Lech Nawrocki

Katedra Techniki Rolniczej i Leśnej

Politechnika Opolska

Technologie ściółkowe w chowie świń

Chów na ściółce zwierząt gospodarskich jest w naszym kraju bardzo popularny, niemal powszechny, zwłaszcza na niedużych fermach. Szacuje się, że ok. 80% polskich chlewni to budynki ze ściółkowym systemem utrzymania. Technologie te można podzielić na płytko ściółkowane o małym i dużym kącie nachylenia posadzki kojca oraz na tzw. głęboką ściółkę. Są one zróżnicowane, dające możliwość uzyskiwania dowolnej masy obornika oraz różnej jego jakości.

W chowie trzody chlewnej potrzeba 0,1–1,0 kg słomy/stanowisko w zależności od stosowanych technologii utrzymania. Aby obliczyć potrzebną ilość ściółki, najczęściej przyjmuje się zapotrzebowanie dobowe, tj.:

– dla warchlaków – 0,15 kg/sztukę

– dla tucznika – 0,3– 0,5 kg/sztukę

– dla lochy prośnej, remontowej i knura – 1,0 kg/sztukę.

Słoma używana do ścielenia powinna być czysta, sucha, nie spleśniała i nie budząca zastrzeżeń pod kątem wpływu na zdrowotność świń. Część słomy świnie chętnie zjadają, co korzystnie wpływa na sprawność przewodu pokarmowego, nie dopuszczając do zatwardzenia. Ma to szczególne znaczenie dla loch prośnych. Dlatego celowe jest przechowywanie słomy pod zadaszeniem lub okrywając ją folią (fot. 1).

Słoma pocięta na sieczkę poprawia efekt ścielenia i zwiększa zdolność wchłaniania płynów, powoduje jednak większe zapylenie powietrza. Inne ścioły, takie jak np. trociny z drzew iglastych, kora drzewna czy torf, winny być również suche, w miarę rozdrobnione i odpylone.

Płytka ściółka o małym kącie nachylenia posadzki (1,5-3,0%) to najczęściej jeszcze występujący sposób chowu w Polsce. Głównie stosowany jest w porodówkach i przy odchowie warchlaków. Jest systemem najbardziej pracochłonnym. Na bieżąco usuwa się z kojców obornik i ścieli się w nich świeżą słomą, tak żeby nie doprowadzać do mokrej i brudnej ściółki na całej powierzchni posadzek (fot. 2 i 3).

W trakcie sprzątania występuje niekorzystne działanie ruchu powietrza oraz nerwowość u świń. Usuwanie obornika trzeba przeprowadzać sprawnie, biorąc pod uwagę, że czynność ta zwiększa emisję szkodliwych gazów z przemieszczanego obornika. W kojcach z płytką ściółką autokarmniki umieszczane są przy ganku paszowym, a poidło przy kanale gnojowym.

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Pasze płynne w żywieniu trzody chlewnej

W żywieniu świń najczęściej stosowane są mieszanki pełnoporcjowe (sypkie lub granulowane) o zaw. suchej masy ok. 88%, które są podawane do automatów paszowych lub koryt. Innym systemem jest tzw. żywienie na mokro, w którym pasze suche lub mieszanki paszowe łączy się z wodą, serwatką lub innymi produktami ubocznymi przemysłu rolno-spożywczego, zawierającymi relatywnie małą ilość suchej masy.

W zależności od stosunku pasza sucha/woda (serwatka) wyróżniamy pasze zwilżane (1:1) lub pasze płynne (1:1,5-4,0). Inny spotykany podział wyróżnia pasze zwilżane (1:1), pasze półpłynne (1:2) lub pasze płynne (1:3). W praktyce żywienie płynne polega na mieszaniu wody i/lub płynnych produktów ubocznych przemysłu rolno-spożywczego z typowymi paszami suchymi, które są stosowane w postaci pojedynczych pasz lub mieszanek paszowych. Pasza płynna może być świeża lub fermentowana. W pierwszym przypadku pasza bezpośrednio po zmieszaniu jest podawana zwierzętom. W drugim przypadku może to być fermentacja spontaniczna lub kontrolowana (kierowana) poprzez dodatek paszy płynnej z kulturami bakterii fermentacji mlekowej. Typowa dawka w żywieniu płynnym zawiera od 20 do 30% suchej masy. Ten system żywienia świń jest popularny w wielu krajach europejskich (tab. 1). Średnio w Unii Europejskiej pasze płynne stanowią 30% pasz stosowanych w żywieniu świń.

