólnego przebywania, okazuje się, że możliwe jest ograniczenie ryzyka przygniatania prosiąt.

Bardzo wiele zależy od konstrukcji samego kojce porodowego. Na pytanie, czego powinniśmy oczekiwać po zainstalowaniu kojca porodowego danego wzoru (konstrukcji), odpowiedzią będzie stwierdzenie, że przede wszystkim wystarczającej powierzchni (miejsca) dla spokojnego i bezstresowego wspólnego przebywania zarówno lochy, jak i co najmniej kilkunastu prosiąt. Warto też przyjąć do wiadomości, że „kierownikiem ruchu” w kojcu jest locha. To ona sprawuje nadzór nad prosiętami, karmi je, w razie konieczności ogrzewa, reaguje spokojnie lub nerwowo na ich zachowanie sygnalizowane głosem lub charakterystycznymi przemieszczaniem się. Macierzyńska troska lochy zmusza ją do szybkiego i zdecydowanego reagowania na wszelkie niedogodności dotyczące prosiąt.

Wcześniej zwróciłem uwagę na sposób układania się lochy, zarówno w celu nakarmienia prosiąt, jak i – po prostu! – dla zwykłego odpoczynku po dłuższym okresie stania, zwłaszcza w ciasnym i niewygodnym kojcu. Kluczowym elementem zachowania się lochy w takich przypadkach jest wcześniejsze sygnalizowanie przez nią (głosem, ruchami ciała) o zamiarze zmiany położenia. Każde nagłe pokładanie się lochy grozi przygnieceniem prosiąt przebywających w okolicach lochy.

Bardzo ważnym elementem profesjonalnej opieki nad lochami w porodówce jest charakterystyka poszczególnych loch pod względem ich reagowania na obecność obsługi, zwłaszcza kiedy trzeba wejść do kojca. Są lochy, które spokojnie reagują w takiej sytuacji, ale są też lochy, które stają się mniej lub bardziej niespokojne, a nawet agresywne; po takiej wizycie dla pełnego uspokojenia potrzebują pewnego czasu, w którym nie będą niepokojone.

Agresywne zachowanie się lochy prawdopodobnie wynika z jej nadopiekuńczego charakteru i z obawy o bezpieczeństwo prosiąt. Ponieważ to locha zarządza terytorium w kojcu, które w naturalny sposób jest traktowane przez nią jako gniazdo podlegające jej opiece, nie powinno się nic dziać na terenie tego terytorium bez jej pozwolenia. Należy to uszanować i jeśli tylko jest to możliwe, ograniczyć niepotrzebne niepokojenie takich loch, a przebywanie w kojcu skrócić do niezbędnego minimum. Doświadczeni producenci znakują takie lochy, a przynajmniej kojce z takimi lochami. Okazuje się, że niektóre lochy, chociaż agresywne w pierwszych dniach po porodzie, po kilku dniach przyzwyczajają się do obecności obsługi i wchodzenia do kojca. Ale są też takie, które nie przyzwyczajają się do obecności obsługi aż do dnia odsadzenia prosiąt.

Projektanci kojców porodowych zadają sobie ważne pytanie: Czy prosięta powinny przebywać w miejscu, które w naturalny sposób jest dla nich niebezpieczne i grozi ich przygnieceniem? Czy część kojca, traktowana przez lochę jako gniazdo, powinna być tym miejscem, gdzie prosięta znajdują się jedynie chwilowo w celu pobrania kolejnych porcji mleka? Jeśli tak, to bezwzględnie musi być w kojcu takie miejsce, gdzie prosięta chętnie przebywają, odpoczywają, ogrzewają się, czy nawet bawią się. I nie może to być miejsce o niewielkiej powierzchni, wygospodarowane przypadkiem. Zwłaszcza, jeśli prosięta mają przebywać i wieść w nim spokojne życie do 26-28 dnia życia, kiedy to osiągają masę ciała czasami równą 8 kg! A w jednym miocie może ich być nawet więcej niż 12-14 sztuk.

Truizmem jest fakt, że odpowiednie warunki przebywania prosiąt w kojcu porodowym są pierwszorzędnym warunkiem ich prawidłowego rozwoju, stanu zdrowotnego i kondycji, a tym samym właściwego kształtowania się naturalnej odporności. To niewłaściwe warunki są jednym z ważniejszych czynników sprzyjających pojawieniu się biegunki u prosiąt, co może być początkiem poważniejszych kłopotów.

Niezależnie od konstrukcji i rozplanowania powierzchni w kojcu porodowym warto poświęcić trochę czasu na przyzwyczajenie prosiąt w pierwszych dniach po urodzeniu do przechodzenia z terytorium gniazda po pobraniu porcji mleka do terytorium przeznaczonego dla prosiąt. Jeśli prosięta po pobraniu mleka nadal przebywają, a nawet starają się odpoczywać w bezpośrednim sąsiedztwie lochy, to jest wyraźny sygnał, że „coś” jest w nieporządku. Albo konstrukcja kojca jest niewłaściwa, albo miejsce dla prosiąt jest mało przyjazne dla nich (za chłodne lub za wilgotne, w strefie intensywnego przepływu powietrza itp.). Warto wszystkim tym czynnikom przyglądać się cały czas, zwłaszcza jeśli liczba przygniecionych prosiąt stanowi przyczynę ich upadków przekraczającą 20-25% stanu.

Opr.: ACONAR