System płynnego żywienia świń nie jest nowy. Tradycyjnie świnie żywiono paszą zmieszaną z wodą lub serwatką. Automatyzacja żywienia świń wymusiła jedna przejście na system żywienia paszami suchymi. Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych i komputerowych systemów dawkowania pasz umożliwiło wprowadzenie płynnego żywienia do produkcji wielkotowarowej. Ten system żywienia umożliwia wykorzystanie na dużą skalę tanich produktów ubocznych przemysłu rolno-spożywczego, co może w istotny sposób obniżyć koszty żywienia świń. Zmiana systemu z tradycyjnego na płynny nie jest tania. W przypadku budowy nowej fermy lub modernizacji istniejących budników można jednak rozważyć taką możliwość, pamiętając o wadach i zaletach takiego systemu żywienia świń. Instalacja nowego systemu nie musi być droższa od tradycyjnego, biorąc pod uwagę podobny poziom automatyzacji i kontroli. W kalkulacji takich rozwiązań uwzględnia się dodatkowe korzyści związane z obniżeniem kosztów żywienia.

Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Leptospiroza świń – możliwości uwalniania stada od choroby

Leptospiroza jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych w skali globalnej chorób układu rozrodczego świń. Jej czynnikiem etiologicznym są patogenne serowary krętków z rodzaju Leptospira. Opisano dotychczas ponad 230 chorobotwórczych serowarów tych drobnoustrojów.

Prawie wszystkie ssaki domowe i dzikie są wrażliwe na zakażenia leptospirozą, przy czym istnieje swoistość serotypowa leptospir z niektórymi gatunkami zwierząt. Świnie stanowią wśród gatunków udomowionych jeden z głównych rezerwuarów leptospir. Zakażenia drobnoustrojami z rodzaju Leptospira stanowią niejednokrotnie w stadach trzody chlewnej uciążliwy, długotrwały problem oraz przyczynę istotnych strat ekonomicznych. Leptospiroza jest poważną zoonozą.

Czynnik etiologiczny

Czynnikiem etiologicznym omawianej choroby są drobnoustroje z rodzaju Leptospira. Obecnie spotyka się dwa sposoby podziału systematycznego wymienionych drobnoustrojów. Zgodnie z pierwszym, opartym na właściwościach antygenowych, w rodzaju Leptospira wyróżnia się dwa gatunki: Leptospira interrogans (obejmujący leptospiry patogenne) i Leptospira biflexa (grupująca leptospiry saprofityczne). W obrębie każdego gatunku wyróżnia się serowary. W obrębie Leptospira interrogans znanych jest obecnie ponad 200 serowarów (np. L. pomona lub L. tarassovi).

Pomimo znacznej liczby patogennych serowarów leptospir, nie wszystkie z nich odgrywają jednakowo istotną rolę w patologii poszczególnych gatunków zwierząt. Zakażenia świń wywoływane są najczęściej przez serowary: Pomona, Tarassovi, Canicola, Icterohaemorrhagiae, Sejroe, Grippotyphosa, Bratislava. W Polsce przypadki leptospirozy wywoływane są najczęściej zakażeniami świń serowarami Pomona, Tarassovi, Canicola, ostatnio coraz częściej Bratislava.

Leptospiry mogą przeżywać w wodzie, zależnie od jej pH i temperatury, kilka do kilkudziesięciu dni. Optymalne dla nich pH wynosi 7,0 – 7,2. Mogą również przetrwać w wilgotnej glebie.

Objawy kliniczne

Leptospiroza jest chroniczną, chorobą zakaźną. W wyniku subklinicznej infekcji prośnych loch może dojść do zakażenia wewnątrzmacicznego. Obok poronień i martwo urodzonych prosiąt, zakażenie mniej zjadliwymi serotypami leptospir może prowadzić do problemów ze skutecznym pokryciem oraz do niepłodności. Ronienia mają miejsce zazwyczaj w trzecim trymestrze ciąży (90 – 110 dzień ciąży). Zakażenia, w zależności od nasilenia, przebiegu i rozprzestrzeniania w stadzie mogą być przyczyną poważnych strat gospodarczych na fermach o pełnym cyklu produkcji.

Lech Nawrocki

Katedra Techniki Rolniczej i Leśnej

Politechnika Opolska 

Usuwanie i utylizacja obornika z chlewni

Usuwanie oraz utylizacja odchodów zwierzęcych i wszelkich zanieczyszczeń z budynków inwentarskich wiąże się z trzema wymogami: koniecznością zachowania prawidłowych warunków sanitarno-zoohigienicznych, potrzebą uzyskania organicznego nawozu jak najlepszej wartości oraz zadośćuczynieniem przepisom formalnoprawnym.

W małych chlewniach, gdzie mechanizacja nie jest potrzebna, do usuwania obornika używa się prostych urządzeń, takich jak: taczki, wózki czy kolejki zawieszane. W większych obiektach stosuje się spycharki lub ładowarki umocowane na ciągnikach oraz różnego rodzaju szufle i przenośniki napędzane silnikami elektrycznymi. Każdy budynek inwentarski, w którym prowadzi się chów ściółkowy powinien posiadać – najlepiej w bliskim sąsiedztwie – gnojownię i zbiornik na gnojówkę. Wielkość gnojowni powinna zapewniać możliwość przechowywania obornika przez minimum 4 miesiące. Magazynowanie go przez ten czas uzależnione jest od terminów prac polowych, od stosunku w oborniku węgla do azotu (w świeżym jest on niewłaściwy) i od kwestii zanieczyszczania środowiska. Nieprzerobiony obornik, wywieziony bezpośrednio na pole, może spowodować odwrotny efekt, czyli obniżkę plonu i skażenie gruntu wodą gnojową. W tabeli 1 podano przykładowe wymiary gnojowni na obornik i zbiornika na frakcje płynne w zależności od obsady zwierząt.

Mariusz Soszka, Justyna Pasternak

Instytut Żywienia Zwierząt i Bromatologii

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Zakwaszacze w żywieniu świń

Jednymi z najpowszechniej stosowanych dodatków paszowych w żywieniu świń i drobiu są zakwaszacze. Ich skuteczność stosowania udowadniana była niejednokrotnie, jednak ciągle wielu producentów świń nie stosuje lub stosuje je wyłącznie u prosiąt i niejednokrotnie sprzecznie z zaleceniami producentów.

Zakwaszacze stosowane są w żywieniu świń ponad 25 lat. Już na początku lat 90. ubiegłego wieku rolnik kupując ówczesny premiks i soję, a więc komponenty, z których przy udziale własnego zboża przygotowywał mieszankę, otrzymywał na początku w woreczku, „na wagę”, później w dużych workach, biały proszek o bardzo intensywnym, drażniącym zapachu, a na pytanie „co to jest i do czego służy” otrzymywał odpowiedź, że „to jest zakwaszacz i służy do tego, żeby u świń nie występowały biegunki”. W różnych częściach Polski zakwaszacze nazywane były różnorako. Najczęściej funkcjonowały pod nazwą zakwaszacz, ale zdarzało się również słyszeć odkwaszacz, kwas, a rolnicy pomiędzy sobą mówili o nich smrody. Nomenklatura jednak nie miała tu większego znaczenia, ważny był efekt działania, a więc zapobieganie występowaniu biegunek, które pojawiały się nagminnie ze względu na brak profesjonalnych urządzeń do mieszania poszczególnych komponentów i co się z tym wiąże, słabą homogenność gotowej mieszanki. Z biegiem lat zakwaszacze stawały się coraz bardziej popularne, zwłaszcza w żywieniu prosiąt ssących i odsadzonych, a po 1 stycznia 2006 r., kiedy wprowadzono całkowity zakaz stosowania antybiotykowych stymulatorów wzrostu, akurat kwasy stały się jednym z najbardziej skutecznych dodatków paszowych, które mogły w pewnym stopniu zastąpić antybiotyki paszowe. Działo się tak, ponieważ mają one wielokierunkowe działanie, cechują się olbrzymią skutecznością i są stosunkowo tanie, gdyż ich produkcja jest prosta i mało kosztowna.

Czym jest zakwaszacz

Zakwaszacz jest komponentem paszowym z grupy dodatków paszowych, który dodaje się w postaci sypkiej lub płynnej do mieszanki lub wody. W jego skład wchodzi kwas organiczny albo nieorganiczny lub mieszanina kwasów oraz nośnik, najczęściej mineralny (glinokrzemiany, krzemionkę, bentonit, otręby, susz) lub płynny (np. gliceryna). Najbardziej popularnymi kwasami występującymi w zakwaszaczach są krótkołańcuchowe kwasy organiczne (1-6 atomów węgla), kwasy organiczne średniołańcuchowe (6-12 atomów węgla) oraz kwasy nieorganiczne, dlatego najczęściej stosuje się kwas propionowy, cytrynowy, mrówkowy, mlekowy, fumarowy, benzoesowy, sorbowy oraz ich sole wapniowe i amonowe, a z kwasów nieorganicznych najczęściej stosowany jest kwas ortofosforowy. Droższe kwasy jak np. winowy, jabłkowy, walerianowy, merkaptanowy stosowane są znacznie rzadziej.